• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,902 دفعا

ٿر جو ڪوئلو، محترمه بينظير صاحبه جو خواب ۽ سنڌ حڪومت جي ذميواري ليکڪ : حميرا علواڻي

ٿر ۾ موجود ڪوئلي جا ذخيرا دنيا جي چند وڏن ذخيرن مان هڪ آهن، ڪوئلي جو اهو ذخيرو ٿرپارڪر ضلعي جي 19100 اسڪوائر ميٽرن تي مشتمل آهي، جيڪو ملڪي ڪوئلي جي ذخيرن جو 98 سيڪڙو آهي، جنهن جو تقريبن 175 بلين ٽن کان وڌيڪ کاٿو لڳل آهي. ٿر جيڪو سنڌ جي اوڀر ڏکڻ ۾ چار تعلقن ڇاڇرو، مٺي، ڏيپلو ۽ ننگر پارڪر تي مشتمل آهي، سرڪاري رڪارڊ موجب 19637 اسڪوائر ڪلوميٽر يعني 4791089  ايڪڙن تي مشتمل آهي، هن ضلعي جي آبادي 10 لک  آهي. ٿر جي ڪوئلي کي استعمال ۾ آڻڻ جو خواب 1993ع ۾ شهيد محترمه بينظير ڀٽو ڏٺو هو، جنهن جو مقصد ٿر جي ڪوئلي تي بجلي گهر لڳائي، ملڪ جي بجلي جي ضرورتن کي پورو ڪرڻ سان گڏ ملڪي صنعتن جي لاءِ انتهائي سستي قيمت تي بجلي مهيا ڪرڻ به هو، ان خواب پٺيان اصل ۾ ملڪ کي صنعتي ترقي طرف وٺي وڃڻ جي خواهش هئي.

شهيد بينظير ڀٽو پنهنجي ٻئي دور حڪومت ۾ ملڪ جي وڌندڙ بجلي جي ضرورتن کي مدنظر رکندي، ٿرڪول پروجيڪٽ ۽ ڪيٽي بندر رٿا شروع ڪرڻ جو اعلان ڪيو هو، ڪيٽي بندر تي بين الاقوامي بندرگاهه اڏڻ ۽ اتي ڪوئلي تي هلندڙ بجلي گهر قائم ڪرڻ لاءِ سروي ۽ فزيبلٽي رپورٽ  پڻ تيار ڪرائي وئي ۽ وڏي پيماني تي غير ملڪي سرماياڪاري لاءِ انٽرنيشنل بزنس مين ۽ بجلي پيدا ڪندڙ ڪمپنين سان معاهدا پڻ ٿيا هئا، پر افسوس جو 1996ع ۾ شهيد بي بي جي حڪومت ختم ڪئي وئي ۽ ايندڙ حڪومت ان اهم رٿا کي ختم ڪري ڇڏيو. 1993ع واري فزيبلٽي رپورٽ ۾ ڄاڻايو ويو هو ته، ڪيٽي بندر رٿا 3 کان 4 سالن ۾ مڪمل ٿي ويندي، اها بندرگاهه 7 ڪلوميٽر اندر اونهي سمنڊ ۾ ٺهي ها. جنهن جي ذريعي سينٽرل ايشيائي ملڪن، ايران ۽ چائنا سان گڏوگڏ روس جي 14 رياستن سان سامونڊي رستي ڳنڍجڻ جو امڪان هو، جنهن سان تجارت جا نوان رستا کلن ها.

دنيا ۾ 40 فيصد بجلي ڪوئلي مان پيدا ٿئي ٿي، جڏهن ته انڊيا ۾ 60 سيڪڙو ۽ چائنا ۾ 65 سيڪڙو بجلي ڪوئلي مان پيدا ٿئي ٿي، ٻئي طرف پاڪستان فقط هڪ فيصد بجلي ڪوئلي مان پيدا ڪري ٿو. انڊيا، چائنا، آمريڪا، يورپ کان علاوه سائوٿ آفريڪا ۽ ٻيا ڪيترائي ملڪ، ڪوئلي سان گئس ۽ fuel تيل به پيدا ڪري رهيا آهن. جديد ٽيڪنالاجي ذريعي ڪوئلي کي زيرِ زمين ساڙي ان کي liquid gas ۾ تبديل ڪري هزارين فيڪٽرين ۽ ڪارخانن جون ضرورتون پڻ پوريون ڪري سگهجن ٿيون. چائنا تازو ڪوئلي مانfuel ٻارڻ پيدا ڪري جيٽ جهاز هلائڻ جا ڪامياب تجربه ڪرڻ کانپوءِ باقائده ان جو استعمال شروع ڪيو آهي، ياد رهي ته چائنا پنهنجي تيل جي ضرورتن لاءِ پيٽرول برآمد نٿو ڪري، بلڪه مختلف ٽيڪنالاجين سان تيل حاصل ڪري پنهنجي ملڪي ضروريات کي پورو ڪرڻ سان گڏوگڏ دنيا جو وڏي مان وڏو مينيوفيڪچرر پڻ آهي.

سنڌ ٿر ڪول اٿارٽي پاران جاري ڪيل انگ اکرن موجب ٿر جي ڪوئلي مان 3 بلين بهترين ڪوائلٽي جو ڪوئلو اسلام ڪوٽ جي ويجهو چار بلاڪن ۾ موجود آهي، ٿر جو سڄو ڪوئلو ايترو وڌيڪ آهي جو پاڪستان گهٽ ۾ گهٽ 100 سالن تائين پنهنجي بجلي ۽ گئس جي ضرورتون پوريون ڪري سگهي ٿو. جيڪڏهن صحيح طريقي سان منصوبابندي ۽ حڪمت عملي ڪئي وڃي ته ٿر وڏو صنعتي زون ٿي سگهي ٿو، جنهن سان هڪڙي پاسي لکين ماڻهن کي روزگار، ته ٻئي پاسي صنعتي زون قرار ڏئي وڏي پيماني تي صنعتڪارن کان سرمايه ڪاري ڪرائي ننڍيون وڏيون صنعتون لڳائي سگهجن ٿيون، جنهن سان ٿر جهڙي پوئتي پيل علائقي ۾ ڪاروبار ۽ خوشحالي واريون سرگرميون شروع ٿينديون.

جان بائڊ نالي آمريڪي ڪمپني پنهنجي 1994ع واري سروي رپورٽ ۾ ٻڌايو آهي ته اگر ٿر ۾ 7 ملين ٽن سالانه پيداوار مان 300 ميگاواٽ جا بجلي گهر لڳايا وڃن ته بجلي جي قيمت 6.5 سينٽ في يونٽ هوندي. 2001ع جي سنڌ ۾ ڪيل سروي موجب ڪوئلي جي کاڻين ۾ 40 هزار ماڻهو ڪم ڪن پيا، اڃا تائين پاڪستان ۾ کاڻين جي ڪم ۾ مشينن بجاءِ ماڻهن کان ڪم ورتو وڃي پيو. لاکڙا ۽ ملڪ جي ٻين 1600 کاڻين مان هن وقت 500 ٽن روزانه پيداوار ٿي رهي آهي. ٿر جي ڪوئلي وارو پروجيڪٽ ملڪ جي وڏن منصوبن مان هڪ هوندو، ان لاءِ سنڌ حڪومت کي تربيت لاءِ ضروري اپائن جي پڻ ضرورت پوندي، جيئن اليڪٽريڪل، مڪينيڪل، ڪيميڪل انجنيئرنگ، ٽيڪنيشن، ڊگري يا ڊپلوما هولڊر پروفيشنلز جي ضرورت پوندي، ماڻهن کي تربيت ڏيڻ جي حوالي سان مٺي (ٿرپارڪر) جي مونو ٽيڪنيڪل انسٽيٽيوٽ کي اپ گريڊ ڪري پولي ٽيڪنيڪل انسٽيٽيوٽ جو درجو ڏئي، ٿري ماڻهن کي تربيت ڏني وڃي ۽ هاڻ کان ئي 2، 3 سالن جي ڊگري ۽ ڊپلوما ڪورسز شروع ڪيا وڃن ۽ پاور انجنيئرنگ ۽ مائننگ ٽيڪنالاجي ۽ جديد انجنيئرنگ سان منسلڪ ماڻهن کي اسپيشلائيزيشن لاءِ چائنا يا ٻئي ڪنهن ملڪ موڪليو وڃي ته جيئن اسان وٽ پنهنجو  تربيت يافتا ماڻهو هجي، ڪوئلي جي کاڻين جي کوٽائي لاءِ هيٺين  شين کي پڻ مدنظر رکڻو پوندو.

1.روڊ، رستا، عمارتون، پاڻي ۽ بجلي جو انتظام

2.بجلي گهر هلائڻ لاءِ وڏي سرمايه ڪاري، تجزياڪار ماڻهو ۽ ليبر وغيره.

3.غير ملڪي سرمايه ڪاري جي حوصله افزائي لاءِ اسپيشل ٽاسڪ فورس جو هجڻ ضروري آهي، جنهن سان ٻاهرين سرمائيڪارن کي قائل ڪري سگھجي.

4.ملڪي سرمايه دارن کي هن طرف راغب ڪرڻ لاءِ ٽيڪس فري زون قرار ڏيڻ، خام مال تي ٽيڪسن جي ڇوٽ ۽ سبسڊي وغيره.

ڪوئلي جي کوٽائي سان ٿر جي مقامي ماڻهن جي لڏپلاڻ، ماحوليات جو خراب ٿيڻ، زير زمين پاڻي جي سطح گهٽ ٿيڻ زرعي يا مال چارڻ واري زمين تي ڪوئلي جي کاڻين جي کوٽائي سبب ماڻهن جي عام زندگي متاثر ٿيڻ، ان کان علاوه اتي بجلي گهر اڏڻ سان ماحولياتي آلودگي وڌندي ۽ ماڻهن کي ساهه، دم، دل ۽ اکين جي بيمارين جا مسئلا پڻ پيدا ٿيندا. ٿر جي ڪوئلي جي ذخيرن جي کوٽائي سان سڄي سنڌ بلڪه سڄي ملڪ ۾ سستي بجلي پيدا ٿيڻ سان خوشحالي، ترقي ٿيندي، پر ٻئي پاسي ٿري ماڻهن کي پنهنجا اباڻا ڪک، جگهيون، پنهنجي ديس جو قدرتي حُسن سڀ ڪجهه ڇڏڻو پوندو، پر ان سڄي قرباني عيوض انهن ٿري ماڻهن کي پنهنجي ملڪيتن ۽ زمينن جو صحيح معاوضو پڻ ملڻ کپي. ملڪي ترقي عيوض اهي اٻوجهه مسڪين ٿري پنهنجي ڌرتي ماءُ کي ڇڏي لڏپلاڻ ڪندا، انهن کي پنهنجي ڌرتي جو ۽ ان اندر لڪيل ڪاري سون جو معاوضو،  انهن جي مالڪي جو حق، اتي پيدا ٿيندڙ روزگار تي پهريون انهن جو حق ڏيڻ پڻ سنڌ حڪومت جي ذميداري هوندي، نئين سر اجها اڏڻ جو حق ڏيڻ پڻ حڪومت جو اولين فرض هوندو، هن وقت جنهن زمين هيٺ هي ڪارو خزانو موجود آهي، اهو ٿري ماڻهن جي ذاتي ملڪيت آهي ۽ باقي رهيل زمين پڻ اتي جي غريب، ڪڙمي، مال چاريندڙن جي آهي، ٿر جيڪو پهرين کان ئي ملڪ جو پوئتي پيل علائقو آهي، تنهنڪري اتان جي ماڻهن کي حڪومت فائدي جي چڪر ۾ نجي ڪمپنين، ٺيڪيدارن ۽ صنعتڪارن جي رحم و ڪرم تي نه ڇڏي. محترمه جي هن خواب جي ساڀيان هاڻ پ پ پ جي موجوده حڪومت جو نصب العين آهي، ته جيئن ٿر جي ڪوئلي سان ملڪ ۾ وڌند بجلي کوٽ کي منهن ڏئي سگهجي. 26 جولاءِ 2008ع تي وزير اعظم پاڪستان ۽ وزير اعليٰ سنڌ وفد سان گڏجي واشنگٽن ۾ پاڪستان ۾ خصوصن ٿر جي ڪوئلي تي سيڙپڪاري لاءِ دعوت پڻ ڏني هئي. سنڌ حڪومت ٿر جي هن ڪاري سون کي ڪڍڻ  جو مڪمل عزم ڪيو آهي ته جيئن هن سنڌ جي خزاني سان ملڪ ۾ جاري توانائي جي بحران تي قابو پائي سگهجي ته ٻئي طرف سنڌ جي مجموعي معاشي ترقي پڻ هن سان ڳنڍيل آهي! ته شهيد محترمه مشن پڻ!

alwani@cyber.net.pk

صوبائي خودمختياري جو واعدو ڪڏهن پورو ٿيندو؟ ليکڪ : حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

ـ1973ع جي آئين مطابق ”اسلامي جمهوريه پاڪستان“ وفاقي رياست آهي، جنهن جا چار صوبا وفاقي يونٽس آهن، جيڪي وفاق جي ماتحت نه، پر برابر جا ڀائيوار آهن. صوبن جا پنهنجا پنهنجا اختيار ۽ ذميواريون آهن. وفاق جي ذمي دفاع، پرڏيهي معاملا، مالياتي کاتو، ڪرنسي، گهرو معاملا ۽ پاليسيون آهن. جڏهن ته تعليم، صحت، روزگار، بلديات، امن امان، پوليس، ترقياتي ڪم، صنعتون، زراعت، آبپاشي، مواصلات، صوبائي ماليات، روينيو کاتو، جنگلات، ثقافت، خانداني منصوبا بندي، پورهيتن جي ڀلائي، مذهبي معاملا، عورتن ۽ نوجوانن جا معاملا، گهرو کاتو، سماجي ڀلائي، انفارميشن ٽيڪنالاجي، لائيو اسٽاڪ، رانديون، معدنيانت وغيره صوبائي کاتا يا سبجيڪٽس آهن. نئين بلدياتي نظام هيٺ جيڪي ضلعي حڪومتون قائم ٿيون، اتي ڪنهن نه ڪنهن ڀوتار سائين ضلعي ناظم جي روپ ۾ جنرل مشرف جي B ٽيم طور ڪم ڪيو ۽ عيوضي ۾ کين ضلعن جو بي تاج بادشاهه بڻايو ويو.

ناظمن جا اختيارات: مڪاني حڪومت تحت گذريل وفاقي حڪومت 2009ع تائين پوليس آرڊر 2001ع ۽ لوڪل آرڊيننس 2002ع کي آئين جي ڇهين شيڊول ۾ LFO تحت وجهي قانونسازي جا اختيار صوبن کان وٺي وفاق پاڻ وٽ رکيا آهن. جنهن جي ڪري سنڌ سرڪار گذريل 7 سالن ۾ لوڪل باڊيز ايڪٽ ۾ ڪا ترميم آڻڻ چاهي، تڏهن به نه آڻي سگهي، حالانڪه ميونسپل گورنمينٽ وٽ رڳو علائقائي (ضلعي) سطح جا کاتا هوندا آهن، جيئن ڊرينيج، پاڻي جي رسائي، پرائس ڪنٽرول، گهٽيون پڪيون ڪرائڻ، ڪميونٽي ليول تي ترقي وغيره. باقي تعليم، صحت، روزگار، زڪوات، آبپاشي، امن امان، جنگلات، تعميرات، نوڪريون، بدليون، مقرريون وغيره ته صوبن جي حڪومت جو ڪم آهي. پر مشرف سرڪار انهن کي 25 کاتا ڏئي ڇڏيا. انهن جا عملي اختيار صوبن کان وٺي ضلعي حڪومتن حوالي ڪيا ويا ۽ صوبن جي بيوروڪريسي، جنهن ۾  19 يا 18 گريڊ جا آفيسر به اچي وڃن ٿا، سي ميٽرڪ پاس ناظمن جي ماتحت ڪيا ويا. نه رڳو ايترو، پر انهن جيACR  ٺاهڻ جا اختيار به ناظمن کي ڏنا ويا. ان سموري نظام جو هڪ تاريڪ پهلو اهو به آهي، جو گذريل ستن اٺن سالن ۾ صوبائي حڪومتن ۽ ضلعي حڪومتن ۾ ڇڪتاڻ هلندي رهي. هر هنڌ بيوروڪريسي، ناظمن ۽ صوبائي وزيرن وچ ۾ اختلاف رهيا، ترقياتي ڪمن جي حوالي سان اڪثر ضلعن ۾ اربين رپين جي ڪرپشن سامهون آئي. اختيارن جي هيٺين سطح تي منتقلي بدران ڪرپشن جي هيٺين سطح تي منتقلي سامهون آئي!

نظام جي شفافيت، احتساب ۽ نگراني:

ان سڄي سسٽم تحت وفاق کان صوبن بجاءِ سڌا فنڊ وٺي، ضلعي حڪومتن کي ڏنا ويا، جنهن جو مثال مشرف دور ۾ 29-ارب رپين جو ڪراچي پيڪيج ۽ 10-ارب رپين جو حيدرآباد سٽي ڊيولپمينٽ پيڪيج هو، جنهن ۾ گذريل صوبائي حڪومت وٽ اهو اختيار به نه هو ته اها انهن جي خرچ بابت ڪا پڇا ڳاڇا به ڪري سگهي. ضلعي حڪومتن واري نظام کي ڪرپشن جي اڏوهي تباهه ڪري ڇڏيو، جيڪا تباهي اسان جي سامهون آهي. سموريون اسڪيمون نامڪمل ئي رهيون. اڳواٽ ادائيگي ٿيڻ سبب رلي ويل اسڪيمن بابت ڪير به ٺيڪيدارن کان ڪو پڇاڻو ڪرڻ  وارو ڪو نه هو. انتظاميا ۽ ناظمن جي ملي ڀڳت سبب فنڊن ۾ ڪروڙين رپين جي گهوٻين جا انڪشاف به سامهون آيا. ٺيڪيدارن کان انتظاميا ۽ ناظمن جي ڪميشن وٺڻ سبب اڪثر ڪم غير معياري ثابت ٿيا. سوين ترقياتي اسڪيمون ته فقط ڪاغذي ڪارروائي تائين محدود رهيون. مطلب ڪاغذن تي ته ڪم ڏيکاريل آهي، سرزمين تي نه! حقيقت ڏسجي ته سڄي مشرف دور ۾ ڪشمور، ڪنڌڪوٽ، شڪارپور، ٺٽي، بدين، نوشهرو فيروز، جيڪب آباد، گهوٽڪي، قمبر شهدادڪوٽ، دادو، ٽنڊو محمد خان، ٽنڊو الهيار، مٽياري ضلعن ۾ روڊ رستن، اسڪولن، ڪاليجن، اسپتالن جي ڏاڍي خراب حالت آهي. اڳوڻي وفاقي حڪومت پاران صوبن جا اختيار پاڻ وٽ رکي، جنهن نموني صوبائي خودمختياري کي سلب ڪيو ويو، تنهن جو مثال نٿو ملي. جنهن ڪري صوبن ۾ هڪ ئي وقت ۾ ٻه متوازي نظام هلندا رهيا. مٿان وري ايل ايف او جي ڪري 2009ع تائين صوبائي حڪومت لوڪل گورنمينٽ بابت ڪا قانونسازي پڻ نٿي ڪري سگهي. پوليس آرڊيننس 2002ع تحت پوليس ضلعي ناظمن جي ماتحت ڪم ڪندي. گذريل دور ۾ ضلعي حڪومتون امن امان قائم ڪرڻ بدران رڳو غريبن، سياسي ورڪرن کي ٻڌرائڻ، هيسائڻ واري پاليسي تحت پوليس کي استعمال ڪندي رهي. مخالفن (سنڌ ۾ پ پ سان لاڳاپيل ڪارڪنن) کي سياسي انتقام جو نشانو بڻائيندي رهي. ضلعي ناظمن وٽ ايترا اختياراتي فنڊ هئا، جو گذريل حڪومت ۾ ڪجهه اسيمبلي ميمبر استعيفيٰ ڏئي ناظم ٿيا. مالي وسيلا، انتظامي اختيار، ترقياتي اسڪيمون، بيوروڪريسي، پوليس سڀ ڪجهه جو انهن جي هٿ وس ڏنو ويو. اهو تجربو صوبن کي مضبوط ڪرڻ بجاءِ عملي طور تي صوبائي حڪومتن کي ڪمزور ڪندو رهيو، ۽ اڃا به ڪري رهيو آهي. اڄ به سنڌ حڪومت ڪو انتظامي يا ترقياتي قدم کڻي ٿي ته سٽي ناظم يا ضلعي ناظم يا ته پنهنجا اختيار استعمال ڪري روڪائي ڇڏي ٿو يا پوءِ ان ترقياتي ڪم تي پنهنجي نالي جي تختي هڻائي پاڻ ئي افتتاح ڪري ٿو.

ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته ضلعن بجاءِ صوبن کي مضبوط ڪيو وڃي ۽ صوبن جا آئيني حق ۽ اختيار وفاق کان صوبن ڏانهن منتقل ڪيا وڃن. ضلعي حڪومتن کي ختم ڪري انهن کي LFO کان ٻاهر آڻي کين صوبائي اختيارن هيٺ ڏنو وڃي. جيئن ته آئين جي آرٽيڪل (6) کي شيڊيول جو حصو ڪري صوبن کي سندن حقن کان اڳوڻو صدر محروم ڪري ويو آهي، جنهن تحت صوبائي اسيمبليون لوڪل باڊيز لاءِ قانونسازي ڪرڻ جون به مجاز نه آهن. مضبوط صوبا ئي مضبوط وفاق جي علامت آهن. ضلعي وڏيرن ۽ علائقائي ڀوتارن کي مضبوط ڪرڻ بجاءِ عوام کي   واقعي هيٺين سطح تائين اختيارن ۾ ڀاڱي ڀائيوار بڻايو وڃي ۽ انهن لاءِ صوبن کي مالي خودمختياري ۽ انتظامي خودمختياري ڏني وڃي. جيڪڏهن عملي طور تي ڪنڪرنٽ لسٽ تحت تعليم، صحت، زراعت سميت 40 کاتا صوبن حوالي ڪيا وڃن. (جيئن وزير اعظم يوسف رضا گيلاني قومي اسيمبلي ۾ پنهنجي پهرين تقرير ۾ صوبائي خودمختياري جو واعدو ڪيو هو). هن وقت پنجاب، سرحد، بلوچستان لوڪل  گورنمينٽ جي خاتمي جي حق ۾ آهي، پر رڳو سنڌ ۾ اتحادي ڌر جي ڪري اهو فيصلو ڪو نه ڪيو ويو. هن وقت سمورين پارٽين کي گڏجي صوبائي خودمختياري، مالياتي ايوارڊ، 91ع پاڻي ٺاهه سميت سمورن مسئلن جي حل لاءِ ڪوشش ڪرڻ گهرجي.

alwani@cyber.net.pk

آمر، الميا ۽ پاڪستان ليکڪ : حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

پاڪستان جي سياسي تاريخ تي نظر وجهنداسين ته خبر پوندي ته هتي جمهوريت کي وڌڻ ويجهڻ ئي نه ڏنو ويو آهي. جنرل ايوب خان کان ويندي جنرل مشرف تائين جمهوري حڪومتن جا تختا اونڌا ڪندڙن جمهوري سسٽم کي نقصان پهچايو. جيڪڏهن ڪو جمهوريت پسند اڳواڻ ملڪ ۾ جمهوري نظام کي مضبوط ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو ته ان کي فورن هٽايو ويندو رهيو آهي. ان نظام ۾ ڪنهن آمر کي للڪارڻ وڏي جرئت سمجهي ويندي هئي ۽ ايوب خان جي ڪابينا جي هڪ نوجوان وزير ذوالفقار علي ڀٽي سندس پاليسين سان اختلافات رکندي کيس ٽف ٽائيم ڏنو ۽ عوام سان محبت ڪندڙ اهو اڳواڻ گهڻو وقت ڪابينا ۾ نه رهيو ۽ عوام جي اهنج ۽ ڏک محسوس ڪندي انهن غريبن، اٻوجهن ۽ مسڪين عوام ڏانهن رخ ڪيو، جن وٽ زبان ته  هئي پر کين اها طاقت ڪونه هئي، جو پنهنجي حق تلفي ڏسندي ڪجهه چئي سگهن. پر ڀٽي صاحب عوام جون پيڙائون محسوس ڪندي 1967ع ۾ هڪ نئين عوامي پارٽي ”پاڪستان پيپلز پارٽي“ جو بنياد وڌو، جنهن وٽ هڪ طرف ته بي پناهه محبت ڪندڙ ۽ سرفروش ڪارڪن هئا ۽ گڏوگڏ لکين مزدور، هاري، هنرمند، شاگرد جيڪي ڀٽي صاحب مٿان فدا ٿيڻ لاءِ  تيار هوندا هئا. پاڪستان جي عوام کي پهريون ڀيرو ڀٽي صاحب احساس ڏياريو ته دراصل هو انهن منجهان آهي.

1970ع جي چونڊن ۾ پيپلز پارٽي سڄي ملڪ ۾ سواءِ اوڀر پاڪستان (هاڻي بنگلا ديش) جي، اڪثريتي پارٽي طور سامهون آئي. عوامي حڪومت جڙي، لينڊ ريفارمز تحت 22 خاندانن جي هن ملڪ مان اجاره داري ختم ڪرائي وئي. تعليمي اصلاحات، صحت جا سڌارا، غريبن ۾ زمينون ورهائڻ، اسٽيل  ملز ڪراچي، هيوي ميڪنڪل ڪامپليڪس، 1973ع جو متفقه آئين، اسلامي ملڪن جي سربراهي ڪانفرنس، پاڪستان کي نيوڪليئر پاور ٺاهڻ لاءِ فرانس کان ايٽمي ريڪٽر وٺڻ  ۽ ڪهوٽا ايٽمي ليبارٽري جو بنياد، ملڪ کي پارليامينٽري سسٽم ڏانهن وٺي اچڻ اهي ان حڪومت جا اهم ڪارناما هئا. جنرل ضياءُ الحق 5 جولاءِ 1977ع تي جمهوري حڪومت جو تختو اونڌو ڪيو ويو ۽ ملڪ مٿان مارشل لا مڙهي وئي. هڪ عوامي ليڊر کي 4 اپريل 1979ع تي ڦاسي ڏني وئي. اڄ به ان کي عدالتي قتل سڏيو وڃي ٿو ۽ 30 سالن کانپوءِ ان عدالتي قتل جي  ٻيهر جاچ جو اعلان وزير اعظم يوسف رضا گيلاني، قومي اسيمبلي ۾ ڪيو.

هڪ اهو شخص جنهن ملڪ لاءِ تمام گهڻو ڪجهه ڪرڻ پئي گهريو، رنگ، نسل ۽ ذات کان مٿانهون ٿي ڪري ملڪ جو مان ۽ شان وڌائڻ پئي گهريو، تنهن کي ڦاسي ڏني وئي. شهيد ذوالفقار علي ڀٽي 1967ع ۾ جڏهن پاڪستان پيپلز پارٽي جو بنياد وڌو ته، ”اٽي، لٽي ۽ اجهي“ توڙي ”اسلام اسان جو مذهب، جمهوريت اسان جي سياست، سوشلزم اسان جي معيشت“ ۽ ”طاقت جو سرچشمو عوام آهي“  جا رهنما اصول ڏنا. اها ڳالهه پاڪستان ۾ موجود سگهارين قوتن کي نه وڻي، نه ئي انهن قوتن کي وڻي، جيڪي پاڪستان جي اقتداري مسند ڏيڻ توڙي کسڻ واري راند کيڏن ٿيون، جيڪي هن وقت به نه صوبن کي صوبائي خودمختياري ڏيڻ جي حق ۾ آهن، نه ئي غريبن کي انهن جا حق ڏيارڻ جي حق ۾!

پاڪستان جي تاريخ ۾ جيڪي به الميا ۽ سانحا ٿيا اهي غير جمهوري حڪومتي دورن ۾ ٿيا. ڪارگل جنگ هجي، يا 1965ع ۽ 1971ع واري جنگ، ملڪ کي ٻه ٽڪر ڪرڻ هجي يا دهشتگردي، انتهاپسندي، فرقيواريت، لسانيت يا مذهبي تعصب انهن سڀني جو فروغ غير جمهوري دورن ۾ ٿيو. منشيات جو ڦهلاءُ،  ڪلاشنڪوف ڪلچر، طالبانائيزيشن، خودڪش بم ڌماڪا انهن دورن جا تحفا آهن.

ملڪ جي سياسي تاريخ ۾ ذوالفقار علي ڀٽي جهڙي نموني ملڪ کي ترقي، خوشحالي ۽ ڪاميابي جي راهه تي گامزن ڪيو، ان جو ملڪي تاريخ ۾ ٻيو ڪو به مثال نٿو ملي. ملڪ ۾ صنعتن جو ڄار وڇائڻ کان وٺي ڏيهه  توڙي پرڏيهه ۾ پاڪستان جي عوام کي روزگار ڏيارڻ، سعودي عرب، UAE، لبيا، ڪويت، شام سميت تمام عرب ملڪن ۾ پاڪستاني ماڻهن کي روزگار مليو. هڪ لک کان وڌيڪ ته رڳو UAE حڪومت پاڪستاني ليبر گهرايو، جيڪو اڄ ڏينهن تائين اتي آباد آهي، بلڪه سندن ٻيو نسل پڻ اتي آباد آهي. آمريڪا، روس، چين، فرانس، برطانيا، سعودي عرب جهڙي ملڪن پاڪستان جي مالي مدد کان علاوه صنعتون هڻڻ، ٽيڪنالاجي ڏيڻ کان وٺي تعليمي فروغ تائين هر معاملي ۾ مدد ڪئي. مطلب ته هڪ ڪامياب جمهوري حڪومت قائم ڪئي وئي. ته پوءِ انهن قوتن ملڪ مٿان هڪ وردي وارو ويهارڻ جي ضرورت محسوس ڇو ڪئي؟ ڇو ملڪ کي ڊڪٽيٽر شپ ڏانهن ڌڪيو ويو؟ ملڪ کي هڪ ڊڪٽيٽر جي حوالي ڪيو ويو، جيڪو اقتدار تي 11 سال قابض رهيو؟ هاڻي وقت اچي ويو آهي ته ڳالهه عوام آڏو چٽي ٿيڻ گهرجي ته پاڪستان ۾ ڇو ڊڪٽيٽر، عوام جي چونڊيل حڪومتن کان وڌيڪ عرصو حڪومت ڪندا رهيا آهن؟

32 سال اڳ اڄوڪي ڏينهن تي ملڪ مٿان بدترين ڊڪٽيٽرشپ مڙهي وئي ۽ فيڊريشن کي مضبوط ۽ مستحڪم ڪندڙ جمهوري حڪومت کي ختم ڪيو ويو. ان بعد شهيد بينظير ڀٽو پنهنجي 30 سالن جي سياسي جدوجهد ۾ ٻن آمرن جو جبر ۽ ظلم برداشت ڪيو، 11 سال جنرل ضياءَ جي آمريت ۽ پوءِ 1999ع کان وٺي 2007ع تائين جنرل مشرف جي آمريت. شهيد ڀٽي جي نياڻي جنهن پنهنجي سياسي جدوجهد جي شروعات 5 جولاءِ 1977ع واري سياهه دور کان شروع ڪئي. سکر جيل کان وٺي ڪراچي ۽ اڍيالا جيل جون صعوبتون هجن يا پوءِ ڪوڙا ڪيس، ميڊيا ٽرائيل. پنهنجي ڀائرن جي شهادت هجي يا پنهنجي امڙ جي بيماري، ان سڀ ڪجهه برداشت ڪيو. پوءِ 1998ع ۾ محترمه  شهيد کي جلاوطن ٿيڻ تي مجبور ڪيو ويو. محترمه بينظير ڀٽو جيئن ئي جلاوطني ختم ڪري ڪراچي ايئرپورٽ تي پهتي ته لکين ماڻهن جو سمنڊ هو، جنهن آمر جون متيون منجهائي ڇڏيون. جمهوريت دشمن قوتون پريشان ٿي ويون ۽ اهڙي ريت ڏيهه پهچڻ تي پهريون وار محترمه بينظير ڀٽو تي ان ئي ڏينهن 18 آڪٽوبر تي تڏهن ڪيو ويو، جڏهن محترمه بينظير ڀٽو جو قافلو ڪارساز پل وٽ پهتو. محترمه جي قافلي ۾ بم ڌماڪا ڪيا ويا، محترمه جا تمام گهڻا جانثار شهيد ٿي ويا، پر عظيم رهنما جي عظيم نياڻي همت نه هاري ۽ حوصلي سان انهن طاقتن جو مقابلو ڪيو. محترمه بينظير ڀٽو ان موقعي تي محفوظ رهي. توڙي جو کيس تمام گهڻا خطرا هئا ۽ محترمه انهن قوتن جي ارادن کان به واقف هئي، پر هن آڻ نه مڃي ۽ نه ئي خوفزده ٿي.نيٺ کيس لياقت باغ راولپنڊي ۾ شهيد ڪرايو ويو.

اڄ 5 جولاءِ جو ڏينهن جمهوريت سان محبت ۽ آمريت سان نفرت جو ڏينهن آهي. اسان کي هاڻي هر آمر آڏو عوام جي طاقت سان بند ٻڌڻا پوندا، ته جيئن ڪوبه ڊڪٽيٽر عوام جي چونڊيل حڪومت کي ختم ڪري نه سگهي.

alwani@cyber.net.pk

پاڻي معاملو، سنڌ سان ٿيندڙ ناانصافيون ۽ انصاف جي اميد ليکڪ : حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

حميرا علواڻي

سنڌ ۾ 75 لک ايڪڙ کان وڌيڪ زمين تي زرعي آبادي ٿئي ٿي، جنهن مان پهرين نمبر تي سارين جو فصل 22 لک ايڪڙ، ٻئي نمبر تي ڪڻڪ جو فصل 20 لک ايڪڙ، ڪمند 5 لک ايڪڙ، ڦٽيون (ڪپهه) 16 لک ايڪڙ ۽ ان کانسواءِ انبن، ڪيلن، مرچن، بصرن، ٽماٽن ۽ ٻين سبزين ۽ ميون وغيره جي پوکي 3 لک ايڪڙن تي ٿئي ٿي. ماضيءَ جي انگن سان ڀيٽ ڪجي ته سنڌ جون زمينون هاڻ پنهنجي پيداواري صلاحيت گهٽائينديون پيون وڃن.

پوين 8 سالن کان سنڌ مسلسل پاڻي جي کوٽ کي منهن ڏئي رهي آهي، هن وقت جون ۾ جڏهن سنڌ ۾ خريف جي فصل ۽  خاص ڪري سارين جي پوکي ٿي رهي آهي، ان وقت پنجاب خريف جي فصلن لاءِ چشمه-جهلم لنڪ ڪئنال ۽ تونسه-پنجند لنڪ ڪئنال، جيڪي دراصل فلَڊ ڪئنال آهن، مسلسل وهائيندو رهيو. ارسا پاران 14 جون 2009ع تي تربيلا ۾ 80 هزار ڪيوسڪ پاڻي جي کوٽ ڏيکاري وئي، پر سسٽم ۾ پاڻي جي انهيءَ کوٽ کي صرف سنڌ ڀوڳي پئي ۽ عملي طور تي سارين جي بيجاري کي پاڻي ڏيڻ لاءِ اسان جي ڪمانڊ ايريا ۾ رائيس ڪئنال، روهڙي ڪئنال، سيف الله ڪئنال سميت سڀني واهن ۽ ڪئنالن ۾ 80 سيڪڙو کان وڌيڪ پاڻي کوٽ آهي. لاڙ کي پاڻي مهيا ڪندڙ پڃاري ڪئنال ۽ ڪي بي فيڊر ۾ ته سوڪهڙي واري صورتحال آهي، جڏهن ته آبپاشي کاتي پاران وارابندي جو اعلان ته مئي مهيني کان ٿيل آهي. سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ هئڻ ڪري سارين جهڙو منافعه بخش فصل پوکڻ نهايت مشڪل آهي، ساڳي وقت پنجاب خريف جي فصلن لاءِ جهلم، چناب ۽ ٻين ندين جو پاڻي منگلا ۾ اسٽور ڪري رهيو آهي، حالانڪه منگلا ۾ سنڌ جو پڻ حصو آهي، پر سنڌ کي رڳو تربيلا مان پاڻي ڏنو ويندو آهي، جنهن ۾ هلندڙ پاڻي جي کوٽ رڪارڊ آخري سطح تي آهي. جناح بئراج مان نڪرندڙ ٿل ڪئنال، جيڪو پڻ فلَڊ ڪئنال آهي، ان جي تعمير مڪمل ٿي چڪي آهي.

پاڻي جي تازي صورتحال لاءِ ارسا پاران جولائي ۾ اجلاس پڻ سڏايو ويو آهي. پاڻي جي ورهاست جو ڪاٿو ارسا کي 91ع ٺاهه تحت لڳائڻو هوندو آهي. هن وقت سنڌ جي واهن، بئراجن ۽ ڍنڍن ۾ 50 کان 60 سيڪڙو پاڻيءَ جي کوٽ آهي، پر تنهن هوندي به ڪالهه چشمه-جهلم لنڪ ڪئنال وٽ هائيڊرل بجلي پيدا ڪرڻ لاءِ منصوبي جو اعلان ڪيو ويو آهي.

گذريل هڪ هفتي اندر تونسا بئراج مان گڊو بئراج لاءِ 16 هزار ڪيوسڪ پاڻي گهٽ خارج ڪيو ويو، ٻئي طرف تونسا پنجند لنڪ ڪئنال، ٿل ڪئنال ۽ ڊيره غازي خان ڪئنال ذريعي پنجاب روزانو 12 هزار ڪيوسڪ پاڻي کڻي پيو، گذريل هڪ هفتي کان سنڌو جو دريائي وهڪرو نه وڌيو آهي، ڪالاباغ هيڊ ورڪس جو مٿانهون وهڪرو 46 هزار ۽ هيٺاهون وهڪرو 43 هزار ڪيوسڪ آهي. ڪالاباغ مان ڇڏيل پاڻي چشمه بئراج جي واهن ذريعي وهائي سنڌ جي حصي جو پاڻي چوري ڪيو ٿو وڃي، پنجاب جي انهن بئراجن تان تفصيل وٺڻ گهرجن. پنجاب روزانو جناح بئراج (ڪالا باغ هيڊ ورڪس) وٽان 3 هزار ڪيوسڪ، چشمه بئراج وٽان 4 هزار 3 سئو ڪيوسڪ ۽ تونسا بيراج وٽان 4 هزار ڪيوسڪ پاڻي پنهنجي واهن ذريعي کڻي خريف جي فصلن کي آباد ڪري پيو. پنجاب حڪومت هن دفعي سارين، ڪڻڪ، ڪمند ۽ ٻين فصلن بابت بمپر فصل لهڻ جي اڳڪٿي ڪئي آهي، جڏهن ته پنجاب پنهنجا فلَڊ ڪئنال چشمه-جهلم لنڪ ڪئنال، تونسا-پنجند لنڪ ڪئنال ۽ ٿل ڪئنال پڻ ريگيولر ڪئنالن طور سڄو سال وهائي ٿو ۽ تربيلا ڊيم جي هيٺين ۽ مٿين وهڪرن مان واهن ذريعي پوکي لاءِ پاڻي کڻي ٿو. پنجاب کوٽ واري ڏينهن ۾ جهلم درياءَ جو پاڻي منگلا ڊيم ۾ گڏ ڪندو آهي.

هاڻي جڏهن صدرِ پاڪستان ارسا کي چشما-جهلم ۽ تونسا-پنجند ڪئنال مان پاڻي گهٽ ڪرڻ جي ڳالهه ڪرڻ کانپوءِ پنجاب جيڪو ممڻ مچايو آهي، اهو سڀنين جي سامهون آهي، هڪ پاسي ته سنڌ ۾ پاڻي جي کوٽ ڪري سنڌ جي مٿانهن علائقن ۾ ساريالو فصل داءُ تي لڳل آهي، ٻي پاسي ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم ۾ پاڻي جي گهٽتائي سبب وارابندي کانپوءِ حيدرآباد، ڄامشورو، ٽنڊو محمد خان، ٽنڊو الهيار، بدين ۽ ٺٽي ضلعن ۾ زرعي ضرورتن سان گڏوگڏ پيئڻ جي پاڻي لاءِ پڻ  لاڙ جي آبادگارن کي ڪروڙين رپين جو نقصان ٿيندو ۽ سنڌ خريف جي فصلن ۾ پنهنجو حدف حاصل ڪونه ڪري سگهندي. 1991ع واري پاڻي معاهدي تي عمل نه ٿيڻ ڪري سنڌ جي پڇڙي خصوصن لاڙ جو علائقو سڀ کان وڌيڪ ڀوڳي پيو، ٻئي پاسي سمنڊ جي چاڙهه هن علائقي جي زرعي زمينن کي تباهه ڪري ڇڏيو آهي. جيڪڏهن سڄي ملڪ ۾ پاڻي جي کوٽ آهي ته پوءِ سڀني صوبن کي اها کوٽ ورهائي کڻڻ گهرجي، پر بلوچستان ۽ سرحد ته کوٽ کان آجا قرار ڏنل آهن ۽ پنجاب پنهنجي کوٽ منگلا ڊيم مان پوري ڪري ٿو ۽ اها کوٽ رڳو سنڌ کي ڀوڳڻي پوي ٿي.

ارسا 1991ع واري پاڻي ٺاهه موجب ورڇ ڪرڻ بجاءِ پنجاب جي پريشر ۾ اچي گذريل 8 سالن کان تاريخي فارمولي تحت پاڻي ورڇ نه پيو ڪري، 2000ع کان وٺي اڄ تائين ارسا پاڻي ٺاهه تي عملدرآمد نه ڪرائي سگهيو آهي، جنهن تي سنڌ جي وزير اعليٰ اعتراض واريندي سي سي آءِ ۾ وڃڻ جو اعلان ڪيو آهي.

1994ع جي هڪ صوبائي وزير آبپاشي جي ڪنهن غير رسمي گڏجاڻي ۾ هروڀرو اهو ڄاڻايو ويو ته پاڻي ورهاست 1977ع کان 1982ع وارن پنجن سالن ۾ جنهن حساب سان صوبن سراسري کوٽ کي ورهايو هو، ان حساب ڪئي وڃي، اهڙي ڪنهن گڏجاڻي ۾ پيش ڪيل تجويز ڇا 91ع پاڻي ٺاهه کان مٿانهين آهي! پنجاب وٽ ته سنڌ جي ڀيٽ ۾ زيرِ زمين مٺو پاڻي به وڌيڪ آهي، هو بورنگ ذريعي پاڻي ڪڍي لکين ايڪڙ فصل آباد ڪن ٿا! جيڪڏهن سڄي ملڪ ۾ 40 سيڪڙو پاڻي جي کوٽ آهي ته پوءِ سڀني صوبن کي کوٽ ورهائي کڻڻ گهرجي، پر هر ڀيري پاڻي کوٽ رڳو سنڌ جو مقدر بڻجيو وڃي! سنڌ سان پاڻي معاملي ۾ انصاف تڏهن ٿيندو، جڏهن ٻئي فلَڊ ڪئنال مڪمل طور تي بند ڪيا وڃن. منگلا ڊيم جي پاڻي تي سنڌ جو حق تسليم ڪري، سنڌ کي اڳاٽي خريف ۾ حصو ڏنو وڃي، ارسا کي خودمختيار ادارو بڻائڻ لاءِ قدم کنيا وڃن ته جيئن هو ڪنهن جي دٻاءُ (واپڊا اختيارين جي) ۾ اچي غلط فيصلا نه ڪري سگهي.

ايوب خان جي آمريت واري دور ۾ ڀارت سان 1960ع ۾ سنڌ طاس معاهدو ڪيو ويو، جنهن ۾ پنجاب جي رضامندي سان سندس ٽي درياهه راوي، ستلج ۽ بياس وڪڻي، انهن پئسن مان چشمه-جهلم ۽ تونسه-پنجند لنڪ ڪئنال ٺاهيا ويا، جنهن سان سنڌو درياهه ۾ پاڻي گهٽ کان گهٽ ٿيندو رهيو. 1960ع کان اڳ انڊس ڊيلٽا ۾ 35 ملين ايڪڙ فوٽ کان وڌيڪ پاڻي ڇڏيو ويندو هو ۽ لاڙ جي سڄي پٽي جا علائقا خوشحال ترين هوندا هئا، اڄ ٺٽي ۽ بدين ضلعن جي ٽيون حصو زمين سمنڊ کائي ويو آهي، اها سموري زمين زرعي طور آباد هئي، اتي جا 9 بندر علي بندر، ديبل بندر، شاهه بندر، ڪيٽي بندر وغيره جون لکين ايڪڙ زمينون سمنڊ کائي ويو!

نوان ڊيم ته پري جي ڳالهه پهرين 91ع پاڻي ٺاهه تي عمل ڪري گهٽ ۾ گهٽ ڏهه ايم اي ايف پاڻي ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم ۾ ڇڏيو وڃي، فوري طور تي چشمه-جهلم ۽ تونسه-پنجند لنڪ ڪئنال بند ڪيا وڃن، ٿل ڪئنال پڻ فلَڊ ڪئنال آهي، تنهن ڪري ان کي پڻ بند ڪيو وڃي. اميد آهي ته 91ع واري پاڻي ٺاهه تي عمل ٿيندو ۽ لنڪ ڪئنال رڳو ٻوڏ وقت کوليا ويندا، انهن ڪئنالن ذريعي خريف ۾ چشمه-جهلم مان 6.28 ايم اي ايف ۽ ربيع ۾ 4.84 ۽ تونسا-پنجند مان 3.84 ايم اي ايف خريف ۾ ۽ ربيع ۾ 1.09 ايم اي ايف پاڻي کنيو وڃي ٿو، ٻنهي لنڪ ڪئنالن مان هر سال سنڌ جو 16 ايم اي ايف پاڻي کنيو وڃي ٿو، ڇا ان کان وڏي ڪا ٻي بي انصافي ٿي سگهي ٿي؟

تازو صدر پاڪستان آصف علي زرداري پاڻي معاملي تي ڪراچي ۾ خصوصي اجلاس سڏايو، جنهن ۾ وزير اعليٰ سنڌ، سنڌ سان ٿيندڙ زيادتين جو ذڪر ڪيو ۽ صدر جي بروقت هدايتن تي عمل ڪندي وقتي طور تي فلَڊ ڪئنال بند ڪرايا ويا. اميد ته ارسا جو اجلاس جيڪو جولائي ۾ ٿيڻ وارو آهي، ان ۾ هن دفعي سنڌ سان زيادتي نه ٿيڻ ڏيندي ويندي ۽ 91ع واري پاڻي معاهدي تي عمل ڪرائي، سنڌ کي پنهنجي حصي جو پاڻي ڏيڻ سميت 10 ايم اي ايف پاڻي ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم ۾ ڇڏيو ويندو.

Alwani@cyber.net.pk.com