• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,902 دفعا

آمريڪا روس ٺاهه – رشين ايشيا جي اڳواڻن جو امتحان ليکڪ : وارث رضا

آمريڪا لاءِ ايشين خطي ۾ چين ۽ ايران جا وڌندڙ مفاد فڪر جوڳا ٿيندا ٿا وڃن. اهوئي ڪارڻ آهي ته آمريڪا اڳوڻي سوشلسٽ روس جي ”رشين“ حيثيت کي مڃڻ لاءِ تيار ٿيو آهي، رشين فيڊريشن جي گاديءَ ۾ ٽن ڏينهن جي دوري دوران آمريڪا جي صدر باراڪ اوباما جي اها ڪوشش رهي ته هو هر صورت ۾ رشين فيڊريشن جي اهميت کي هن خطي جي سلامتي لاءِ ضروري قرار ڏئي، اهوئي سبب هو ته باراڪ اوباما يورپ کانپوءِ رشين فيڊريشن جو ترت دورو ڪيو. ياد رهي ته اپريل 2009 جي يورپ دوري دوران آمريڪا جي صدر باراڪ اوباما واعدو ڪيو هو ته هو پراگ ۽ وارسا معاهدن جي پابندي ڪندي خطرناڪ هٿيارن کي ختم ڪرڻ ۾ پنهنجي ڪوششن کي وڌائيندو، انهيءَ دوري دوران آمريڪي صدر اها ڳالهه به ڪئي هئي ته هو سمجهي ٿو ته رشين فيڊريشن ۽ ايران ان سلسلي ۾ اڳتي وڌي ڪارائتو ڪردار ادا ڪرڻ جي پوزيشن ۾ آهن. ٻئي پاسي رشين جي اڳوڻي صدر ۽ هاڻوڪي وزيراعظم ولاديم پوٽين ناٽو جي وڌندڙ ڪردار جي باري ۾ رشين موقف کان سڄي دنيا کي ٻڌايو هو ته ”رشين فيڊريشن“ آمريڪي پلان هيٺ ناٽو جي ڪردار کان مطمئن نه آهي ۽ رشين فيڊريشن ناٽو جي باري ۾ هڪ پنهنجي سوچ ۽ پاليسي رکندي آهي، انهيءَ سڄي ڳالهه ۾ رشين وزيراعظم پوٽين جو مقصد اهو هو ته آمريڪا اڳوڻي روس سان ٿيل معاهدن جو پابند به ٿئي ته ٻئي پاسي هو دنيا جي امن جي ڪوششن ۾ رشين بلاڪ جي حيثيت کي به مڃي. باراڪ اوباما جو رشين فيڊريشن ڏانهن هي دورو جتي ڊپلوميٽڪ عمل جو حصو آهي، اتي ئي رشين فيڊريشن کي خطي ۾ اهم ڪردار ادا ڪرڻ وارو ملڪ تسليم ڪرڻ وارو اهم قدم آهي، جنهن حيثيت لاءِ رشين فيڊريشن هڪ ڊگهي عرصي کان ڪوشش ڪري رهي هئي.

اها ڳالهه ڪنهن کان لڪل نه آهي ته سوشلسٽ روس ۽ آمريڪا وچ  ۾ 1945ع کان ئي تعلقات جي بنياد تي هڪ ٻئي کي طاقتور سمجهڻ ڪري لٽڪيل رهي. سوشلسٽ روس جي ڪوشش رهي ته دنيا جي امن لاءِ عوامي فلاح جوڳا ڪم اُهائي رياست ڪري سگهندي آهي جنهن جون پاڙون عوام ۾ کتل هجن ۽ ان جو نظام معاشي برابري ۽ سماجي انصاف تي ٻڌل هجي جيڪو اڳتي هلي دنيا جي امن لاءِ سگهارو ٿئي. جڏهن ته آمريڪا جو فلسفو شروع کان ئي اهو رهيو آهي ته هن کي طاقتور ملڪ سمجهي ڪري دنيا ان جي هٿيارن جي دولت ۾ واڌاري لاءِ جنگي حالت ۾ رهي ۽ دنيا جي وسيلن تي هٿيارن جي جديد طاقت سان قبضو ڪري سرمائيدارن کي فائدو رسائجي. اهوئي سبب آهي ته اڃا تائين آمريڪي حڪومتون ڪنهن نه ڪنهن شڪل ۾ سرمائيداري نظام کي هٿي ڏينديون رهيون آهن. ٻئي پاسي سوشلسٽ روس ۾ معاشي نظام جي بنياد وسيلن ۾ عوام جي حصي تي رکيل هئي جنهن روس جي سوشلسٽ رياست کي جنم ڏنو. روس جي سوشلسٽ رياست جي عوامي فلاح واري تصور سڄي دنيا ۽ خاص طور آمريڪا کي پريشان ڪيو ۽ آمريڪا يورپ کان وٺي ايشيا ۽ ڏکڻ ايشيا ۾ اهڙا اتحادي ٺاهيا جيڪي آمريڪي مفادن لاءِ ڪم ڪري رهيا هئا. انهيءَ ۾ آمريڪا سرمائيداريءَ واري جمهوريت جو بهانو بڻائي سڄي دنيا تي ”جمهوريت جي حاصلات“ جي نعري هيٺ عرب رياستن ۾ بادشاهت ٿڦي ته ٻين هنڌن جنهن ۾ پاڪستان به آهي جتي فوجي آمر ٿڦيا ويا، آمريڪا پنهنجن سرمائيداري مفادن کي پورو ڪرڻ لاءِ ۽ دنيا ۾ سوشلسٽ تحريڪ کي ناڪام ڪرڻ لاءِ فوجي آمرن يا سرمائيداريءَ واري جمهوريت جو بنياد رکي. اڄ به دنيا جي اڪثر هنڌن تي آمريڪي برانڊ فوجي آمريت يا سرمائيداري جمهوريت قائم آهي. ٻئي پاسي روس جي سوشلسٽ رياست جيتوڻيڪ آمريڪا جي هٿيارن جي طاقت کي جديد ٽيڪنالاجي اختيار ڪري شڪست ڏني پر انهيءَ ۾ سوشلسٽ روس عوام جي معاشي نظام کي سگهارو ڪرڻ ۾ ناڪام ويو. يا ايئن کڻي چئجي ته آمريڪا ۽ ان جي اتحادين جي اها ڪوشش رهي ته هٿيارن جي طاقت جو ذريعو استعمال ڪري سوشلسٽ روس کي هٿيارن ٺاهڻ ڏانهن لڳايو وڃي، جنهن ۾ آمريڪي ڪامياب رهيا ۽ روس پنهنجي وسيلن جو وڏو حصو هٿيارن جي پيدا ڪرڻ ۾ لڳائي ڇڏي ۽ عوام جي معاشي سڌاري تي اهو ڌيان نه ڏئي سگهيا جنهن جي ضرورت سوشلسٽ روس کي هئي. انهيءَ ۾ اها ڳالهه ياد رکجي ته سوشلسٽ نظرئي جي عوامي فلاح واري نظام کي ناڪام ڪرڻ لاءِ ان نظام کي مذهب جي خلاف استعمال ڪري سرمائيداري جي صنعت يعني هٿيارن جي وڪري کي سڄي دنيا ۾ ڦهلايو ويو ۽ عوام کي سوشلسٽ فڪر کان پري ڪرڻ جا اپاءَ ورتا ويا ۽ دنيا جي عوام کي جمهوري ۽ معاشي آزادين کان روڪيو ويو. انهيءَ ۾ اها ڳالهه به اهم آهي ته سوشلسٽ روس جي ٽٽڻ کان سرمائيداري دنيا ۾ اها پروپيگنڊا ڪئي ويئي ته دنيا ۾ سوشلسٽ نظام ناڪام ۽ ختم ٿي چڪو آهي. جڏهن ته حقيقت اها آهي ته ڪڏهن به نظريو ناڪام يا ختم نه ٿيندو آهي، سوشلسٽ نظرئي جي اهائي طاقت هئي ته ٻيهر دنيا ۾ آمريڪا ۽ سرمائيداري نظام جي ظالمانه ڪردار ڪري وري سوشلسٽ فڪر ڏانهن موٽي پنهنجي خطن کي آمريڪي اثر کان ٻاهر ڪرڻ جون ڪوششون ڪري رهيو آهي. اهوئي سبب آهي ته خطن آمريڪي اثر کان بچڻ لاءِ دنيا ۾ نوان اتحادي ڳولهڻ جي پاليسي ٿي رهي آهي. ايشيا ۾ روس جي ٽٽڻ کانپوءِ هي تاثر ڏنو ويو ته رشين فيڊريشن ڪمزور ٿي پنهنجي اقتصادي حالتن کي سڌهارڻ ۾ مصروف آهي، اها ڳالهه ڪيتري قدر ٺيڪ ٿي سگهي ٿي، پر جيئن رشين فيڊريشن افغان جنگ جي ڏس ۾ ايشيا ۾ آمريڪي اثر کي وڌندي ڏسو ته رشين فيڊريشن خطي ۾ پنهنجا مضبوط اتحادي ڳولهيا، جنهن ۾ انهيءَ جو ساٿ ڏيڻ ۽ ايشيا کي آمريڪي اثر کان بچائڻ لاءِ چين ۽ ايران جي مدد آمريڪا لاءِ ڳڻتي جوڳي ثابت ٿي.

ماسڪو ۾ طئي ٿيڻ وارو آمريڪا-روس معاهدو دنيا جي امن لاءِ ڪو اهڙو ڪم نه ڪري سگهيو، جنهن جي نتيجي ۾ دنيا هٿيارن جي دوڙ کان جان ڇڏائڻ جهڙي ٿي سگهي يا دنيا ۾ سرمائيداري جي اهم اسلحي جي صنعت پنهنجي ڪاروبار کي ختم ڪرڻ ڏانهن وڃي. روس جي ٽٽڻ کان پوءِ دنيا ۾ آمريڪي اثرن رشين فيڊريشن جي اڳواڻن کي مجبور ڪيو ته هو روس جي پراڻي طاقتور حيثيت کي دنيا کان مڃرائڻ لاءِ ڪو اهڙو اپاءُ وٺن جنهن جي نتيجي ۾ دنيا آمريڪي هٿيارن کان جان ڇڏائڻ کانپوءِ آمريڪي اثرن کان ٻاهر اچي.

انهيءَ سڄي عمل ۾ جيتوڻيڪ رشين فيڊريشن جو ولادمير پيوٽن سرمائيداري جو نمائندو سمجهيو ويندو آهي. پر انهي جي باوجود ان جي مسلسل اها ڪوشش رهي ته روس جي پراڻي حيثيت کي بحال ڪرائي ۽ رشين فيڊريشن کي دنيا ۾ طاقت جي توازن لاءِ فريق ثابت ڪرائي.،  انهي ڪري ريتن فيڊريشن سينٽرل رياستن جي مدد سان شنگهائي ڪانفرنس 2003 ۾ ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو جنهن ۾ انهن چين کي انهي جو حصو ٺاهي انهي ڪانفرنس جي سرڪاري زبان به رشين ۽ چيني رکي. انهي جو مقصد اهو هو ته رشين فيڊريشن سامراجي ملڪن کي اهو ٻڌائي رهيا هئا ته هو ايشيا جي خطي ڏانهن پنهنجي مفادن کي روڪي ايشيائي خطي جي مضبوط طاقتن سان ڳالهائي. انهي ڏس ۾ رشين چين دوستي جا مضبوط لاڳاپا ٿيا ۽ انهي ۾ ايشيا جي ٻين ملڪن جي شرڪت آمريڪا لاءِ فڪر جوڳو هئي. اها شنگهائي ڪانفرنس جي ڪاميابي سڏجي ته هن ايشيا جي خطي ۾ آمريڪي اثر کي روڪڻ لاءِ ايران، پاڪستان ۽ هندستان کي به اعتماد ۾ ورتو ته افغانستان کي به شنگهائي ڪانفرنس جو حصو ٺاهيو. هن سڄي ڪوشش ۾ رشين فيڊريشن جو جهڪاءُ ايران ڏانهن ٿيڻ آمريڪا لاءِ پريشاني جو سبب بڻبو. سياسي مبصرن مطابق تازو ڪريملن اوباما ۽ رشين فيڊريشن جي صدر جي ملاقات ۾ افغانستان ۾ نيٽو کي امداد پهچائڻ لاءِ رشين هوائي روٽ استعمال ڪرڻ جي اجازت ۽ هٿيارن جي دوڙ کي ختم ڪرڻ وارو ٺاهه بنيادي طور رشين فيڊريشن کي ايشيا جي معاملي ۾ اعتماد ۾ وٺڻ وارو قدم سمجهيو ويندو آهي. ڪريملن مذاڪرات ۾ رشين فيڊريشن جي ذريعي آمريڪا ايشيا ۾ پاڻ کي آجو ڪرڻ ٿو چاهي. ڏسڻو اهو آهي ته آمريڪي مفادن کي ايشيا ۾ روڪڻ واري ٻيون طابقتون يعني ايران ۽ چين انهي تي ڇا رد عمل ظاهر ٿي ڪري. جڏهن ته پاڪستان جو پرڏيهي کاتو آمريڪي اثر ۾ آمريڪا، رشين وچ معاهدن تي ڪهڙو موقف رکندو اها ڳالهه خطي جي مفادن کي سمجهڻ لاءِ ضروري آهي. هي اجلاس ٻن ملڪن سان گڏ خطي جي اڳواڻن جي سياسي بصيرت ۽ فيصلن جو به امتحان آهي.

احتجاجن جو ڇا حڪومت تي ڪو اثر پوندو؟ ليکڪ : وارث رضا

اسان جي سياسي ۽ نظرياتي دوست ملڪ مهر جي دل کي وڻندڙ آواز ۽ خيال جڏهن سنجيدگيءَ سان مسئلن تي پنهنجي راءِ ڏيندا آهن ته مالڪ مهم ۽ ٻين ساٿين جي نظرياتي سياسي بيهڪ تي يقين سان گڏ حوصلا وڌندا آهن ته هاڻي به ملڪي سياست تي نظرياتي رُخن تي تربيت وٺندڙ دوست سوچيندا به آهن ۽ انهن کي ملڪي بگڙيل صورتحال تي ڳڻتي به رهندي آهي.

سرمائيداري نظام ۽ پرڏيهي عوام دشمن آقائن جي هدايتن ۾ جڪڙيل ”جمهوريت“ جا عوام دشمن اپاءَ مالڪ مهم ۽ ٻين دوستن کي هاڻي به ڏکائيندڙ ٿا ڏسجن. پوءِ اهي دوست ماضيءَ جي عوام ۽ احتجاجي تحريڪن جا ذڪر ڪندي هاڻوڪي سياست ۾ ”احتجاج ۽ هڙتال، جي طريقن تي راءِ ڏيندي، آمر فوجين طرفان ”غير سياسي رجحان“ تي سنجيده بحث جو دَر کوليندا آهن، اهي دوست چئي رهيا هوندا آهن ته ”هاڻوڪي هڙتال ۽ احتجاج“ ۾ ڇو ايترو دم نه آهي ته حڪمران انهن عوامي احتجاجن جي دٻاءَ هيٺ عوامي مسئلا حل ڪرڻ ڏانهن وڃي.

هڙتال ۽ احتجاج ڪرڻ جيتوڻيڪ سياست سان ڳنڍيل چئجن ٿا پر انهن جو انساني سماجي زندگيءَ سان به اوترو ئي لاڳاپو آهي، جيئن انساني حيات ۾ زندگي جي قدر جو.

زندگيءَ جي قدر جو اصول سماجي بيهڪ ته هوندو آهي. جيئن ته سماجي بيهڪ جي بنياد تي انساني قدر  هوندي آهي. اهڙيءَ طرح سماج انساني زندگي جي قدر ۽ انهن جي رشتي کي بهتر انداز سان سمجهڻ ڏانهن وڌڻ به اسان جو فرض آهي. ٻئي پاسي احتجاج جو گهٽ هجڻ يا احتجاج ۾ شدت پيدا ٿيڻ جو تعلق انصاف ۽ حقن جي برابريءَ تي ٻڌل اهڙي سرشتو هوندو آهي، جيڪو پنهنجي عمل ۽ بي عملي جي نتيجي ۾ احتجاج کي ختم يا انهيءَ ۾ شدت آڻڻ جو سبب هوندو آهي. احتجاج جي انداز ۽ احتجاج جي فڪر کي نتيجي جوڳو ڪرڻ لاءِ ان جي تربيت ۾ سياسي نظريا ۽ سياسي لاڙا اهم ڪردار ادا ڪندا آهن. سياسي هلچل ۽ سياسي تحريڪن ۾ نظرياتي لاڙا سماج جي عوام کي ڪنهن حد تائين حق ڏيارڻ ۾ ڪامياب ٿيندا آهن، جڏهن ته ٻئي پاسي عوام جي حقن کي کسڻ ۽ ان تي طاقت جي حوالي سان ڪنٽرول ڪرڻ ۾ ”عوام دشمن“ به پنهنجي ڪوشش ۾ مصروف هوندا آهن. جيڪو حق کان محروم هوندو آهي انهيءَ کي مظلوم جو نالو ڏئي ڪڏهن ڪڏهن اسان ظالم کي مضبوط به ڪندا آهيون ۽ ڪڏهن مظلوم به ٿوري فائدي لاءِ ظالم سان ملي عوام دشمن ۽ سماج دشمن ڪردار ڪرڻ تي راضي هوندو آهي.

اسان سان سياسي دوست ۽ نظرياتي ساٿي اڄوڪي سياست ۾ اڪثر عوامي احتجاج ۽ هڙتال جي نظرياتي ۽ سياسي ڪمزوري جو ذڪر ڪندي ملندا آهن، انهن جو خيال آهي ته اڄوڪي سياست ۾ نظرياتي ڪمزوري يا سياسي تربيت جي گهٽتائي دراصل پاڪستان جي بنيادي خرابين جو هڪ اهڙو ڏيک آهي جنهن کي سمجهڻ ۾ شايد ترقي پسند کاٻي ڌر جي سياسي ڪارڪنن جلدي ڪئي. ٻئي پاسي کاٻي ڌر جي دوستن جو خيال آهي ته کاٻي ڌر جي سياسي تربيت ۾ جلدي نتيجا ملڻ جي تمنا ئي اصل ۾ سياسي خرابي جو ڪارڻ آهي. جڏهن ته هن بحث ۾ ٽيون موقف اهو آهي ته پاڪستاني سماج ۽ ان جي بيهڪ اڃا تائين ڪو واضح شڪل ٺاهي نه سگهي آهي. انهيءَ ڪري اتي اڃا تائين سگهارا سماجي ۽ سياسي رشتا ٺهي نه سگهيا آهن.

عوامي هلچل ۽ سياسي ماحول جي گهٽتائي ۾ هڪڙو خيال اهو به آهي ته پاڪستاني سياست کي عوامي ۽ جمهوري نه ڪرڻ ۾ پاڪستان جي فوجي اسٽيبلشمينٽ، وڏيرن، جاگيردارن، سول اسٽيبلشمينٽ ۽ مذهبي جماعتن پاڻ ۾ ٻڌي ڪري ”پاور پوليٽڪس“ جو نظام ٺاهي عوام جي حقن کي ڦٻائڻ جو اهڙو سلسلو جاري ڪيو آهي، جيڪو عوام کي زنده رکي ڪري پنهنجا ذاتي ۽ گروهي مفاد پورا ڪندو آهي، انهيءَ ۾ پاور پوليٽڪس نظام اجھوڪي ڏينهن ۾ پرڏيهي سامراجي ملڪن ۽ سرمائيدار ڪمپنين پنهنجو حصو وجهي انهيءَ نظام کي هلائيندڙن کي سگهارو ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو آهي. پاور پوليٽڪس جي نظام ٺاهيندڙن جا دانشور ڪڏهن عوام کي جمهوريت جو لالچ ڏيندا آهن ته ڪڏهن جمهوري دشمن قوتن کي ملڪ بچائڻ جي بهاني اقتدار ۾ آڻي عوام جا بنيادي حق کسيندا آهن.

”پاور پوليٽڪس“ يا سياست ۾ حصيداري جو هي نظام اڃا تائين ملڪ کي نه ترقي ڏياري سگهيو آهي ۽ نه وري ملڪ اندر ڪو اهڙو سياسي ڪلچر پيدا ڪري سگهيو آهي، جيڪو اڳتي هلي ملڪ کي پرڏيهي سامراجي سازشن کان بچائي سگهي. سياست ۾ حصيداري جي نظام جا مخالف ان کي عوام دشمن ۽ ترقي دشمن سمجهندا آهن، پر ڇو ته هو عوام کي سياسي ۽ نظرياتي طور تربيت ڏيڻ ۾ ناڪام ويا آهن، تنهن ڪري عوام انهن جي ڳالهه صحيح سمجهندي به قبول نه ڪندو آهي. انهيءَ ۾ عوام جي بداعتمادي جو ڪارڻ سياستدانن جو پاور پاليٽڪس ۾ پنهنجو حصو وٺي عوام کي نظراندز ڪرڻ آهي. انهيءَ وچ ۾ گهڻن ئي دوستن جو خيال آهي ته نظرياتي سياست کي دانش جي سطح تي نه ڪرڻ وارو رجحان به اسان جي سياسي ڪمزوري جو اهم سبب آهي، انهيءَ ۾ سياسي دوستن جو خيال آهي ته نظرياتي سياست ڪندڙ اڳواڻن ۽ سياسي تربيت وٺندڙ نظرياتي سياست کي پڙهڻ کان علاوه ان سياست کي پنهنجي سماجي حقيقتن ۾ تبديل ڪرڻ جو هنر حاصل نه ڪيو آهي ۽ نه وري اهي نظرياتي سياسي دوست نظرئي کي سماجي حقيقتن جي منظر ۾ اڳتي ڪرڻ جو ڪم ڪري سگهيا آهن ۽ نه وري انهن ۾ نظرئي کي دانش جي سطح تي اڳتي ڪرڻ جو جذبو نظر اچي ٿو. هڪڙو خيال اهو به آهي ته انهن سياسي نظرياتي دوستن کي گهرجي ته هو نظرئي کي اڳتي ڪرڻ ۾ قدم وڌائن جيئن ته هو Dogmatic يا بيٺل پاڻي واري صورتحال جو شڪار نه ٿين. نظرياتي سياست ڪندڙن جي هن روئي ئي عوام کي سمجهڻ ۾ غلطي ڪرائي آهي ۽ هاڻي هن ملڪ جا اڪثر ماڻهو انهن نظرياتي سياست ڪندڙن کي مذهبي روايت پسندن سان جوڙن ۾ ڪا به رعايت نه ڪندا آهن. جيستائين ملڪ ۾ هلندڙ سياسي هلچل جو تعلق آهي ته انهيءَ ۾ به ”سياسي دوست“ هڪ ڪنفيوزن جو شڪار آهن، هن ڪنفيوزن واري صورتحال ۾ سياسي ڌريون عوام جا مسئلا حل ڪرڻ بدران عوام کي تقسيم ڪرڻ جي پاليسي تي ڪم ڪري رهيون آهي ۽ اڻ شعوري طور ”پاور پوليٽڪس“ يا حصيداري واري عوام دشمن قوتن جو ساٿ ڏئي رهيون آهن.

عوام کي تقسيم ڪرڻ جي سياست، تاريخ ۾ سدائين عوام دشمن حڪمرانن کي فائدو ڏيندڙ رجحان ۽ تصور پيدا ڪندي آهي.

اڄوڪي پاڪستان جي سياست ۾جيتوڻيڪ نظرياتي سياست ڪرڻ واري ڌريون ڪمزور آهن، پر تنهن هوندي به اهي چاهينديون آهن ته عوام جي قوت کي هڪ ڪري عوام کي استحصال ۽ محڪومي کان آجو ڪجي. انهيءَ ۾ سوال اهو آهي ته ڇا نظرياتي سياست ڪندڙ دوست پاڻ کي عوام جي حقن خاطر هڪ جاءِ تي ڪرڻ يا هڪ اتحاد ٺاهڻ لاءِ متفق آهن. اڄوڪي ۽ سياسي سماج جو هي اهڙو سوال آهي جنهن تي بنا عمل جي ڳالهائڻ کان ڪم هلڻ مشڪل نظر اچي ٿو.

عوام جي متحد نه ٿيڻ جو اهوئي ڪارڻ، پرڏيهي ادارن ۽ سامراجي قوتن سان گڏ پاور پوليٽڪس جي فائدي ۾ آهي. اڄ جيڪڏهن عوام جي جمهوري ۽ آئيني حقن کي ڏسجي ته هو هر جاءِ تي پائمال ٿي رهيا آهن. عوام هاڻي سياسي ڌرين تي اعتماد نه ڪندي پنهنجو پاڻ احتجاج ۽ هڙتال جو سهارو وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن جيڪو هڪ پاسي عوام جي مايوسي جو نشان آهي ته ٻئي پاسي هي هڪ اهڙو غير سياسي ۽ غيرمنظم طريقو آهي جيڪو عوامي طاقت کي ڪنهن طاقتور تحريڪ بڻائڻ ۾ ناڪام رهيو آهي، جڏهن ته آخري نتيجن ۾ انهيءَ ننڍي ننڍي احتجاج تحريڪن ۽ هڙتال سان عوام دشمن پاور پوليٽڪس وارو طبقو سگهارو ٿي عوام دشمن قدمن ۾ پنهنجي حصي کي سامراج ۽ اسٽيبلشمينٽ کان وڌرائي عوام کي بک، بيروزگاري ۽ مهانگائي ڏئي رهيو آهي، اڄوڪي سياسي منظر ۾ مهانگائي ۽ سامراجي مفادن خلاف هڪ منظم ۽ هڪ اهڙي وڏي تحريڪ جي ضرورت آهي، جيڪي ننڍن احتجاجن ۽ هڙتالن کي منظم ڪري هڪ اهڙي سامراج دشمن ۽ پاور شيئرنگ خلاف تحريڪ جو بنياد رکي. جڏهن ته هي ڪم نظرياتي سياست بنا ناممڪن ٿو لڳي.

آمريڪا روس ٺاهه – رشين ايشيا جي اڳواڻن جو امتحان ليکڪ : وارث رضا

وارث رضا

وارث رضا

آمريڪا لاءِ ايشين خطي ۾ چين ۽ ايران جا وڌندڙ مفاد فڪر جوڳا ٿيندا ٿا وڃن. اهوئي ڪارڻ آهي ته آمريڪا اڳوڻي سوشلسٽ روس جي ”رشين“ حيثيت کي مڃڻ لاءِ تيار ٿيو آهي، رشين فيڊريشن جي گاديءَ ۾ ٽن ڏينهن جي دوري دوران آمريڪا جي صدر باراڪ اوباما جي اها ڪوشش رهي ته هو هر صورت ۾ رشين فيڊريشن جي اهميت کي هن خطي جي سلامتي لاءِ ضروري قرار ڏئي، اهوئي سبب هو ته باراڪ اوباما يورپ کانپوءِ رشين فيڊريشن جو ترت دورو ڪيو. ياد رهي ته اپريل 2009 جي يورپ دوري دوران آمريڪا جي صدر باراڪ اوباما واعدو ڪيو هو ته هو پراگ ۽ وارسا معاهدن جي پابندي ڪندي خطرناڪ هٿيارن کي ختم ڪرڻ ۾ پنهنجي ڪوششن کي وڌائيندو، انهيءَ دوري دوران آمريڪي صدر اها ڳالهه به ڪئي هئي ته هو سمجهي ٿو ته رشين فيڊريشن ۽ ايران ان سلسلي ۾ اڳتي وڌي ڪارائتو ڪردار ادا ڪرڻ جي پوزيشن ۾ آهن. ٻئي پاسي رشين جي اڳوڻي صدر ۽ هاڻوڪي وزيراعظم ولاديم پوٽين ناٽو جي وڌندڙ ڪردار جي باري ۾ رشين موقف کان سڄي دنيا کي ٻڌايو هو ته ”رشين فيڊريشن“ آمريڪي پلان هيٺ ناٽو جي ڪردار کان مطمئن نه آهي ۽ رشين فيڊريشن ناٽو جي باري ۾ هڪ پنهنجي سوچ ۽ پاليسي رکندي آهي، انهيءَ سڄي ڳالهه ۾ رشين وزيراعظم پوٽين جو مقصد اهو هو ته آمريڪا اڳوڻي روس سان ٿيل معاهدن جو پابند به ٿئي ته ٻئي پاسي هو دنيا جي امن جي ڪوششن ۾ رشين بلاڪ جي حيثيت کي به مڃي. باراڪ اوباما جو رشين فيڊريشن ڏانهن هي دورو جتي ڊپلوميٽڪ عمل جو حصو آهي، اتي ئي رشين فيڊريشن کي خطي ۾ اهم ڪردار ادا ڪرڻ وارو ملڪ تسليم ڪرڻ وارو اهم قدم آهي، جنهن حيثيت لاءِ رشين فيڊريشن هڪ ڊگهي عرصي کان ڪوشش ڪري رهي هئي.

اها ڳالهه ڪنهن کان لڪل نه آهي ته سوشلسٽ روس ۽ آمريڪا وچ  ۾ 1945ع کان ئي تعلقات جي بنياد تي هڪ ٻئي کي طاقتور سمجهڻ ڪري لٽڪيل رهي. سوشلسٽ روس جي ڪوشش رهي ته دنيا جي امن لاءِ عوامي فلاح جوڳا ڪم اُهائي رياست ڪري سگهندي آهي جنهن جون پاڙون عوام ۾ کتل هجن ۽ ان جو نظام معاشي برابري ۽ سماجي انصاف تي ٻڌل هجي جيڪو اڳتي هلي دنيا جي امن لاءِ سگهارو ٿئي. جڏهن ته آمريڪا جو فلسفو شروع کان ئي اهو رهيو آهي ته هن کي طاقتور ملڪ سمجهي ڪري دنيا ان جي هٿيارن جي دولت ۾ واڌاري لاءِ جنگي حالت ۾ رهي ۽ دنيا جي وسيلن تي هٿيارن جي جديد طاقت سان قبضو ڪري سرمائيدارن کي فائدو رسائجي. اهوئي سبب آهي ته اڃا تائين آمريڪي حڪومتون ڪنهن نه ڪنهن شڪل ۾ سرمائيداري نظام کي هٿي ڏينديون رهيون آهن. ٻئي پاسي سوشلسٽ روس ۾ معاشي نظام جي بنياد وسيلن ۾ عوام جي حصي تي رکيل هئي جنهن روس جي سوشلسٽ رياست کي جنم ڏنو. روس جي سوشلسٽ رياست جي عوامي فلاح واري تصور سڄي دنيا ۽ خاص طور آمريڪا کي پريشان ڪيو ۽ آمريڪا يورپ کان وٺي ايشيا ۽ ڏکڻ ايشيا ۾ اهڙا اتحادي ٺاهيا جيڪي آمريڪي مفادن لاءِ ڪم ڪري رهيا هئا. انهيءَ ۾ آمريڪا سرمائيداريءَ واري جمهوريت جو بهانو بڻائي سڄي دنيا تي ”جمهوريت جي حاصلات“ جي نعري هيٺ عرب رياستن ۾ بادشاهت ٿڦي ته ٻين هنڌن جنهن ۾ پاڪستان به آهي جتي فوجي آمر ٿڦيا ويا، آمريڪا پنهنجن سرمائيداري مفادن کي پورو ڪرڻ لاءِ ۽ دنيا ۾ سوشلسٽ تحريڪ کي ناڪام ڪرڻ لاءِ فوجي آمرن يا سرمائيداريءَ واري جمهوريت جو بنياد رکي. اڄ به دنيا جي اڪثر هنڌن تي آمريڪي برانڊ فوجي آمريت يا سرمائيداري جمهوريت قائم آهي. ٻئي پاسي روس جي سوشلسٽ رياست جيتوڻيڪ آمريڪا جي هٿيارن جي طاقت کي جديد ٽيڪنالاجي اختيار ڪري شڪست ڏني پر انهيءَ ۾ سوشلسٽ روس عوام جي معاشي نظام کي سگهارو ڪرڻ ۾ ناڪام ويو. يا ايئن کڻي چئجي ته آمريڪا ۽ ان جي اتحادين جي اها ڪوشش رهي ته هٿيارن جي طاقت جو ذريعو استعمال ڪري سوشلسٽ روس کي هٿيارن ٺاهڻ ڏانهن لڳايو وڃي، جنهن ۾ آمريڪي ڪامياب رهيا ۽ روس پنهنجي وسيلن جو وڏو حصو هٿيارن جي پيدا ڪرڻ ۾ لڳائي ڇڏي ۽ عوام جي معاشي سڌاري تي اهو ڌيان نه ڏئي سگهيا جنهن جي ضرورت سوشلسٽ روس کي هئي. انهيءَ ۾ اها ڳالهه ياد رکجي ته سوشلسٽ نظرئي جي عوامي فلاح واري نظام کي ناڪام ڪرڻ لاءِ ان نظام کي مذهب جي خلاف استعمال ڪري سرمائيداري جي صنعت يعني هٿيارن جي وڪري کي سڄي دنيا ۾ ڦهلايو ويو ۽ عوام کي سوشلسٽ فڪر کان پري ڪرڻ جا اپاءَ ورتا ويا ۽ دنيا جي عوام کي جمهوري ۽ معاشي آزادين کان روڪيو ويو. انهيءَ ۾ اها ڳالهه به اهم آهي ته سوشلسٽ روس جي ٽٽڻ کان سرمائيداري دنيا ۾ اها پروپيگنڊا ڪئي ويئي ته دنيا ۾ سوشلسٽ نظام ناڪام ۽ ختم ٿي چڪو آهي. جڏهن ته حقيقت اها آهي ته ڪڏهن به نظريو ناڪام يا ختم نه ٿيندو آهي، سوشلسٽ نظرئي جي اهائي طاقت هئي ته ٻيهر دنيا ۾ آمريڪا ۽ سرمائيداري نظام جي ظالمانه ڪردار ڪري وري سوشلسٽ فڪر ڏانهن موٽي پنهنجي خطن کي آمريڪي اثر کان ٻاهر ڪرڻ جون ڪوششون ڪري رهيو آهي. اهوئي سبب آهي ته خطن آمريڪي اثر کان بچڻ لاءِ دنيا ۾ نوان اتحادي ڳولهڻ جي پاليسي ٿي رهي آهي. ايشيا ۾ روس جي ٽٽڻ کانپوءِ هي تاثر ڏنو ويو ته رشين فيڊريشن ڪمزور ٿي پنهنجي اقتصادي حالتن کي سڌهارڻ ۾ مصروف آهي، اها ڳالهه ڪيتري قدر ٺيڪ ٿي سگهي ٿي، پر جيئن رشين فيڊريشن افغان جنگ جي ڏس ۾ ايشيا ۾ آمريڪي اثر کي وڌندي ڏسو ته رشين فيڊريشن خطي ۾ پنهنجا مضبوط اتحادي ڳولهيا، جنهن ۾ انهيءَ جو ساٿ ڏيڻ ۽ ايشيا کي آمريڪي اثر کان بچائڻ لاءِ چين ۽ ايران جي مدد آمريڪا لاءِ ڳڻتي جوڳي ثابت ٿي.

ماسڪو ۾ طئي ٿيڻ وارو آمريڪا-روس معاهدو دنيا جي امن لاءِ ڪو اهڙو ڪم نه ڪري سگهيو، جنهن جي نتيجي ۾ دنيا هٿيارن جي دوڙ کان جان ڇڏائڻ جهڙي ٿي سگهي يا دنيا ۾ سرمائيداري جي اهم اسلحي جي صنعت پنهنجي ڪاروبار کي ختم ڪرڻ ڏانهن وڃي. روس جي ٽٽڻ کان پوءِ دنيا ۾ آمريڪي اثرن رشين فيڊريشن جي اڳواڻن کي مجبور ڪيو ته هو روس جي پراڻي طاقتور حيثيت کي دنيا کان مڃرائڻ لاءِ ڪو اهڙو اپاءُ وٺن جنهن جي نتيجي ۾ دنيا آمريڪي هٿيارن کان جان ڇڏائڻ کانپوءِ آمريڪي اثرن کان ٻاهر اچي.

انهيءَ سڄي عمل ۾ جيتوڻيڪ رشين فيڊريشن جو ولادمير پيوٽن سرمائيداري جو نمائندو سمجهيو ويندو آهي. پر انهي جي باوجود ان جي مسلسل اها ڪوشش رهي ته روس جي پراڻي حيثيت کي بحال ڪرائي ۽ رشين فيڊريشن کي دنيا ۾ طاقت جي توازن لاءِ فريق ثابت ڪرائي.،  انهي ڪري ريتن فيڊريشن سينٽرل رياستن جي مدد سان شنگهائي ڪانفرنس 2003 ۾ ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو جنهن ۾ انهن چين کي انهي جو حصو ٺاهي انهي ڪانفرنس جي سرڪاري زبان به رشين ۽ چيني رکي. انهي جو مقصد اهو هو ته رشين فيڊريشن سامراجي ملڪن کي اهو ٻڌائي رهيا هئا ته هو ايشيا جي خطي ڏانهن پنهنجي مفادن کي روڪي ايشيائي خطي جي مضبوط طاقتن سان ڳالهائي. انهي ڏس ۾ رشين چين دوستي جا مضبوط لاڳاپا ٿيا ۽ انهي ۾ ايشيا جي ٻين ملڪن جي شرڪت آمريڪا لاءِ فڪر جوڳو هئي. اها شنگهائي ڪانفرنس جي ڪاميابي سڏجي ته هن ايشيا جي خطي ۾ آمريڪي اثر کي روڪڻ لاءِ ايران، پاڪستان ۽ هندستان کي به اعتماد ۾ ورتو ته افغانستان کي به شنگهائي ڪانفرنس جو حصو ٺاهيو. هن سڄي ڪوشش ۾ رشين فيڊريشن جو جهڪاءُ ايران ڏانهن ٿيڻ آمريڪا لاءِ پريشاني جو سبب بڻبو. سياسي مبصرن مطابق تازو ڪريملن اوباما ۽ رشين فيڊريشن جي صدر جي ملاقات ۾ افغانستان ۾ نيٽو کي امداد پهچائڻ لاءِ رشين هوائي روٽ استعمال ڪرڻ جي اجازت ۽ هٿيارن جي دوڙ کي ختم ڪرڻ وارو ٺاهه بنيادي طور رشين فيڊريشن کي ايشيا جي معاملي ۾ اعتماد ۾ وٺڻ وارو قدم سمجهيو ويندو آهي. ڪريملن مذاڪرات ۾ رشين فيڊريشن جي ذريعي آمريڪا ايشيا ۾ پاڻ کي آجو ڪرڻ ٿو چاهي. ڏسڻو اهو آهي ته آمريڪي مفادن کي ايشيا ۾ روڪڻ واري ٻيون طابقتون يعني ايران ۽ چين انهي تي ڇا رد عمل ظاهر ٿي ڪري. جڏهن ته پاڪستان جو پرڏيهي کاتو آمريڪي اثر ۾ آمريڪا، رشين وچ معاهدن تي ڪهڙو موقف رکندو اها ڳالهه خطي جي مفادن کي سمجهڻ لاءِ ضروري آهي. هي اجلاس ٻن ملڪن سان گڏ خطي جي اڳواڻن جي سياسي بصيرت ۽ فيصلن جو به امتحان آهي.

عارضي پاڻي جي ورڇ ڇا سنڌ کي آباد رکي سگهندي ليکڪ : وارث رضا

وارث رضا

وارث رضا

سنڌ ۾ پاڻيءَ جي کوٽ جو مسئلو هڪ ڊگهي عرصي کان حل ٿيڻ کان محروم هو، جنهن جي ڪري سنڌ جا آبادگارن ۾ احتجاج جو رجهان وڌندو پيو وڃـي. سنڌ جي غير آباد زمين ۽ پاڻي جي کوٽ جي ڪري پوئين ڏينهن ۾ڪامريڊ غلام رسول سهتي سکر ۾ احتجاج کان پوءِ مرڻ گهڙي تائين بک هڙتال جو اعلان ڪيو جنهن تي حڪومتي عملدارن جي نمائندگي ڪندي قومي اسيمبلي جي ميمبر نفيسا شاهه سکر پهتي ۽ بک هڙتال تي ويٺل آبادگارن کي يقين ڏياريو ته سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ جو مسئلو حل ٿي ويندو. انهيءَ کان پوءِ فوري طور تي صدر آصف علي زرداري سنڌ جي هن مسئلي ڏانهن اهم ميٽنگ ڪري هاڻي اعلان ڪيو آهي ته عبوري ريليف ذريعي سنڌ جي زمينن کي منگلا ڊيم کان پاڻي ڏنو ويندو. انهيءَ ڏس ۾

سنڌو ۾ پاڻي جي شديد کوٽ کي منهن ڏيڻ لاءِ ڪوٺايل گڏجاڻي ۾ اڄ کان پنجاب پاران وهايو ويندڙ تونسا ۾ پنجند ڪئنال جو وهڪرو گهٽائڻ، تربيلا ڊئم ۾ پاڻي ذخيرو ڪرڻ وارو سلسلو بند ڪرڻ ۽ پنجاب جي ضرورتن جي پورائي لاءِ منگلا ڊئم مان وڌيڪ پاڻي ڇڏڻ جو فيصلو ڪيو ويو. جڏهن ته گڏجاڻي ۾ شرڪت ڪندڙ ”ارسا“ ۾ سنڌ جي نمائندي محمد خان ميمڻ جو چوڻ هو ته سنڌ جي مطالبي تي اڄ کان تونسا پنجند ڪئنال بند ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو آهي پر سڌ سماءُ واري وزير شازيا مري پاران صحافين کي ڏل بريفنگ توڙي بعد ۾ لکت ۾ جاري ڪيل پڌرائي ۾ ڄاڻايو ته گڏجاڻي ۾ ”سنڌ کي فوري طور رليف ڏيڻ لاءِ فيصلو ڪيو ويو آهي ته ”تونسا، پنجند ڪئنال ۾ پاڻي گهٽايو ويندو، جيڪڏهن ضرورت پئي ته تونسا پنجند ڪئنال کي مڪمل طرح بند ڪيو ويندو“ هوڏانهن سيد مراد علي شاهه ٻڌايو ته گڏجاڻي ۾ فيصلو ڪيو ويو ته جيستائين پاڻيءَ جي کوٽ آهي تيستائين تربيلا ڊئم کي نه ڀريو ويندو، جيڪو 17 جون کان ڀريو پئي ويو، هاڻي تربيلا ڊئم دريائي وهڪري (رن آف دي رور) تي هوندو. هن ٻڌايو ته منگلا ڊئم مان به پاڻي ڪڍڻ جو فيصلو ڪيو ويو آهي ته جيئن پنجاب پاڻي جي ضرورت پوري ڪري ۽ سنڌو درياءَ مان پاڻي نه کڻي، هن وڌيڪ چيو ته پاڻي جي کوٽ قدرتي آهي جنهن کي منهن ڏيڻ لاءِ گهربل اپاءَ ورتا پيا وڃن. ڪوٽڙي بئراج کان هيٺ 10 ملين ايڪڙ فوٽ پاڻي نه ڇڏڻ بابت سوال تي ذميوارن ٻڌايو ته ڪوٽڙي بئراج کان هيٺ پاڻي تڏهن ڇڏيو ويندو، جڏهن واڌو هوندو. هوڏانهن گڏجاڻي ۾ شرڪت ڪندڙ سڌ سماءَ واري وزير شازيا مري بريفنگ ۾ ٻڌايو ته سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ جو مسئلو حل ٿي ويو آهي، ٻئي پاسي سنڌ جي آبپاشي کاتي جي ”بليٽن“ موجب تونسا پنجند ڪئنال کي بند ڪرڻ بجاءِ ان ۾وهايو ويندڙ پاڻي اٽڪل اڌو اڌ گهٽايو ويو آهي. 23 جون تي ان ڪئنال مان 7 هزار 4 سئو 95ڪيوسڪ پاڻي وهايو پي ويو، جڏهن ته ڪالهه ان جو وهڪرو 3 هزار 5 سئو 53 ڪيوسڪ هو جڏهن ته تربيلا ڊئم ۾ ڪالهه پاڻي ذخيرو نه ڪيو ويو، ڊئم ۾ هڪ لک 26 هزار 8 سئو ڪيوسڪ پاڻي آيو ۽ ايترو ئي پاڻي هيٺ ڇڏيو ويو. اهو به ڄاڻايو ويو آهي ته تربيلا تي پاڻي جي صورتحال بهتر ٿي آهي، 23 جون تي تربيلا ڊئم ۾ هڪ لک 17 سئو ڪيوسڪ پاڻي آيو جڏهن ته 24 جون تي 9 هزار 3 سئو ڪيوسڪ وڌيڪ پاڻي يعني هڪ لک 26 هزار 8 سئو ڪيوسڪ پاڻي آيو. اهڙي طرح سنڌ جي گڊو بئراج کان مٿي پنجاب جي تونسا بئراج جي مٿانهين پاسي 23 جون تي وهندڙ هڪ لک 28 هزار 2 سئو 88 ڪيوسڪ پاڻي جي ڀيٽ ۾ ڪالهه هڪ لک 31 هزار هڪ سئو 8 ڪيوسڪ پاڻي هو. جڏهن تونسا جي لهواري پاسي 23 جون تي وهندڙ هڪ لک 9 هزار 7 سئو 93 ڪيوسڪ پاڻي جي ڀيٽ ۾ ڪالهه هڪ لک 16 هزار 5 سئو 55 ڪيوسڪ پاڻي هو. چيو وڃي ٿو ته ڪجهه ڏينهن ۾ پاڻي جي صورتحال بهتر ٿي ويندي ڇو ته دريائي وهڪرا وڌي رهيا آهن. گرمي پد وڌڻ سبب اترئين علائقن ۾ برف ڳرڻ لڳي آهي. ٻئي طرف سنڌ حڪومت سنڌ ۾ پاڻي جي شديد کوٽ کي نظر ۾ رکندي سنڌ ۾ باضابطه طور تي وارابندي جو اعلان ڪيو آهي. ڪالهه سنڌ آبپاشي کاتي پاران جاري ڪيل اعلان ۾ چيو ويو آهي ته تربيلا مان سنڌ کي ملندڙ پاڻي ۾ غير معمولي قسم جي لاٿ آئي آهي. تربيلا مان سنڌ پنجاب ۽ سرحد کي 9 جون تائين 1 لک 63 هزار ڪيوسڪس پاڻي فراهم ڪيو پي ويو جيڪو 19 جون تي گهٽجي 99 هزار ڪيوسڪس ٿي ويو، جڏهن ته 6 جون تي ڪابل ندي جو پڻ وهڪروگهٽجي 78 هزار ڪيوسڪس ۽ 20 جون تي 42 هزار ڪيوسڪس ٿي ويو جنهن جي ڪري سنڌ ۾ پاڻي جي شديد کوٽ پيدا ٿي، سنڌ هن وقت 40 سيڪڙو پاڻي جي کوٽ کي منهن ڏئي رهي آهي، هن وقت سنڌ جي واهن ۾ هڪ لک 31 هزار 7 سئو 45 هزار ڪيوسڪس پاڻي وهي رهيو آهي. جيڪو گهٽجي 80 هزار ڪيوسڪس ٿي ويندو، جنهن ڪري آبادگارن ۽ غير زرعي مقصدن لاءِ پاڻي استعمال ڪندڙن جي سڌ لاءِ پڌرو ڪيو وڃي ٿو ته پاڻي جي کوٽ جو اثر 23 جون کان گڊو، 25 جون کان سکر ۽ 3 جولاءِ کان ڪوٽڙي تي پوندو جنهن ڪري آبپاشي جي سموري نظام کي پاڻي وارابندي تحت فراهم ڪيو ويندو. ان سلسلي ۾ واسطيدار چيف انجنيئر پاڻي جي وارا بندي جو اعلان ڪندا. سڌ حڪومت صوبي جي سمورن آبادگارن کي درخواست ڪئي آهي ته اهي پاڻي جي شديد کوٽ کي نظر ۾ رکندي فصل پوکين جڏهن ته پاڻي جي اجائي زيان کي روڪي وڌ کان وڌ پاڻي بچايو وڃي. گڏجاڻي ۾ پاڻي جي ورڇ 1991ع واري ٺاهه موجب ڪرڻ بابت فيصلو نه ٿي سگهيو واسطيدارن جو چوڻ آهي ته 1991ع واري ٺاهه تحت پاڻي جي ورڇ نه ڪري ارسا آئين ۽ 1991ع واري ٺاهه جي خلاف ڪم ڪري رهي آهي ته پوءِ گڏجاڻي ۾ اهو فيصلو ڇو نه ڪيو ويو؟ ته هن وراڻيو ته اسان کي 1991ع جي ٺاهه تحت پاڻي ملي رهيو آهي، اهو فيصلو ٿيو آهي ته کوٽ وقت چارئي صوبا هڪجيتري کوٽ کڻندا، هوڏانهن سنڌ جي آبپاشي واري وزير پاران 1991ع ٺاهه تي عمل ٿيڻ جي دعويٰ جي ابتڙ ارسا اختيارين جو چوڻ هو ته هن وقت انهي ٺاهه تي عمل نه پيو ٿئي، صوبن وچ ۾ هينئر پاڻي ورڇ ڪهڙي فارمولا تحت ٿئي ٿي؟ صوبن وچ ۾ پاڻي ورڇ 1991ع واري ٺاهه جي پيرا 2 تحت ڪئي وڃي، جڏهن ته 10 جون تائين صوبن کي ٺاهه جي پيرا 2 تحت پاڻي ڏنو آهي، جنهن کانپوءِ پاڻي وهڪرن ۾ لاٿ اچڻ سبب پاڻي ورڇ 3 رخي فارمولا تحت ڪئي پئي وڃي، 3 رخي فارمولي جي وضاحت جڏهن 104 ايم اي ايف تائين پاڻي موجود هوندو آهي ته صوبن وچ ۾ ورڇ 1977ع کان 1982ع تائين اصل پاڻي استعمال يا اڪارڊ جي پيرا 14 بي تحت ڪئي وڃي ٿي، جيڪڏهن پاڻي ان کان وڌيڪ 117 ايم اي ايف هوندو ته پاڻي جي ورڇ پيرا 4 يعني ٻوڏ واري حصي تحت ڪئي وڃي ٿي.

سنڌ جي زمينن کي پاڻي جي کوٽ جو مسئلو اڄ تائين حل ڪونه ٿي سگهيو آهي، هاڻي به 1991ع واري آئيني ٺاهه کي پاڻي جي تقسيم جو بنياد نه بڻايو ويو آهي. جنهن جو سنئون سڌو اشارو هي آهي ته ڪجهه طاقتور قوتون آئين هيٺ موجوده جمهوري حڪومت يا پاڪستان جي جمهوري ادارن کي هلائڻ ۾ دلچسپي نه ٿا وٺن.

صدر آصف طرفان سنڌ کي پاڻي ڏيڻ جي هي تقسيم صوبن وچ ۾ جهيڙو ڪرائڻ جو اهڙو سبب ثابت ٿينديون جيڪي آخري نتيجن ۾ غير جمهوري قوتن جي حق ۾ ويندا. سنڌ کي پاڻيءَ جي هن تقسيم تي پنجاب مان فوري ردعمل مطابق پنجاب جي اسيمبلي ميمبرن سنڌ کي پاڻي ڏيڻ جي صدر واري فيصلي کي پنجاب جي زمينن سان ظلم قرار ڏيئي اجلاس طلب ڪري ورتو آهي. اسان سمجهون ٿا ته جيستائين فيصلا جمهوري ادارن ۾ جمهوري تقاضائن جي بنياد تي نه ٿيندا تيستائين صوبن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ برقرار رهندي. پاڻي جي وقتي تقسيم سنڌ جي زمينن کي ڪيستائين آباد ٿو رکي هي سوال اڃا تائين ڳجهو آهي؟ اهي قوتون جيڪي آئين ۽ جمهوريت تي يقين رکن ٿيون. يا اهي قوم پرست جيڪي سنڌ کي آباد ڏسڻ ٿا چاهين ته هو سنڌ ۾ پاڻيءَ جي آئين مطابق تقسيم تي احتجاج يا مارچ ڇو نٿا ڪن؟ ڇا هي سنڌ جو مسئلو نه آهي؟

لڳي ٿو ته پ پ سنڌ پاڻي جي سياست سان سنڌ جي قوم پرستي جي سياست کي آزمائڻ لاءِ پاڻي جي تقسيم جو هي عارضي فيصلو ڪيو آهي. هاڻي سنڌ جي قومپرست جماعتون پنهنجي سياست کي ڪهڙي رخ تي ٿا رکن هيءَ اهم سوال ۽ امتحان آهي.