• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,902 دفعا

مڪاني ادارن جي چونڊن بدران ايڊمنسٽريٽر مقرر ڇو پيا ٿين؟ ليکڪ : سهيل ميمڻ

حيرت جي ڳالهه اها آهي ته، حڪومت ناظمن واري 17 آڪٽوبر تي ختم ٿيندڙ مدي ۾ گهٽتائي آڻي آگسٽ ۾ ان نظام کي ختم ڪري، سرڪاري آفيسر بطور ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪرڻ جو جيڪو فيصلو ڪيو آهي، ان ۾ حڪومت ۽ ان جي اتحادين جا متضاد خيال آهن. ٿيڻ ته ائين گهرجي ته انهن ادارن جو مدو ختم ٿيڻ بعد چونڊون ٿيڻ گهرجن ۽ ٻيا چونڊيل ماڻهو اچي پنهنجي آفيسن ۾ ويهن، پر حڪومت چونڊون ملتوي ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي. ان جا ٻه سبب آهن، هڪ موجوده حڪومت جي نمائندن پنهنجي قيادت کي ٻڌايو آهي ته پارٽي جو گراف ڪريو آهي، ان لاءِ چونڊن ۾ باوجود حڪومتي سپورٽ حاصل هجڻ جي اها پوزيشن حاصل نه ٿيندي، جيڪا پيپلز پارٽيءَ کي گذريل پارلياماني چونڊن ۾ حاصل ٿي هئي ۽ ٻيو سبب اهو آهي ته حڪومت ان ٻڏتر ۾آهي ته ناظمن وارو نظام هلائجي يا ان جي جاءِ تي اڳوڻو ميونسپالٽي واري نظام بحال ڪجي؟ جڏهن وزير اعظم يوسف رضا گيلاني ملڪ جي حڪومتي نظام بابت چئي ٿو ته ملڪ ۾ نه پارلياماني ۽ نه صدارتي پر گڏيل نظام آهي ته پوءِ ميونسپل ادارن بابت اهو فيصلو نه ڪري سگهڻ ته ڪهڙو نظام هلائبو، ڪا وڏي ڳالهه ناهي. جيتوڻيڪ اڪثر ٿيندو ائين آهي ته جيڪا ڌر حڪومت ۾ هونددي آهي، سا ڪوشش ڪندي آهي ته سندس حڪومتي دور ۾ جيڪي به چونڊون اچن، اهي منقعد ڪيون وڃن، ڇاڪاڻ جو  ظاهر آهي ته حڪومتي ڌر جي اميدوارن کي حڪومتي مشينري جي سپورٽ حاصل  هوندي آهي، پر پيپلز پارٽي هن ڀيري مڪاني چونڊن جي معاملي ۾ ائين نه پئي ڪري. ان جو قطعي اهو مطلب ناهي ته هو حڪومتي اثر رسوخ چونڊن تي نه وجهڻ لاءِ ائين ڪري رهيا آهن، بلڪه سبب اهو آهي، جيڪو مون کي سنڌ مان چونڊيل هڪ حڪومتي ايم اين اي ٻڌايو ته، ”پارٽي قيادت کي سنڌ مان چونڊيل نمائندن ٻڌايو آهي ته سنڌ ۾ چونڊيل ايم پي ايز ۽ ايم اين ايز پنهنجي تڪن ۾ تڪليف ده صورتحال کي منهن ڏئي رهيا آهن ۽ عوام ته ڇڏيو پر پيپلز پارٽي جا ضلعي، تعلقي ليول جا ڪارڪن به چئي رهيا آهن ته ٻيهر ووٽ خاطر اچڻ کان اڳ سوچي اچجو. جيڪڏهن، سنڌ جيڪو پيپلزپارٽي جو بيس آهي، اتي مڪاني چونڊن ۾ جيڪڏهن پارٽي کي شڪست نه به آئي ته فتح به اهڙي نه هوندي، جنهن مان چئي سگهجي ته سنڌ ته پيپلز پارٽيءَ کانسواءِ ڪنهن جو آهي ئي نه.

اهو ئي سبب آهي جو حڪومت ڪو ٺوس جواز نه هجڻ باوجود مڪاني چونڊون ملتوي ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي. ان معاملي ۾ حيرت ان ڳالهه تي آهي ته حڪومت جي اتحادي ڌرين متحده قومي موومينٽ، اي اين پي، مسلم ليگ فنڪشنل جا پنهنجا پنهنجا موقف آهن ۽ نالي ماتر اپوزيشن مسلم ليگ (ن) جو پڻ حڪومت کان جدا موقف آهي. ان معاملي ۾ سڀ کان وڌيڪ سخت موقف متحده قومي موومينٽ جو آهي. ايم ڪيو ايم 1993ع کانپوءِ ڪنهن به حڪومت ۾ اپوزيشن جي بئنچن تي نه ويٺي آهي. ان جي سياست غير متوقعهUn predictable هجڻ سبب سندس پاليسيون به ايڊهاڪ تي هونديون آهن، ان ڪري هن ڀيري به متحده جو انهن چونڊن ڪرائڻ جو زور ان ڪري آهي ته هو چاهين ٿا ته موجوده سندن سياسي دور جي ”سازگار ترين“ دور ۾ جڏهن سنڌ توڙي وفاقي حڪومت سندن لاءِ نيڻ وڇايو ويٺي آهي، هو جلد کان جلد مڪاني چونڊن ذريعي وري چئن سالن لاءِ ڪراچي جو هولڊ پڪو ڪري ڇڏين. ملڪي حالتن جي تبديل ٿيڻ جي هتي ڪا به خبر نه هجڻ سبب انهن کي خدشو آهي ته ڪٿي ڪو حالتون اهڙو پلٽو نه کائين جو، هو اپوزيشن ۾ ويهڻ تي مجبور ٿين ۽ پوءِ مڪاني چونڊون سندن اقتدار کان ٻاهر هجڻ دوران ٿيون ته کين ڪراچي ۾ سندن موجوده پوزيشن گهٽ ٿيڻ جو پڻ خدشو آهي.

هوڏانهن پنجاب ۾ مسلم ليگ (ن) جيتوڻيڪ چونڊون جلد ڪرائڻ تي اڃا زور نه ڏنو آهي، پر تنهن هوندي به انهن جو خيال آهي ته چونڊون جلد ٿيڻ گهرجن. انهيءَ سان گڏ مسلم ليگ (ن) چاهي ٿي ته مشرف وارو ناظمن وارو نظام ختم ٿيڻ گهرجي. پنجاب ۾ مسلم ليگ (ن) جنهن رفتار سان عوام سان رابطي ۾ آهي ۽ ڪم ڪار ڪري رهي آهي ته ان لحاظ سان پيپلز پارٽي پنجاب ۾ پڻ مڪاني ادارن جون چونڊون 30 سيڪڙو به کٽڻ جي پوزيشن ۾ ناهي. ان صورت ۾ جيڪڏهن مڪاني چونڊون مقرر وقت تي ڪرائجن ٿيون ته سنڌ جا شهر متحده حوالي، پنجاب ۾ نواز شريف جي پارٽي کيس ويڙهي ڇڏيندي ۽ سنڌ جي ننڍن شهرن ۽ ٻهراڙين ۾ سندس ايم اين ايز ۽ ايم پي ايز عوام وٽ وڃڻ کان لنوائين ٿا. ٻئي پاسي اڳين حڪومتن وارا ناظم، جن جو گهڻو تعلق مسلم ليگ (ق) سان آهي ۽ جيڪي موجوده حڪومت اچڻ وقت پريشان ٿيا هئا ۽ کين خدشو هو ته حڪومت اقتدار ۾ اچي کانئس اربين رپين جا حساب ڪتاب وٺندي. اهي پڻ ساهه پٽي ۽ ٻيهر اٿيا آهن ۽ پنهنجي دفاعي پوزيشن کان جارحانه پوزيشن تي اچي ويا آهن ۽ انهن ان نظام کي ختم ڪرڻ يا سندن ادارن کي آگسٽ ۾ ٽوڙڻ واري حڪومتي فيصلي خلاف عدالتن ۾ وڃڻ جو اعلان ڪيو آهي. هوڏانهن مسلم ليگ (ق) جيڪا اندروني بحران جو شڪار هئي ۽ پارٽي چونڊن دوران گروپن ۾ ورهائجندي پئي محسوس ٿي، ان بحران مان گذري آيل پئي نظر اچي ۽ ڳالهه وڃي ان تي بيٺي آهي ته  چوڌري شجاعت ۽ چوڌري پرويز الاهي چون ٿا ته اهي ناراض دوستن وٽ وڃي کين پرچائڻ لاءِ تيار آهن ۽ مسلم ليگ (ق) جي ناراض اڳواڻن جي ليڊر جنرل اختر عبدالرحمان جي پٽ همايون اختر ايم اين اي چيو آهي ته چوڌري ڀائر وٽن لنگهي اچن ته هو راضي ٿي ويندا. اهو معاملو حل ٿيڻ تي آهي، ان ڪري مسلم ليگ (ق) هاڻي سڄو زور پنهنجي ناظمن کي بچائڻ تي لڳائي رهي آهي. ان واضح اعلان ڪيو آهي ته ناظمن وارو نظام ختم ڪيو ويو ته مسلم ليگ (ق) احتجاج ڪندي ۽ ان سلسلي ۾ مسلم ليگ (ق) ناظمن جا گڏيل  اجلاس به سڏايا آهن. 1972ع ۾ شهيد ذوالفقار علي ڀٽو لوڪل گورنمينٽ آرڊيننس ذريعي لوڪل باڊيز جو نئون نظام رائج ڪيو، پر اهو نظام لاڳو نه ٿي سگهيو جو، ان لاءِ ڀٽو صاحب جي حڪومت ۾ چونڊون نه ٿي سگهيون، ان ڪري 1971ع کان وٺي 1979ع تائين سرڪاري آفيسر ئي لوڪل ادارن جا عهديدار رهيا. حيرت ان ڳالهه جي آهي ته ڀٽو صاحب نئون لوڪل باڊيز نظام 72 ۾ لاڳو ڪيو پر پنج سال حڪومت ۾ رهڻ باوجود مڪاني ادارن جون چونڊون نه ڪرايون ويون ۽ اهو نظام لاڳو نه ٿيو.

بهرحال سنڌ ۽ پنجاب ۾ پيپلز پارٽي جي لوڪل باڊيز اليڪشن ۾ صورتحال بعد بلوچستان ۾ پڻ نه صرف پيپلز پارٽي، پر هر وفاق پرست پارٽيءَ جي وڏي شڪست جا امڪان ۽ پختون خواهه ۾ غير يقيني واري صورتحال سبب مڪاني چونڊون في الحال هڪ سال لاءِ ۽ پوءِ به جلد ٿينديون نظر نه ٿيون اچن. وزير اعظم يوسف رضا گيلاني هر صوبي ۾ اختلافي خيالن ۽ حڪومتي پارٽين جي اتحادين جي مڪاني چونڊن بابت هڪ ايجنڊا تي نه اچڻ سبب چئي ڇڏيو آهي ته اهو صوبائي معاملو آهي ۽ هر صوبو پنهنجي صوبي جي حالتن موجب فيصلا ڪري. ان سلسلي ۾ سنڌ ۾ وري به صوبائي حڪومت پنهنجي ”اتحادين“ جي منشا موجب فيصلو ڪندي نظر پئي اچي ۽ اهو به متوقع آهي ته شايد حڪومت ڪراچي لاءِ هڪ بلدياتي نظام لاڳو ڪري ۽ باقي سنڌ لاءِ ٻيو. بهرحال 17 آڪٽوبر تي ناظم صاحبان پنهنجن عهدن تان هٽي ويندا، سندن پويان اهي شهر، ضلعا، تعلقا ڇڏي ويندا، جن جي اربين رپين جي بجيٽ باوجود اتان جي ترقيءَ جو خواب چٽ ڪيو ويو آهي. آئين موجب ملڪ جي صدر کان صوبا مڪاني، ادارن جي قانون ۾ ترميمن جي اجازت وٺندا ۽ صدر آصف علي زرداري مڪاني ادارن جي قانون ۾ 31 ڊسمبر 2009ع تائين ترميمن جي اجازت ڏيڻ جو مجاز آهي.

memonsuhail@hotmail.com

برطرف ملازمن ۽ احتجاج ڪندڙن ڏانهن حڪومتي رويو! ليکڪ : سهيل ميمڻ

صرف هڪ هفتي اندر سنڌ يونائيٽيڊ پارٽيءَ جي شهيد اختر شاهه کانپوءِ ترقي پسند پارٽيءَ جا ٽي ڪارڪن شهيد ڪري سنڌ جي حقن لاءِ احتجاج ڪرڻ وارن کي پڪ ڏياري وئي آهي ته ”هو گهران موڪلائي اچن“! حيرت ان ڳالهه تي آهي ته سنڌ جا ماڻهو جائز مسئلي، ڌارين جي آبادڪاري خلاف جمهوري حق تحت پرامن اعتراض ۽ احتجاج پيا ڪن، پر حڪومت جو انهن خلاف ردِعمل  ايترو شديد ڇو آهي؟ جڏهن ته ٽارگيٽ قتلن ۾ ٻن ڏينهن ۾ ٽيهه ماڻهو مارجي وڃن ٿا ته به خبر هوندي به ذميوارن خلاف ڪارروائي نٿي ٿئي. ڪٿي ائين ته ناهي ته سنڌين کي ڪراچيءَ جي سرزمين تي احتجاج ڪرڻ کان روڪڻ لاءِ اهو پيغام پيو ڏنو وڃي ته ايڏانهن وڃي احتجاج ڪرڻ معنيٰ گهران موڪلائي اچڻ! گهرو وزير ڪارڪنن جي شهادت تي معذرت ڪندي ٽي ٽي لک رپيا ۽ پوليس آفيسر اي ڊي خواجه کي جاچ آفيسر مقرر ڪيو آهي. ان مان ڇا ائين سمجهجي ته حڪومت جي عملداري پوليس کاتي تي قائم ناهي ۽ هو پاڻ سياسي ڪارڪنن جي پرامن احتجاج تي سڌيون گوليون هلائي رهيا آهن. فرض ڪريو جيڪڏهن ائين آهي ته به هڪ ته ذميواري بهرحال پوءِ به انهن تي ئي اچي ٿي، جيڪي حڪومت ۾ آهن ۽ ٻي ڳالهه ان مان اها ئي ظاهر ٿئي ٿي ته جيڪي عنصر سياسي ورڪرن تي گوليون هلائي رهيا آهن، اهي سندن ڪنٽرول ۾ ناهن.

ان سڄي صورتحال ۾ جڏهن سنڌ جي ماڻهن جي ووٽن مان چونڊيل حڪومت مايوس ڪيو آهي ۽ حڪومت هلائيندڙ هڪ عورت وزير سميت هڪ ٻه مرد وزير سرگرم نظر اچڻ کانسواءِ ٻيا وزير مشير، ڄڻ سياسي منظر تي آهن ئي ڪو نه ۽ سنڌ اسيمبليءَ جا اڪثر ميمبر به خاموش آهن. اهڙي صورت ۾ وري هڪ ڀيرو آزاد عدالتن مان موٽ ملي آهي ۽ سيشن ڪورٽ ڄامشورو جي عدالت ايس يو پي جي شهيد نوجوان جي قتل جو ڪيس ڊي پي او ۽ ٻين عملدارن تي درج ڪرڻ جو حڪم جاري ڪيو آهي، جيڪو ڪالهه تائين درج نه ٿي سگهيو هو.

عدالتي حڪمن جي حوالي سان سپريم ڪورٽ آف پاڪستان هڪ ڀيرو ٻيهر سوئي گئس ملازمن کي برطرفيءَ واري تاريخ کان کين بحال ڪرڻ جو حڪم جاري ڪيو آهي. ڪيترا سال اڳ مختلف کاتن مان برطرف ڪيل ملازمن سروس ٽربيونل، هاءِ ڪورٽن، سپريم ڪورٽ مان قانوني جنگ کٽڻ، روڊن رستن تي احتجاجن، بک هڙتالن ۽ پاڻ ساڙڻ واري جدوجهد، پارلياماني فورمن تي لابنگ بعد ان نقطي تي پهتا، جو حڪومت ڪيترن کاتن جي 7700 ملازمن کي بحال ڪيو. سڄي ملڪ ۾ ساراهه ٿي، ملازمن سک جو ساهه کنيو. پر ٿورا ڏينهن مس گذريا ته آءِ بي جي بحال ٿيل ڪجهه آفيسرن ٻڌايو ته اسان جي بحالي سپريم ڪورٽ قومي اسيمبلي، وزير اعظم ۽ صدارتي آرڊيننس تحت نه پر کاتن جي ڪامورن جي پنهنجي مرضي ۽ منشا موجب نين تاريخن کان  بقاياجات کان سواءِ ۽ سينارٽي، ڪٿي ڪٿي ٻيهر ڪچي نوڪريءَ جي صورت ۾ ڏني پئي وڃي. اهڙي رپورٽن اچڻ بعد آهستي آهستي ٻيهر سڀني کاتن جا راز کليا ته بحال ٿيل ملازم کاتن جي ڪامورن پاران بحالي کان جواب وصول ڪري رهيا آهن. حڪومت جي عملداري تي حيرت ٿي، 20 هين ۽ ايڪهين گريڊ جا ڪامورا سپريم ڪورٽ، وزير اعظم، ڪابينا ۽ صدارتي فيصلي کي کنگهي ئي نه رهيا هئا. صورتحال ان نتيجي تي پهتي جو ان وقت جي سينيٽ ۾ ليڊر آف دي هائوس رضا رباني باقائده رٿ جمع ڪرائي ته بحاليءَ واري حڪومتي آرڊر کي نه پيو مڃيو وڃي. بحال ٿيل ملازم آفيسن جي چڪرن، وزيرن جي درن تي دانهن بعد روڊن رستن تي اچي ويا. لڳي ٿو ته حڪومت ملازمن جي بحالي وارن حڪومت جي ايگزيڪيوٽو آرڊرز تي عمل ڪرائڻ ۾ ناڪام ٿي وئي آهي. ڇاڪاڻ جو ان سلسلي ۾ وفاقي ڪابينا جي خصوصي ڪاميٽي جي اسلام آباد ۾ ٿيل اجلاس ۾ جيڪو وفاقي وزير سيد خورشيد شاهه جي صدارت هيٺ ٿيو ۽ جنهن ۾ وفاقي وزيرن نويد قمر، قمر الزمان قائره، منظور وٽو، جسٽس رٽائرڊ عبدالرزاق ٿهيم ۽ رحمت الله ڪاڪڙ شرڪت ڪئي، ان ۾ سوئي ناردرن ۽ سوئي سدرن جي مک عملدارن بجاءِ کاتن جي نمائندن شرڪت ڪئي، جنهن مان انهن کاتن جي سربراهن جي پوزيشن جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته حڪومت جي مک وزيرن آڏو به پيش نٿا ٿين ۽ پنهنجا نمائندا موڪلين ٿا. ان اجلاس ۾ انهن نمائندن صاف چئي ڏنو ته پئسن جي کوٽ آهي، ان ڪري هو ملازم بحال نٿا ڪري سگهن. هنن اهو به چيو ته هو انهن ملازمن جي بحاليءَ جو  بار برداشت نٿا ڪري سگهن. ٿيڻ ته ائين گهرجي ها ته انهن کاتن جي سربراهن خلاف هڪدم ايڪشن کڄي ها، جيڪي سروس ٽربيونل، هاءِ ڪورٽس، سپريم ڪورٽ، قومي اسيمبلي، وفاقي ڪابينا، وزير اعظم ۽ صدارتي آرڊيننس کي پٺي ڏئي رهيا هئا پر ان جي ابتڙ  وفاقي وزير صاحب سندن موقف سان قائل ٿي ويا. انهيءَ اجلاس ۾ انهن کاتن جي نمائندن چيو ته، جيڪڏهن کاتن ۾ جايون خالي ٿيون ته انهن  ملازمن کي ترجيحي بنيادن تي بحال ڪيو ويندو. وفاقي وزيرن جي ڪاميٽي وفاقي حڪومت جا حڪم بحال ڪرائڻ بجاءِ انهن ادارن جي دليلن مان مطمعن ٿي وئي. انهن کي هدايت ڪئي ته کين هن وقت 20 هزار ماهوار فڪس ڏنا وڃن. پڪين نوڪرين وارا اهي ملازم پنهنجي بحالي لاءِ سالن واري جدوجهد بعد 20 هزار فڪس پئسن تي في الحال ايڊجسٽ ڪرڻ لاءِ حڪومت ادارن سان ڳالهه ٻولهه ڪئي آهي. متاثرين جون اکيون وري هڪ ڀيرو ٻيهر سپريم ڪورٽ آف پاڪستان ۾ آهن.

اهو به سپريم ڪورٽ آف پاڪستان جو ئي حڪم آهي ته سنڌ جي هڪ سئو کان مٿي ڊپٽي پبلڪ پراسيڪيوٽرن ۽ اسسٽنٽ ڊپٽي پبلڪ پراسيڪيوٽرن جيڪي نگران حڪومت ۾ ڀرتي ٿيا هئا، کي پڪو ڪيو وڃي.  موجوده حڪومت انهن نوڪرين تي ڪم ڪندڙن کي پڪو ڪرڻ کان نه صرف انڪار ڪيو هو، بلڪه سنڌ جي وزير اعليٰ سيد قائم علي شاهه مختلف فورمن تي آن رڪارڊ چيو ته اهي پڪا نه ٿيندا، وڃي ٻين ڌنڌن جا بندوبست ڪن. متاثر سپريم ڪورٽ ۾ ويا ته سنڌ حڪومت باقائده سندن خلاف ڪيس جي پيروي ڪئي. سپريم ڪورٽ متاثرن جي حق ۾ فيصلو ڏنو آهي ۽ وري قانون کاتي جا وڏا اشتهار هلي رهيا آهن ته جمهوري  حڪومت جو هڪ وڌيڪ ڪارنامو. پڪو ڪيلن قانون کاتي جي انهن آفيسرن کي وزير اعليٰ سنڌ پنهنجي هٿن مبارڪن سان سنڌ اسيمبليءَ جي عمارت ۾ آرڊر ڏيندا. حيرت آهي نه؟ کين پڪو ڪرڻ کان انڪار، عدالت ۾ سندن خلاف ويڙهه، ڪيس هارائڻ بعد کين آرڊر ڏيڻ جو ڪريڊٽ کڻڻ جي ڪوشش!

memonsuhail@hotmail.com

قومي ڪارڪن ۽ ”ايس ايم ايس“ مهم ليکڪ : سهيل ميمڻ

ڳالهه مالاڪنڊ ڊويزن مان لڏ پلاڻ ۽ انهن مان پنج ڇهه هزار متاثرن جي سنڌ ۾ اچڻ جي هجي ها، جيئن سنڌ جي اطلاعات کاتي جي وزير شازيه مري چيو آهي، ته  ماٺ  به ڪجي ها، صبر به ڪجي ها ۽ انهن متاثرن جي وڌيڪ مدد لاءِ به سوچجي ها، پر معاملو ايترو سادو ناهي. هڪ معتبر ذريعي موجب، اٽڪل لک ماڻهو هن مهيني ۾ سنڌ ۾ هيل تائين داخل ٿي  چڪا آهن ۽ انهن جي اچڻ جو سلسلو اڃا جاري آهي. اها ڄاڻ هجڻ گهرجي ته چار پنج هزار ماڻهو ته ائين ئي روزانو عام حالتن ۾ ريلن، ڪوچن ۽ بسن جي مٿان اهڙو سامان کڻي سنڌ ۾ ايندا آهن، جيڪو گهمڻ وارا نه پر لڏڻ وارا کڻندا آهن. معاملو اتي هجي ها ته به کڻي ٿورا ڏينهن برداشت ڪجن ها، پر حڪومت اعلان ڪيو آهي ته آپريشن جو دائرو وڌايو ويندو ۽ آپريشن جو ٻيو ٽارگيٽ وزيرستان، ۽ ٻيون قبائلي ايجنسيون آهن. ظاهر آهي ته اتان جا ماڻهو به لڏ پلاڻ ڪندا. بلڪه انهن ته لڏپلاڻ شروع به ڪري ڇڏي آهي. افغان بارڊ سيل آهي، سرحد ۾ ڪئمپن ۾ رجسٽريشن ڪرائي رهڻو پوي ٿو. پنجاب ۾ سندن لاءِ نو انٽري آهي ۽ اتي عوام سندن ڪئمپن کي پٽڻ شروع ڪيو آهي. بلوچستان وڃڻ جي انهن ۾ جرئت ناهي، باقي سنڌ  ئي وڃي بچي آهي، جتي سنڌ انتظاميا جا اعليٰ اهلڪار انهن جي آڌرڀاءَ لاءِ آتا آهن. سنڌ جي ماڻهن لاءِ ان سڄي معاملي جو خوفائتو رخ اهو آهي ته ”آدمشماري“ مٿان آهي ۽ سنڌ ڏانهن لڏڻ پلاڻ جاري آهي. ڪنهن به قوم جي جيئاپي جو بنيادي عنصر ”آدمشماري“ ۾ سندس ڌرتي تي اڪثريت ۾ هجڻ ٿئي ٿو. جهيڙا، ٺرا، گٽڪا، ڀتا خوري، بدمعاشي وغيره، قومن جون خاميون، خرابيون ضرور آهن، پر اهي وقتي خرابيون، سڌرڻ ۽ سڌارڻ لاءِ هونديون آهن، ڪنهن قوم جي قومي وجود کي انهن مان ايترو گهڻو خطرو نه هوندو آهي. قومي وجود جو خطرو ”آدمشماري“ ۾ اقليت ۾ اچڻ هوندو آهي. بيروزگاري، صحت جا معاملا، امن امان اهي سڀ ثانوي معاملا آهن، هن مهل، سڀ کان خطرناڪ معاملو، سنڌ ڏانهن متاثرن جي آمد آهي. آبادي جو توازن جيستائين سنڌي قوم جي حق ۾ رهيو، باوجود مٿي ذڪر ڪيل خامين جي کين ڪو به ڪجهه نٿو ڪري سگهي، باقي جيڪڏهن آدمشماريءَ ۾ قوم جو توازن ڪاٽو  ٿي ويو ته پوءِ فلسطين جي ڌرتيءَ تي اسرائيلي ”ڪالونائيزيشن“ تي تيار ٿيل فلمون ڏسو، توهان جي ننڊ اڏامي ويندي. سوال اهو آهي ته سنڌ ڏانهن ان آمد کي ڪيئن روڪجي؟ اخلاقي، اصولي ۽ قانوني حوالي سان اهو فرض سنڌ حڪومت جو آهي، ته اها جن ماڻهن کان ووٽ وٺي آئي آهي، انهن جي حقن جو تحفظ ڪري، پر ٿئي ان جي ابتڙ پيو. جڏهن حڪومت جو اهو انداز ۽ عمل هجي ته پوءِ عوام پنهنجي حقن جو تحفظ پاڻ ڪرڻ تي مجبور ٿئي ٿو، پر عوام اهو به ياد رکي ته صرف موبائيل فون جا ايس ايم ايس ڪري، اندر جي باهه ڪڍڻ سان قومي وجود کي درپيش مسئلن کي حل ڪري نٿو سگهجي.  ٿڌڪار ۾ ويهي، هڪ سئو رپين ۾ 10 هزار ايس ايم ايس وارو پيڪيج وٺي، هڪ ٻئي کي ”خبردار“ ڪرڻ سان من جي آٿت ته ٿي سگهي ٿي، پر اها جدوجهد ناهي. چڱا ڀلا قومي ڪارڪن، جيڪي اڳ ۾ فيلڊ ۾ جاڳرتا لاءِ عملي  ڪم ڪندا هئا، عوام کي همٿائيندا هئا، جلسا، جلوس آرگنائيز ڪندا هئا، اهي به صرف ايس ايم ايس فارورڊ ڪري، پنهنجو قومي فرض پورو ڪري ڇڏڻ ٿا سمجهن. مون کي ته ائين ٿو لڳي ته جي ايس ايم ايس رپئي في ايس ايم ايس ريٽ ٿي وڃي ته شايد اها قومي جاڳرتا واري ايس ايم ايس مهم ئي بند ٿي وينديسنڌ ۾ اهو خيال به هڪ پاسي اڀريل آهي ته ڪراچي ۾ هڪ ڌر جي هڪ هٽي کي چئلينج ڪرڻ لاءِ پٺاڻن جو اتي اچڻ صحيح آهي. اهو خيال قطعي غلط آهي. رهي ڪراچي ۾ آباديءَ جي تناسب جي ڳالهه، ته سنڌ جي ٻهراڙيءَ جا ويهه ٽيهه لک ماڻهو ڪراچي لڏين ته اهو معاملو هميشه لاءِ هڪ پاسي ٿي ويندو ۽ ويهه لک ماڻهو سوات مان لڏي آيا آهن، ٻهراڙين جا سنڌي  ٽن چئن سالن ۾ ڪراچي ۾ لڏين ته آباديءَ جو توازن ئي تبديل ٿي سنڌين جي حق ۾ ايندو.

ان معاملي جو ٻيو اهم نقطو اهو به آهي ته متحده قومي موومينٽ سدائين وڏي واڪي، سنڌ ۾ انهن پختونن جي آبادڪاري خلاف رهي آهي، پر هن وقت جڏهن سڄي سنڌ اٿي آهي ۽ آپريشن متاثر سوات ۽ ٻين علائقن سان سنڌ اچي رهيا آهن ته اهي ائين خاموش آهن، ڄڻ کين ڪو الڪو ئي ناهي. ان سڄي معاملي تي گهرائي سان نظر وجهڻ بعد، اهو نتيجو سامهون اچي ٿو ته سڀ ڪجهه سنڌي قوم کي پاڻ کي ڪرڻو پوندو. حقيقت اها آهي ته دنيا ۾ ڪنهن به ڌرتيءَ تي پهريون حق ڌرتيءَ ڄاون (Son of soil) جو آهي، پر شرط اهو آهي ته اهي ان ڌرتيءَ جي وارثي ڪن. ان معاملي ۾ ڌرتي تي حق ڌرتي ڄاون جو آهي“ وارو اڄ ڪلهه جو وڏو مثال دنيا ۾ گذريل ڪجهه ڏينهن ۾ پيش آيو آهي، جيڪو سنڌ جي ماڻهن لاءِ پڻ سٺي خبر چئجي، اهو آهي سريلنڪا ۾ تامل ٽائيگرس جو شڪست تسليم ڪرڻ. تاملن پڻ سريلنڪا جي ڌرتيءَ تي اڍائي سئو سال اڳ چانهه جي باغن ۾ مزدوري لاءِ انگريزن جي پلان موجب لڏا لاٿا هئا ۽ پوءِ آهستي آهستي انهن سريلنڪا ۾ پنهنجن اڪثريت وارن علائقن ۾ پنهنجي حڪومت ۽ آخر جدا ملڪ جي گهر ڪئي. آپگهاتي بمن وارن حملن جا اهي موجد ته ناهن پر انهن حملن کي شهرت تاملن سان ئي ملي. ايستائين جو هندستان جو وزير اعظم راجيو گانڌي پڻ تامل ٽائيگر عورت هٿان آپگهاتي بم حملي ۾ مارجي ويو.

مالاڪنڊ ڊويزن جي لڏي آيلن لاءِ قائم ڪيل ڪئمپن ۾ خوراڪ، صحت، تعليم لاءِ ته بندوبست ڪيا ويا آهن پر انڊور ۽ آئوٽ ڊور گيمز يعني راندين  لاءِ به بندوبست ڪيا ويا آهن. مڇر دانيون ۽ ٻيا اهڙا سامان به مهيا ڪيا ويا آهن. پکا ته هر خيمي ۾ ڏنا ويا آهن، پر صوابي جي هڪ ڪيمپ ۾ ٻه ٽرڪون ڪالهه ايئرڪنڊيشن سان ڀريل به پهتيون، جن ۾ پنج سئو جي لڳ ڀڳ ايئرڪنڊيشن هئا، ۽ مٿان بجلي ۽ پاڻي جي وزير اعلان ڪيو آهي ته انهن ڪئمپن ۾ لوڊ شيڊنگ نه ڪئي ويندي، نه بل ورتو ويندو. سنڌ ۾ جيڪا لوڊشيڊنگ وڌائي وئي آهي، ان جو سبب به اهو ئي آهي جو انهن ڪئمپن ۾ بجلي پهچائي وئي آهي. پنجاب ۽ اسلام آباد ۾ ته چوويهه ڪلاڪن ۾ ٽي ڪلاڪ مس لوڊشيڊنگ آهي، باقي سڄو لوڊ سنڌ تي آهي. انهن ڪئمپن ۾ خرچ ڪيل بجلي جا بل پڻ صارفين کي اضافي بل موڪلي پورا ڪرڻ جو رٿيل ٿو ڏسجي. سنڌ ڌاري آبادڪاريءَ جو بار به برداشت ڪري ٿي، انهن جي لوڊ شيڊنگ جو اضافي ٻوجهه به کڻي ٿي، ته هاڻي واڌو بلن جو بوجهه به سنڌ جي عوام جي ڪلهن تي پوندو.

Memonsuhail@hotmail.com

اسلام آباد مان سنڌ جي مينڊيٽ کي ڇا پيو ملي؟ ليکڪ : سهيل ميمڻ

سوات ۾ آپريشن، پيپلز پارٽي کي هڪ پاسي عوامي حمايت ته ڏياري پر ٻئي پاسي سنڌ ۾ سواتين جي اچڻ ڪري پيپلز پارٽيءَ جي مقبوليت کي ڌڪ رسيو آهي، اهو به گهٽ ناهي. جيتوڻيڪ حڪمران پارٽي وارا مڃڻ لاءِ تيار ناهن، پر انهن جو ڏوهه ناهي. اقتدار ۾ ”سڀ ٺيڪ آهي“ ئي نظر ايندو آهي. پير مظهر لنڊن ۾ ورلڊ سنڌي ڪانگريس جي انهن ڪانفرنس کي به وساري ويٺو آهي، جن ۾ ڪيل سندس تقريرون سنڌ جي ڪنهن وڏي قومپرست کان گهٽ ناهن. مشرف ۽ ارباب جي دور ۾ ڪيل انهن تقريرن بعد سندس اهو بيان ٿا ڏسون ته ”ڪراچيءَ ۾ ته قومپرست مک به اڏائي نٿا سگهن“ ۽ جيڪو وري هن متحده اڳواڻن کي فون تي چيو آهي ته پوءِ ڳالهه سمجهه کان ٻاهر ٿيو وڃي. فيصلو عوام تي ڇڏيون ٿا. ڳالهه صرف ايتري ناهي، پر احتجاج ڪرڻ وارن کي وڏي وزير ”عوام پاران ڏتڙيل“ پارٽيون ڪوٺيو آهي. ان ۾ شڪ به ناهي، سنڌ جي عوام هڪ سئو جي لڳ ڀڳ صوبائي اسيمبلي ميمبر، ٽيهارو کن قومي اسيمبلي ميمبر، 12 کن سينيٽر سنڌمان پيپلز پارٽي جا ئي چونڊيا. ظاهر آهي ته پوءِ پيپلز پارٽي کي حق آهي ته اها اهڙي ڳالهه ڪري. اهو به ڪاوش جو ئي هڪ ننڍڙو سروي آهي، جيڪو پيپلز پارٽي قيادت، وزيرن، ايم اين ايز ۽ ايم پي ايز کان ته سوات وارا سنڌ اچڻ گهرجن يا نه؟ ڪيو ويو آهي، ايم اين اي يوسف ٽالپر، ايم اين اي گل محمد جکراڻي ۽ ايم پي اي حميرا علواڻي کان سواءِ ڪنهن به نه چيو آهي ته اهي سنڌ ۾ آباد ٿيڻ نه گهرجن. نئين سينيٽر مولا بخش چانڊيو پڻ وچٿري ڳالهه ڪئي آهي، باقي اسلام الدين شيخ، راندين واري وفاقي وزير پير آفتاب شاهه جيلاني، سينٽر صفدر عباسي، غلام مصطفيٰ شاهه ايم اين اي، امير علي شاهه ڄاموٽ، ايم اين اي  نفيسا شاهه جو چٽو موقف آهي ته سوات مان ايندڙ متاثر ڀلي سنڌ ۾ اچن، رهن، روزگار ڪن. باقي سنڌ اسيمبلي خاموش آهي! ڳالهه تمام سڌي ۽ آسان آهي، سا اها ته هن وقت صوبن ۾ عوام پاڻ معاشي طور ايترو مشڪلاتن ۾ آهي جو ٻئي صوبي جي عوام کي برداشت ڪرڻ لاءِ تيار ناهي. اها ڳالهه سنڌ جي عوام کان ووٽ وٺي حڪمراني حاصل ڪرڻ وارن کي سمجهه ۾ اچڻ باوجود ان لاءِ سمجهه ۾ نه پئي اچي جو انهن جون سموريون ”حجتون“ پنهنجن تي ئي هلنديون آهن. اهو ئي ته سبب آهي جو سنڌ جا ماڻهو جمهوري دور ۾ احتجاج ڪن ته گوليءَ جو حڪم ڏنو وڃي ٿو. پر جڏهن ماڻهو محترمه تي گولي هلائيندڙن جي باري ۾ معلوم ڪرڻ چاهين ٿا ته چيو وڃي ٿو ته شهيد بينظير ڀٽو جي قاتلن جي خبر آهي، پر جمهوريت ئي بهترين انقلاب آهي.

شايد اسان جي ذميوار اختيار ڌڻين جا اهي بيان ئي آهن، جن جي ڪري پوليس به گوليون هلائڻ کان نٿي ڪيٻائي. ڪجهه ڏينهن پهرين ڄامشوري ۾ احتجاج ڪندڙن تي گولي هلائي ايس يو پي جي ڪارڪن کي شهيد ڪيو ويو، ۽ اربع واري ڏينهن ڊاڪٽر قادر مگسيءَ جي اڳواڻيءَ ۾ ڪراچي اندر ٿيندڙ احتجاج دوران سنڌ ترقي پسند پارٽيءَ جي ٻن ڪارڪنن کي شهيد ڪيو ويو.

اسلام آباد ۾ سوات مان لڏي آيلن جي مدد لاءِ هر چوڪ، مارڪيٽ تي چندو گڏ ڪرڻ خاطر ته جماعت اسلامي، مسلم ليگ، پيپلز پارٽي، تحريڪ انصاف ۽ ٻين سرڪاري توڙي غير سرڪاري تنظيمن جون ڪيمپون ته لڳل نظر اچن ٿيون، پر متاثرن جي رهڻ جي هڪ به ڪيمپ اسلام آباد يا ان جي پاسي ۾ نظر نٿي اچي. شهر ۾ ڪنهن سوزوڪي ڪنهن ويگن ۾ به اهڙو ڪو لڏي سوڌو خاندان نظر نه آيو آهي، جيڪو ائين سمجهه ۾ اچي ته هي سوات مان لڏي اسلام آباد پهتو آهي. سنڌ ويندڙن لاءِ ته چيو وڃي ٿو ته هي پنهنجن مائٽن وٽ پيا وڃن. واپس ايندا، پر ڇا اسلام آباد ۾ سوات جي ڪنهن هڪ خاندان جو مائٽ به ناهي؟ جڏهن ته هتي اسلام آباد ۾ مالاڪنڊ ڊويزن جا ماڻهو به نوڪرين ۾ وڏي تعداد ۾ آهن. حقيقت ۾ حڪومت، انهن سواتين کي اسلام آباد ۾ لڏو لاهڻ کان سختيءَ سان روڪي ويٺي آهي. اهو ئي سبب آهي جو مسلم ليگ (ق) جي صوبي سرحد جي صدر ايم اين اي امير مقام پريس ڪانفرنس ڪري اعلان ڪيو آهي ته مسلم ليگ (ق) صوبي سرحد جي اسيمبليءَ ۾ ۽ قومي اسيمبليءَ ۾ تحريڪ جمع ڪرائيندي ته سوات متاثرين کي اسلام آباد پنجاب ۽ سنڌ ۾ داخل ٿيڻ نٿو ڏنو وڃي ۽ انهن تي پابندي لڳائي وئي آهي. انجنيئر امير مقام کي شايد پوري ڄاڻ ناهي نه ته هو ان تحريڪ جمع ڪرائڻ واري مواد ۾ سنڌ جو نالو داخل نه ڪري ها، ڇاڪاڻ جو سنڌ ۾ انهن داخل ٿيڻ وارن تي ڪا به پابندي ناهي، بلڪه انهن جي سنڌ سرڪار آجيان پئي ڪري، انهن جي پابنديءَ جو مطالبو ڪرڻ وارن لاءِ گولي تيار آهي. باقي امير مقام پنجاب سان مقابلو نه ڪري سگهندو، هو پنجاب جي مفادن جو تحفظ ڪرڻ وارن مضبوط هٿن ۾ آهي. رهي ڳالهه اسلام آباد جي ته امير مقام جي ڳالهه درست آهي، سوات متاثرن جي اسلام آباد ۾ داخلا تي اڻ اعلانيه سخت پابندي لڳل آهي. وڏي وزير سيد قائم علي شاهه صاحب سوات مان سنڌ لڏي آيلن خلاف ٿيندڙ احتجاج تي ڳالهائيندي اهو چيو ته ٻين صوبن وارا سنڌين کي اچڻ کان روڪين نٿا، پر اسان جا پنهنجا ماڻهو گهرن مان نڪرڻ لاءِ تيار ناهن. شاهه صاحب صحيح ٿو فرمائي پر اها ڳالهه ذهن نشين ٿيڻ گهرجي ته لڏپلاڻ جو گهڻو ڪري بنيادي سبب معاشي تنگي ٿئي ٿي، ڀلا ميڪسيڪو جا هزارين ماڻهو پنهنجي جان جوکم ۾ وجهي آمريڪا ۾ داخل ٿين ٿا ته ڇا انهن کي روڪڻ جي ڳالهه ڪرڻ وارن کي بش، اوباما يا ڪلنٽن اهو چئي ته ميڪسيڪو وارا آمريڪن کي اچڻ کان نٿا روڪين، اسان جا آمريڪي ئي هڏ حرام آهن، آمريڪا کان نٿا نڪرن!؟

سنڌ جا ماڻهو نااهل، ڪاهل، گهرن کي چنبڙيل آهن. اهي جملا  نوان ناهن. پهرين وزير اعظم لياقت علي خان جي ”سنڌين جي ثقافت گڏهه هڪلڻ واري آهي“ جي جملن سان اهو سلسلو شروع ٿيو. پوءِ مشرف نااهل چيو ته وري سنڌ جي حڪمرانن چيو ته سنڌي ڪامورن ۾ اهليت ناهي. وزير اعظم، صدر، چيف جسٽس، اسپيڪر، سينيٽ چيئرمين ۽ ٻين عهدن تي بلڪه هر جمهوري عهدي تي سنڌي پهچن ٿا. ٻيا ته معافيون وٺي ڀڄي ٿا وڃن، پر سنڌي ته اصولن لاءِ ڦاهي چڙهي وڃن ٿا، بمن ۾ مري وڃن ٿا، پر پوءِ به اهليت کان پري آهن؟!

وزير اعليٰ صاحب چيو ته ملڪ ۾ سنڌين کي وڃڻ کان ڪنهن به نه روڪيو آهي. پاڻ ٻين صوبن جي ڳالهه ئي نٿا ڪريون، رڳو گاديءَ واري شهر اسلام آباد جو سياسي ۽ ڪامورڪي پوزيشن جو جائزو ٿا وٺون. جيڪو شهر ملڪ جي سڀني باشندن لاءِ هڪ جيترا موقف پيدا ڪرڻ جو آئيني پابند آهي ۽ اتي حڪومت به پيپلز پارٽي جي آهي. اسلام آباد ۾ 36 وفاقي وزيرن واري ڪابينا ۾ ڇهه وفاقي وزير مخدوم امين فهيم (ڪامرس) مير هزار خان بجاراڻي (تعليم) مير اعجاز جکراڻي (صحت) سيد خورشيد شاهه (ليبر ۽ مين پاور) جسٽس (ر) عبدالرزاق ٿهيم (لوڪل گورنمينٽ ۽ رورل ڊولپمينٽ) سيد نويد قمر (نجڪاري) ۽ پير آفتاب شاهه جيلاني (رانديون) شامل آهن، ارڙهن مملڪتي وزيرن ۾ چار وزير صاحبان رفيق احمد جمالي (خوراڪ ۽ زراعت) سردار نبيل گبول (اسپورٽس ۽ شپنگ) محمد جادم منڱريو، (ريلوي) ۽ شگفته جماڻي (مذهبي معاملا) شامل آهن. 54 پارلياماني سيڪريٽرين مان ست سنڌي پارلياماني سيڪريٽري گل محمد جکراڻي، (تعليم) ڊاڪٽر مهرين رزاق ڀٽو (صحت) نومان شيخ (ريلوي) ڊاڪٽر عذرا پيچوهو، (دفاع) ڊاڪٽر فهميده مرزا (فنانس) ڊاڪٽر مهيش ملاڻي روبينا قائمخاني (سماجي ڀلائي) غلام مصطفيٰ شاهه (پاڻي ۽ بجلي) حڪومتي وهنوار ۾ مصروف آهن. هڪ پاسي اها سياسي سرڪاري عهدن جي پوزيشن آهي ته ٻئي پاسي عوام کي جيڪا پذيرائي ملي ٿي، ان جو ڪجهه حال هن ريت آهي. هڪ لاڙڪاڻي جو نوجوان وڪيل آهي. سندس چوڻ آهي ته هو اتي پيپلز پارٽي جو عهديدار ۽ فريال ٽالپر جي ٻن پولنگ اسٽيشنن جو چيف  ايجنٽ به رهيو آهيان. پندرنهن ڏينهن کان ڪوشش پيو ڪريان ته پنهنجي تڪ جي ايم اين اي فريال ٽالپر صاحبه سان ملاقات ڪريان پر اوستائين تائين پهچڻ ئي نٿو ڏنو وڃي. مون چيو ٻين وزيرن سان ملاقات ڪريو. چيائون سڀني سان مليا آهيون، ڪير به ڳالهه ٻڌڻ لاءِ تيار ناهي. منظور وٽو وٽ وياسين ته پنجاب جي ماڻهن جا انهيءَ مهل ڪم پئي ڪيائين، اسان کان ڪم پڇيائين، جيڪو پڻ هڪ فون ڪرائڻ جهڙو هو. چيائين حاضر ڪنداسين، ارباب عالمگير وٽ ساڳيو حال هو. سندس آفيس پختونن سان ڀريل هئي. پر باوجود پيپلز پارٽي عهديدار هجڻ جي لفٽ ئي نه ڪرايائين. اهو هڪ سنڌي نوجوان جو مثال آهي، پر حقيقت ۾ سنڌ جا ماڻهو اسلام آباد ۾ بي يارو مددگار لڳا پيا آهن. سڄو ڏينهن صحافتي پورهئي سبب آفيسن ۾ رلڻ بعد اها خبر نه ملي آهي ته ڪو مخدوم امين فهيم جي آفيس ماڻهن سان ڀريل آهي ۽ هو ماڻهن جا ڌڙا ڌڙا ڪم ڪري پيو. نويد قمر ڏانهن وڃڻ لاءِ ته ماڻهو سوچين ئي نٿا. مير هزار خان بجاراڻي جي کاتي جي اها پوزيشن آهي، جو هن مهل تائين مشرف دور جي آفيسرن جو کاتي تي هولڊ آهي ۽ تعليم کاتي جا اهي ملازم جيڪي صدارتي حڪم تحت نوڪرين تي بحال ٿيا آهن، تعليم کاتي جي ڪامورن جي اٽڪل بازين هيٺ آهن. 600 جي لڳ ڀڳ اهي ملازم سيد خورشيد شاهه ۽ غوث علي شاهه جي تعليم واري وزارت واري دور ۾ ڀرتي ٿيا هئا، اهي اڃان تائين بحال نه ٿيا آهن. هوڏانهن انهيءَ وزارت ۾ سائنس ۽ ٽيڪنيڪل تعليم واري پاسي ملڪ مان هر سال استاد گهرائي ٽريننگ ڪرائي ويندي آهي. هي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو ٿيو آهي، جو ٽريننگ لاءِ آيل استادن ۾ سنڌ مان هڪ ڄڻي کي به نه گهرايو ويو آهي. صحت وارو وزير اعجاز جکراڻي، نبيل گبول انهن وزيرن ۾ شامل آهن، جيڪي ماڻهن سان ملن ٿا، پر ڪم ڪن به ٿا، اهڙي ڳالهه ٻولهه مارڪيٽ ۾ اڃا نه هلي آهي. راندين واري وزير پير آفتاب شاهه، رفيق جمالي، جادم مڱريو ۽ شگفته جماڻيءَ جي پٺيان نه ماڻهن جا جهمٽ آهن، نه ئي ماڻهو انهن ڏانهن ڪم ڪار سانگي وڃڻ جي ڪوشش ٿا وٺن. شايد اهي ساري ويٺا آهن. باقي خورشيد شاهه جي آفيس اڄ به ڀري پئي آهي. ماڻهن جا هجوم سندس پٺيان آهن. گل محمد جکراڻي ماڻهن جا ڪم ڪرڻ شروع ڪيا آهن، ان ڪري اهو به هر وقت ماڻهن ۾ گهيريل  نظر اچي ٿو. ڊاڪٽر مهرين ڀٽو پنهنجي وس آهر هر ايندي ويندي لاءِ ڪوشش ضرور ڪري ٿي، پوءِ ڪم کڻي اچڻ واري جو ڀاڳ. ڪجهه وزيرن ۽ حڪومتي عملدارن جو ڏيک ئي اهڙو آهي جو سنڌ جو هزارين ميلن کان هزارين رپيا ڀاڙو خرچ ڪري آيل ماڻهو انهن ڏانهن وڃڻ جي جرئت ئي نٿو ڪري. جيئن ڳوٺ جو سٻاجهو سادو ماڻهو شهر جي بازار ۾ شيشي جي دروازي واري دڪان تي چڙهڻ جي همت ئي نه ڪندو آهي ته سامان مهانگو هوندو، تيئن ڪجهه وزيرن جو ڏيک ئي اهڙو آهي.

سيڪريٽري ليول تي فقط هڪ سنڌي سيڪريٽري ڪي بي رند ڏانهن نارڪوٽڪس کاتي جو سيڪريٽري آهي. باقي اسپيشل ايجوڪيشن ۾ امتياز قاضي، راندين ۾ موسوي صاحب ۽ اقليتن ۾ غفار سومرو صاحب انچارج سيڪريٽريز آهن. ڪنهن به کاتي جو آفيشل هيڊ سيڪريٽري ٿيندو آهي. 71 جي لڳ ڀڳ سيڪريٽرين ۽ ايڊيشنل سيڪريٽرين ۾ مٿي ذڪر ڪيل شخصيتن ۽ سندن کاتن مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته آفيشل ليول تي سنڌ جي ماڻهن جي پوزيشن ۽ پذيرائي ڇا آهي. ظاهر آهي ته وزير صاحب پڻ ڪم سيڪريٽرين کي چوندا آهن پوءِ هو ڪنهن مهل ڪم ڪن ٿا، ڪنهن مهل وزيرن کي قانون جي غلط پٽي پڙهائي ماڻهن جا ڪم رولين ٿا ۽ ڪنهن مهل سڌو جواب ڏئي ڪم ڪن ئي نٿا. مٿي ذڪر ڪيل سنڌي سيڪريٽرين کان علاوه ٽي ٻيا سيڪريٽري پڻ سنڌ جو ڊوميسائيل رکندڙ آهي، جن ۾ هڪ سلمان فاروقي آهي، ٻن ٻين ۾ هڪ اردو ۽ هڪ پنجابي ڳالهائيندڙ آهي. قانون وارو سيڪريٽري آغا رفيق احمد صاحب جوڊيشل ڪميٽي جي ڪيل فيصلي تحت وفاقي شرعي عدالت ۾ چيف جسٽس جي عهدي تي رکيو ويو آهي. پوري ملڪ مان 576 آفيسر جوڊيشل ڪميٽيءَ  جي فيصلي هيٺ جوڊيشريءَ ۾ واپس  ويا آهن. اها به جوڊيشل ڪميٽيءَ جي سفارش آهي ته رٽائرڊ جج پڻ سرڪاري عهدا نه قبوليندا. ان فيصلي تحت فيڊرل سروس ٽربيونل جي چيئرمين جي پوسٽ لاءِ هاڻي پارلياماني معاملن واري وفاقي وزير ظهير الدين بابر جي وڪيل ڀاءُ فاروق اعواڻ جو نالو وزير اعظم جي راضپي سان صدر جي ٽيبل تي آهي. اڳ ۾ ان ٽربيونل جو چيئرمين هجڻ لاءِ رٽائرڊ جج هجڻ ضروري هو. هڪ پاسي فيڊرل سروس ٽربيونل معاملي ۾ جوڊيشل ڪميٽي جي ان فيصلي ڪم ڪيو آهي ته ٻئي پاسي وفاقي قانون واري سيڪريٽري جي عهدي تي رٽائرڊ جج جي مقرري واري ڳالهه سمجهه ۾ نٿي اچي، جتي اڳ ۾ جسٽس (ر) تنوير احمد کي ۽ بعد ۾ 24 ڪلاڪن ۾ ان جو نوٽيفڪيشن رد ڪري جسٽس (ر) رياض کي مقرر ڪيو ويو آهي. جيتوڻيڪ جوڊيشريءَ ۾ جسٽس افتخار چوڌري صاحب سڌارا آڻڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. حقيقت به اها ئي آهي، جو هن کي سنڌ ۾ جيلن جي دورن دوران جيڪي به شڪايتون مليون آهن، انهن مان 80 سيڪڙو عدالتن خلاف  ئي مليون اٿس.

بهرحال اسلام آباد ۾ سنڌ جي ماڻهن جي جيڪا واهر ٿئي پئي، ان کان آگاهيءَ جي هڪ ٿوري جهلڪ حاضر آهي، پوءِ آخر سنڌ جا ماڻهو ڪيئن ٻين صوبن ۾ وڃن؟ گادي واري شهر ۾ جتي چئني صوبن جو حق آهي، اتي بلوچستان جو هڪ به سيڪريٽري نه هوندو ۽ بلوچستان ڊوميسائيل وارن ٽن سيڪريٽرين ۾ ڪشمير، پنجاب ۽ پختون خواهه جو هڪ هڪ آفيسر ڀرتي ٿيل هوندو ته پوءِ ظاهر آهي، اهو ئي ٿيندو، جيڪو بلوچستان ۾ اڄڪلهه ٿي رهيو آهي.

طالبان جي نئين حڪمتِ عملي سبب پيدا ٿيل خوف! ليکڪ : سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

اسلام آباد ۾ وهنوار ته هلي رهيو آهي، پر شهر جي فضا غير يقيني ۽ خوف واري آهي. طالبان ويڙهاڪن بيان جاري ڪري جن شهرن جي شهرين کي شهر خالي ڪرڻ جو چيو آهي، ان ۾ اسلام آباد ٽاپ آف دي لسٽ آهي. ٻين شهرن ۾ ملتان، لاهور، فيصل آباد، راولپنڊي ۽ پشاور شامل آهن. لاهور ۾ ٿيل بم ڌماڪي ۽ پوءِ پشاور ۽ ڊيرا غازي خان وارن بم حملن بعد مٿي ذڪر ڪيل شهرن جا شهري خوف ۾ آهن ۽ سندن مٿان اها غير يقيني ڪيفيت حاوي آهي ته ڪنهن مهل به، ڪجهه به ٿي سگهي ٿو، ان ڪري اسلام آباد جا ماڻهو ڪم ڪار ۾ رڌل ته آهن، پر عوام ۾ جوش و خروش، هشاشي بشاشي نظر نٿي اچي. ڪيترن ته عوامي ميڙن يا اهڙن هنڌن جيڪي طالبان جو هدف ٿي سگهن ٿا، انهن ڏانهن وڃڻ کان پاسو ڪرڻ شروع ڪيو آهي. هوڏانهن طالبان اڳواڻ مسلم خان جي جاري ڪيل فون گفتگو، (جنهن جي مستند هجڻ يا نه هجڻ واري معاملي کي هتي بحث هيٺ نه ٿا آڻيون) جيڪا هن وزيرستان جي طالبان ليڊرن سان ڪئي آهي، اها پڻ عوام لاءِ خوف پيدا ڪرڻ جو سبب بڻي آهي. ڇاڪاڻ جو ان ۾ مسلم خان وزيرستان وارن ليڊرن کي چئي رهيو آهي ته ساٿي مارجي رهيا آهن ۽ توهان خاموش آهيو. پنجاب ۾ جواب ڏيو! مسلم خان ان ڳالهه ٻولهه ۾ اهو به چئي رهيو آهي ته جيڪڏهن توهان ڪجهه نه ڪيو ته پوءِ اسان کان پوءِ توهان جو وارو ايندو. جواب ۾ وزيرستان وارا همراهه کيس ٻڌائي رهيا آهن ته ”مختلف ٽيمون (حملا آور) ويل آهن، توهان دل جاءِ ڪيو. ان گفتگو بعد لاهور جو ڌماڪو ٿيو، پوءِ پشاور ۽ ڊيره غازي خان ٽارگيٽ تي آيا. ان ڪري عوام جي ذهني ڪيفيت سمجهي سگهجي ٿي.

لاهور وارو ڌماڪو شهر جي تمام وي وي آءِ پي ايريا ۽ پراڻي شهر ۾ ٿيو آهي. لاهور ۾ شهر جي رستن تان پراڻا نالا نه مٽايا ويا آهن، اهو اسان جي سنڌ ۾ ڪيو ويو. لاهور ۾ منٽگمري روڊ راڄ به ساڳي نالي سان آهي،  هيڪلو روڊ، نڪلسن روڊ، لارنس روڊ سڀ ساڳين نالن سان آهن. مان لاهور ۾ ڌماڪي هنڌ وڃڻ چاهيو ته رڪشا واري ڌماڪي واري هنڌ کان اڌ ڪلوميٽر اڳ ۾ بند ڪيل روڊ وٽ لاهي ڇڏيو، جو ڌماڪي واري هنڌ طرف وارا رستا چئني پاسن کان بند هئا. صحافت وارو ڪارڊ ڪم آيو ۽ ڌماڪي واري هنڌ پهتس. بم سبب پيدا ٿيل کڏو جيتوڻيڪ ميرئيٽ بم حملي واري کڏي کان ننڍو هو، پر تباهي وڌيڪ ٿيل هئي، ڇاڪاڻ جو ميرئيٽ هوٽل وٽ کليل علائقو ۽ گهٽ عمارتون آهن، جڏهن ته لاهور واري ڌماڪي جي هنڌ وٽ علائقو ڳتيل ۽ عمارتون ڪافي آهن. سينٽرل پوليس آفيس، آءِ ايس آءِ جي آفيس، ريسڪيو 15 جي آفيس، وزير اعليٰ  هائوس، سول لائينز ٿاڻو، پنجاب اسيمبليءَ جي عمارت، گنگا رام اسپتال، لاهور ايجوڪيشن بورڊ ۽ ٻيا ڪيترا سرڪاري توڙي غير سرڪاري ادارا انهيءَ علائقي ۾ آهن ۽ ٿورا ڪي گهڻا سڀ ان ڌماڪي سان متاثر ٿيا آهن. جيتوڻيڪ لاهوري ان ڌماڪي سبب پريشان ۽ ڊنل نظر اچي رهيا هئا، پر شهر جي زندگي اسلام آباد جيان بي مزا ۽ ڦڪي نه هئي. لاهور سياسي طور هر طرح ميان ڀائرن جي تسلط هيٺ نظر آيو. شهر ۾ ترقي ته ٿي آهي پر جنهن شيءِ مون کي حيران ۽ متاثر ڪيو، اها لاهور شهر جي صفائي هئي. شهر ملڪ جي صاف ترين شهرن ۾ اول نمبر تي نظر آيو. بهرحال شهر جي دل واري علائقي ۾ صبح جو ساڍي ڏهين وڳي ٿيل ڌماڪي لاهورين جي سوچ کي ڄڻ ته زخمي ڪري ڇڏيو آهي ۽ هو ملڪ جي حالتن لاءِ فڪرمند آهن. لاهورين جي اڪثريت جو ان معاملي جو ملزم رٽائرڊ جنرل پرويز مشرف آهي! هوڏانهن حڪومت اڳ ۾ طالبان ليڊرن فضل الله، مسلم خان ۽ ٻين جي سرن جي قيمت 50 لک مقرر ڪئي ۽ لاهور ڌماڪي بعد قاري اڪبر تي 30 لک انعام مقرر ڪيو، پر تمام جلد ئي وفاقي حڪومت فضل الله جي سر جي قيمت وڌائي پنج ڪروڙ ڪري ڇڏي. جنهن مهل فضل الله جي سر جي قيمت 50 لک مان پنج ڪروڙ ڪئي وئي، ان مهل منهنجو هڪڙو سواتي دوست ۽ محسود قبيلي جي همراهه مون کي ٻڌايو ته خبرون آهن ته فضل الله مارجي ويو آهي، يا گرفتار ٿي ويو آهي.  مون کيس چيو ته ڪٿي ائين ته ناهي ته هو گرفتار ٿي ويو هجي، ۽ پوءِ سندس انعام ۾ اضافو ڪيو ويو آهي ۽ ٻن چئن ڏينهن بعد هو جڏهن ظاهر ڪيو وڃي ته سندس انعام واري قيمت وڌيل هجي؟ هوڏانهن سوات مان لڏي آيلن جي ڪيمپن ۾ زندگي ”سٺي“ گذري رهي آهي. انهن لڏي آيلن کي زندگيءَ جي هر سهولت آهي، خيما، بجلي، پکا، کاڌو پيتو، صحت جا سامان. جيڪي انهن علائقن ۾ نوڪرين ۾ هئا، انهن کي پگهارون سڀ ڪجهه انهن ڪيمپن ۾ آهي. صوابي جي ڪيمپ ۾ ته متاثرن جي کاڌي ۾ هڪ ويلو گوشت به آهي. سندن کاڌي جو Manu سندن مرضيءَ تي تيار ڪيو ويو آهي. راندين لاءِ گرائونڊ ٺاهيا ويا آهن. ڪرڪيٽ، بيڊمنٽن، فٽبال ۽ هاڪيءَ جون ٽورنامينٽس لڳايون پيون وڃن. پيئڻ جو پاڻي کين مڪمل طور Tested ڏنو پيو وڃي. سندن بجليءَ جي لوڊشيڊنگ نه ڪئي ويندي آهي. هونءَ به اسلام آباد ۾ پڻ لوڊشيڊنگ صرف ٻه ڪلاڪ هڪ صبح جو 11 کان 12 تائين ۽ ٻيو صبح جو 6 کان 7 وڳي تائين ٿئي ٿي، باقي سنڌ ۾ ڪيترا ڪلاڪ لوڊشيڊنگ آهي، ان جو ته ڪو حساب ڪتاب ئي ڪونهي. اڳ ۾ پاڻي ۽ بجلي واري وزير راجا پرويز اشرف بار بار پئي چيو ته ڊسمبر کانپوءِ ملڪ ۾ لوڊشيڊنگ نه ڪئي ويندي. سندن ان بيان کي وفاقي وزير سيد خورشيد شاهه ڪجهه ڏينهن اڳ مسترد ڪري ڇڏيو ۽ چيو ته راجه نادر پرويز غلط ٿو چوي، لوڊشيڊنگ ڊسمبر تائين ختم نه ٿيندي ۽ هاڻي پارلياماني معاملن واري  وزير بابر اعواڻ به چيو آهي ته ڊسمبر ته ڇڏيو پر بجلي جي لوڊشيڊنگ 2011ع تائين به ختم نه ٿيندي.

هڪ پاسي جتي اسلام آباد اوچتو رات پيٽ ۾ وڌيڪ سيڪيورٽي، چيڪ پوسٽن ۽ سخت چڪاس وارن اسٽاپن سان سٿيو پيو آهي ۽ سيڪيورٽي ايجنسين کي مليل انهن اطلاعن ته ڊيره اسماعيل خان کان بارود سان ڀريل ٽي گاڏيون گادي واري شهر ۾ ٽارگيٽ حاصل ڪرڻ لاءِ نڪتل آهن، جن ۾ 6 حملا آور به سوار آهن، شهر ۾ خوف واري فضا قائم ڪئي آهي ۽ حڪومت سيڪيورٽي سخت ڪري ڇڏي آهي، انهيءَ خوف واري فضا ۾ قائد اعظم يونيورسٽي اسلام آباد ۾ سنڌي شاگردن جي قائم ڪيل تنظيم مهراڻ ڪائونسل جي زندگيءَ سان ڀرپور هڪ تقريب نيشنل لائبريري جي آڊيٽوريم جي هال ۾ ٿي گذري. ”لطيف“ ڊي واري اها تقريب شرڪت ڪرڻ وارن شاگردن، شاگردياڻين ۽ اسلام آباد ۾ رهندڙ سنڌين جو هڪ تمام وڏو ميڙاڪو هو، جنهن ۾ هال ڀرجي وڃڻ سبب شريڪ مهمان، پاسن کان بيٺا رهيا. مهراڻ ڪائونسل 1983ع ۾ قائد اعظم يونيورسٽيءَ جي 13 شاگردن گڏجي ٺاهي هئي، ان جو بنيادي مقصد سنڌي شاگردن کي اسلام آباد جي قائد اعظم يونيورسٽي ۾ آڻڻ آهي. شاگردن جي داخلائن ۾ رڪاوٽون، سندن رهائش، هاسٽلن، اڪيڊمڪ مسئلن سان گڏ سنڌي شاگردن جو مڪمل تحفظ پڻ ان ڪائونسل جو بنيادي ڪم آهي. قائد اعظم يونيورسٽي ۾ سنڌ جي شاگردن جي داخلا واري ڪوٽا 19 سيڪڙو آهي، جڏهن ته پنجاب 50 سيڪڙو، سرحد 11.5 سيڪڙو، بلوچستان 3.5 سيڪڙو، فاٽا 4 سيڪڙو ڪشمير 2 سيڪڙو ۽ باقي 10 سيڪڙو کليل ميرٽ آهي.

memonsuhail@hotmail.com

سوات ۾ لاڳو ٿيل نظامِ عدل کان پوءِ واريون ڪارروايون! ليکڪ : سهيل ميمڻ

اڃا سوات ۾ عدل واري نظام تي صدر جي صحيح جي مس ئي نه سڪي آهي ته اڳ ۾ بونير تي طالبان جي قبضي ماڻهن کي ڳڻتي ۾ وڌو ۽ هاڻي واري هنگو ۾ هڪ وڏي ڌماڪي 27 اهلڪارن کي اجل جو شڪار ڪيو آهي. پيپلز پارٽي نظام عدل واري معاملي کي پاس ڪرڻ واري معاملي تي جيتوڻيڪ پنهنجي لبرل ۽ سيڪولر سوچ واري دعويٰ جي ابتڙ ڪم ڪرڻ سبب ڏيهه توڙي پرڏيهه ۾ تنقيد هيٺ آهي، پر لڳي ٿو ته حالتون حڪومت تي مهربانيءَ وارو ڪم ڪري رهيون آهن ۽ نظام امن جهڙو ڏکيو فارمولو مڃڻ باوجود انهن علائقن ۾ ويڙهاڪن جون ڪارروايون جاري رهڻ ۽ انهن ۾ واڌارو اچڻ پيپلز پارٽي حڪومت ۽ صدر آصف زرداري لاءِ face value واري صورتحال پيدا ڪري ڇڏي آهي. پيپلز پارٽي جي ان معاملي تي حڪمت عملي ڪامياب وئي آهي. طالبان جو شرعي نظام لاڳو ڪرڻ وارو معاملو قومي اسيمبليءَ ۾ پيش ڪري هڪ طرف آصف علي زرداري پنهنجن ڪلهن تان بار لاهي ايوان ۾ موجود پارٽين مٿان بار وجهي پاڻ تان اڪيلي سر اهو نظام نافذ ڪرڻ وارو بار جهڪو ڪيو ته ٻئي طرف ويڙهاڪن جي حامي قوتن ۽ سياسي مذهبي پارٽين کي به امتحان ۾ وجهي ڇڏيو آهي ته حڪومت سڀ مطالبا پورا ڪيا آهن پوءِ به ويڙهاڪ پنهنجن واعدن تي قائم نٿا رهن. صدر آصف علي زرداري پاران ملڪ جي ان خطرناڪ معاملي تي بال مخالفن جي ڪورٽ ۾ اڇلايل آهي. زرداري صاحب ان معاملي تي ٻنهي صورتن ۾ بازي کٽيل آهي، معاهدو ڪامياب ٿئي ۽ علائقي ۾ امن ٿئي ته به سندس ڪاميابي آهي ۽ معاهدو ناڪام ٿئي ته به سندس ڪاميابي آهي، جو کيس جواز مليل آهي ته اسان هر شيءِ جيئن هنن چاهيو ڪيوسين، پر هو نٿا مڙن!

بهرحال سوات معاهدو گهڻا ڏينهن هلڻ جي اميد ناهي ۽ ان جو به حشر اڳين معاهدن جهڙو ئي ٿيندو، ڇاڪاڻ جو شدت پسند طالبان چاهين ٿا ته اڳ ۾ پنهنجي علائقي ۾ سندن سمجهه وارو ۽ سندن سوچ وارو شرعي نظام لاڳو ٿئي يا ڪجي ۽ پوءِ اڳتي وڌندو وڃجي. سندن ان ڳالهه جي مخالفن کي مذهب مان خارج ڪرڻ جو سلسلو به هنن شروع ڪيو آهي. جيئن صوفي محمد جو بيان آيو آهي ته ”پارليامينٽ ۾ شريعت بل جي مخالفت ڪرڻ وارا اسلام کان خارج ٿي چڪا آهن.“ صوفي محمد پنهنجي انهيءَ بيان ۾ متحده قومي موومينٽ کي اسلام مان خارج هجڻ جي خبر پڻ ڏني آهي، جن اجلاس ۾ ان بل جي مخالفت ڪرڻ واري واحد پارٽيءَ جي حيثيت ۾ تاريخ ۾ نالو لکرايو آهي. سوات واري علائقي جي اسلامي تحريڪ جي قيادت (6) مک ماڻهن وٽ آهي، 35 يا 36 سالن جو فضل الله انهن جو مک ڪمانڊر آهي. هي سوات ۾ حڪومت سان ڳالهيون ڪندڙ، وڏي جلوس ۾ امن قائم ڪرائڻ لاءِ داخل ٿيندڙ ۽ پوءِ حڪومت تي معاهدي سان سچو نه هجڻ جو الزام هڻي سوات مان وڏي جلوس ۾ ئي واپس ويندڙ صوفي محمد جو نياڻو آهي. بنيادي طور تي ڪمانڊر فضل الله سوات ندي تي نديءَ مٿان تار ۾ ٽن چئن فٽن وارو کوکو ٻڌي ماڻهن کي ندي پار ڪرائڻ وارو ڪم ڪندو هو. ٻين لفظن ۾ ائين چئجي ته ”لفٽ هلائي“ روزي روٽي ڪندو هو. فضل الله سان گڏ ٻيو شاهد اوران آهي. اهو به فضل الله جيتري عمر جو نوجوان آهي. ٽيون اڳواڻ محمد عالم آهي. عالم صاحب پرائمري اسڪول ٽيچر هو، سندس عمر چالهين سالن جي لڳ ڀڳ آهي. ان سان گڏ ٻيو اڳواڻ مسلم خان آهي. مسلم خان 50 سالن کان وڌيڪ عمر وارو همراهه آهي ۽ سوات واري طالبان جو ترجمان آهي. مسلم خان ڪافي وقت آمريڪا ۾ رهيو آهي ۽ پڙهيل ڳڙهيل همراهه آهي. سندس نياڻي اڄ به آمريڪا ۾ پڙهندي آهي. مسلم خان اڳ ۾ پيپلز پارٽي ۾ پڻ رهيو آهي، ان کان علاوه محمود خان ۽ بن يامين پڻ انهن جا فرنٽ لائين اڳواڻ آهن. بن يامين تمام گهٽ ماڻهن ڏٺو آهي ۽ هي ماڻهن جي سامهون نه ايندو آهي. سوات ۾ سيشن جج جي برابر قاضي صاحب جو عهدو رکيو ويو آهي. ٻيون سڀ ڳالهيون پنهنجي جاءِ تي پر ان نظام ۾ پڻLove marriage جي گنجائش رکي باقاعده اعلان ڪيو ويو آهي ته جيڪي جوڙا پاڻ ۾ پيار ڪن ٿا اهي طالبان وٽ پاڻ کي رجسٽر ڪرائين ۽ طالبان جو ان ڪم سان لاڳاپيل ادارو انهن جوڙن جي والدين سان رابطا ڪري سندن شاديون ڪرائيندو. ان لاءِ دليل اهو ڏنو ويو آهي ته اسلام ۾ پسند جي ۽ مرضيءَ جي شاديءَ جي منع ٿيل ناهي. نظام عدل ريگيوليشن 2009ع اڃا مس جاري ٿيو آهي ته شدت پسند اسلامي ويڙهاڪن جي حملن ۾ تيزي اچي وئي آهي. ان ريگيوليشن مطابق اين ڊبليو ايف پي جا اهي قبائلي علائقا، جن کي صوبائي سطح تي صوبي جي انتظام هيٺ آيل علائقن ۾ شمار ڪيو ويندو آهي، اهي عدالتن جي ذريعي نظامِ شريعت هيٺ ايندا، سواءِ انهن علائقن جي جيڪي مانسهرا ضلعي سان ڳنڍيل ۽ هزاره ڊويزن جي اڳوڻي رياست ”امب“ ۾ اچن ٿا.

ان ريگيوليشن ۾ واضح آهي ته اسلامي جمهوريه پاڪستان جي آئين جي شق (3) آرٽيڪل 247 سبب مجلس (پارليامينٽ) يا صوبائي اسيمبليءَ جي ڪنهن به قدم يا تحريڪ جو اطلاق صوبي جي انتظام هيٺ آيل قبائلي علائقن يا ان جي ڪنهن حصي تي ان محل تائين لاڳو نه ٿيندو، جيستائين صوبي جو گورنر جنهن جي عملداريءَ ۾ مٿي ذڪر ڪيل علائقا اچن ٿا ملڪ جي صدر جي منظوريءَ سان هدايتون جاري نه ڪري. اهڙي هدايت جاري ڪرڻ وقت ڪنهن به قانون جي سلسلي ۾ گورنر اهڙي هدايت جاري ڪري سگهي ٿو ته قبائلي علائقن تي ڪنهن قانون جي لاڳو ڪرڻ وقت سڀني ترميمن کي موثر سمجهيو ويندو. اسلامي جمهوريه پاڪستان جي آئين جي شق (4) 247 تحت صوبي جو گورنر ملڪ جي صدر جي اڳواٽ منظوري کانپوءِ ڪنهن اهڙي معاملي تي جيڪو صوبائي اسيمبلي جي قانوني عمل واري اختيار ۾ ايندڙ هجي. اهڙا ريگيوليشن (قاعده ۽ ضابطا) ٺاهي سگهندو، جيڪي صوبي جي انتظام هيٺ قبائلي علائقن ۾ امن کي يقيني بڻائي سگهن، ان ڪري اهڙن اختيارن کي استعمال ڪندي صوبي سرحد جي گورنر ملڪ جي صدر جي منظوريءَ سان هي ريگيوليشن جو اعلان ڪيو آهي ته، ”اهو ريگيوليشن“ شريعت جي نظام عدل ريگيوليشن جي نالي سان هوندو، ان ريگيوليشن تي فوري عمل ڪيو ويندو، ان ريگيوليشن تحت (الف) عدالت جو مطلب هوندو، اهڙي عدالت جنهن جو دائرو ۽ اختيار مڪمل طرح آزاد ۽ خودمختيار هجي، جيڪا موجود ريگيوليشن تحت ٺاهي وئي هجي، جنهن ۾ اپيل لاءِ به عدالت شامل هجي، يا پوءِ ڪنهن نوعيت کي ڏسي ”نظرثاني“ واري عدالت به شامل ڪئي وڃي (ب) ”درالقضا“ جو مطلب هوندو اهڙي عدالت، جتي آخري اپيل داخل ڪري سگهجي يا نظرثاني جي عدالت جيڪا ان علائقي جي حد ۾ واقع هجي، جيڪو آئين جي شق (2) آرٽيڪل 183 ۾ ڏنل آهي. (ج) درالقضا جو مطلب هوندو اپيل يا نظرثاني جي عدالت، جيڪا صوبي سرحد جي گورنر ذڪر ڪيل علائقي جي حد ۾ قائم ڪئي هجي، جيڪا آئين جي شق (4) آرٽيڪل 198 تحت هجي. (هه) تسليم شده ادارو-ان جو مطلب هو ”شريعت اڪيڊمي“ جنهن کي انٽرنيشنل اسلامڪ يونيورسٽي آرڊيننس 1985 (xxx) تحت قائم ڪيو ويو هجي، يا وري اهڙو ادارو جيڪو شرعي علم جي تعليم ڏيندو هجي. (ز) قاضي صاحب جو مطلب هوندو اهڙو مقرر ڪيل عدالتي آفيسر، جنهن کي شيڊيول (2) جي ڪالم (3) تحت مقرر ڪيو ويو هجي. (ر) شريعت مان مراد هوندي اها اسلامي تعليم ۽ احڪام جيڪي قرآن مجيد ۽ سنت، اجماع ۽ قياس ۾ بيان ڪيل آهن.

مٿي ذڪر ڪيل ريگيوليشن اڃا جاري مس ٿيو آهي ته اسلامي ويڙهاڪن حملا تيز ڪري ڇڏيا آهن، اولهه جا ملڪ جيڪي اڳ ۾ ئي حڪومت پاران اهڙي قسم جي ريگيوليشن جاري ڪرڻ تي ناپسنديدگيءَ جو اظهار ڪري چڪا آهن، کين ڳالهائڻ جا جواز ملي چڪا آهن. صورتحال ٻڌائي ٿي ته سوات معاهدو جيئن سڀني ٿيندي ڏٺو آهي ايئن ستت ئي ڊهندي به ڏسندا، پر ان ۾ حڪومت جو ڪو به ڏوهه نه هوندو. پيپلز پارٽيءَ جهڙي طرح ”سڀني پارٽين“ بشمول مسلم ليگ (ن) سندن راضپي سان اهو ئي ڪيو، جيئن سڀني چاهيو پئي. هاڻي پيپلز پارٽي حڪومت وٽ هر قسم جي ڪارروائي جا اختيار آهن. جيتوڻيڪ نظر ائين ايندو آهي ته مسلم ليگ (ن) مذهبي ڌرين جي پسنديده جماعت آهي ۽ ان جماعت ڏانهن يا ان جماعت جو سندن ڏانهن رويو قبوليت وارو آهي، پر اڳوڻي فوجي حڪمران جنرل ايوب جي پٽ گوهر ايوب جيڪو نواز شريف جي پارٽي ۽ حڪومت ۾ رهيو آهي ۽ قومي اسيمبلي جو اسپيڪر به رهيو آهي، پنهنجي تازي لکيل ڪتاب (Testing Time) ۾ انڪشاف ڪيو آهي ته ايمل ڪانسيءَ کي قومي اسيمبلي ۾ موجوده اپوزيشن ليڊر ۽ ان وقت جي وفاقي وزير چوڌري نثار جي قيادت ۾ گرفتار ڪري آمريڪا حوالي ڪيو ويو هو. معنيٰ ته گرفتار ڪري آمريڪا حوالي ڪرڻ جو سلسلو اڄ جو نه، پر پراڻو آهي ۽ اڄ ان ڳالهه تي واويلا ڪرڻ وارا پنهنجي حڪومتي دور ۾ پاڻ ائين ڪندا آيا آهن.صوفي محمد جتي جمهوريت کي ڪفر سڏيو آهي، اتي سپريم ڪورٽ آف پاڪستان ۽ هاءِ ڪورٽس کي به شريعت مطابق نٿو سمجهي.

memonsuhail@hotmail.com

سواتين جي سنڌ ڏانهن لڏپلاڻ ۽ سنڌ جي احتجاج ۾ ٻڌيءَ جي کوٽ! ليکڪ : سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته حڪومت طالبان خلاف آپريشن لاءِ اهڙي منصوبا بندي ڪئي آهي، جو ان آپريشن خلاف ڪو به ڳالهائي نه رهيو آهي. طالبان جي عورتن کي ڪوڙا هڻڻ، ماڻهن جون منڍيون ڪٽڻ، (اهي به هاڻي نئين طريقي سان يعني هاڻي طالبان پڪڙيل ماڻهن جون منڍيون اڳيان نه، پر پويان ۽ مڏي ڇرين سان ڪٽي رهيا هئا. هڪ وڊيو ۾ ان طريقي جي ڪاسائڪي ڪار ڪرڻ  لاءِ ٻٽ ٻڌل همراهه ٻڌايو پئي ته منڍي اڳيان ڪٽڻ سان جوابدار جلد مري وڃي ٿو. ان لاءِ ان کي وڌيڪ عذاب ڏئي مارڻ لاءِ ڪنڌ جي پٺيان مڏيون ڇريون وهائڻ جو عمل اختيار ڪيو ويو آهي) اسلام آباد تائين پهچڻ جون ڳالهيون زور شور سان ٿيڻ کان پوءِ هر پاسي کان سندن خلاف آپريشن ڪرڻ جي گهر ٿي، ۽ نتيجو اهو آهي جيڪو اڄ سامهون آهي. صوفي محمد ۽ فضل الله سميت سڀ طالبان ليڊر ائين گم ٿي ويا آهن، ڄڻ هئا ئي نه. حيرت ان ڳالهه جي آهي ته انهن طالبان جا پنهنجا ڪجهه ويجها رشتيدار به ساڻن گڏ ناهن، جيئن طالبان تحريڪ جي اهم اڳواڻ مسلم خان جو پٽ پشاور ۾ هڪ نوڪريءَ لاءِ ٽيسٽ ۾ اچي ويٺو، ۽  ڳجهن ادارن کي خبر پئي ته اهي کيس کنڀي ويا. وزير اعظم يوسف رضا گيلاني طالبان خلاف آپريشن لاءِ حڪومت کي مليل پارلياماني توڙي عوامي حمايت جي ڪري ئي قومي اسيمبليءَ ۾ مالاڪنڊ ڊويزن جي حوالي سان بحث لاءِ سڏايل اجلاسن ۾ اعلان ڪيو هو ته ان مسئلي تي وڌيڪ حمايت لاءِ آل پارٽيز ڪانفرنس سڏائي ويندي. وزير اعظم واضح چيو هو ته ان آل پارٽيز ڪانفرنس ۾ سڀني پارٽين کي دعوت ڏني ويندي، ڀلي اهي پارلياماني سيٽ رکنديون هجن يا نه. پر گهٽ ۾ گهٽ سنڌ جي حوالي سان ان جي ابتڙ ٿيو آهي. ڀلي اسيمبليءَ ۾ سيٽ نه هجي ٿي، پر پوءِ به 30، 30 هزار رجسٽرڊ ميمبرن واريون پارٽيون، جيئن سنڌ يونائيٽيڊ پارٽي، پيپلز پارٽي (ش ڀ) وغيره اسلام آباد جي ٽيون ڏينهن واري آل پارٽيز ڪانفرنس ۾ نظر نه آيون. جيڪڏهن اليڪشن ڪميشن وٽ رجسٽرڊ پارٽين کي به سڏايو وڃي ها ته به سنڌ مان مٿي ذڪر ڪيل پارٽين مان اڪثريت ان ڪانفرنس ۾ نظر ضرور اچي ها. ان حوالي سان مليل معلومات موجب انهن مٿي ذڪر ڪيل پارٽين کي ان آل پارٽيز ڪانفرنس جي دعوت ئي نه ڏني وئي آهي. ظاهر آهي ته سنڌ ۾ جيڪڏهن سياسي پارٽين کي دعوت ڏيڻ واري عمل ۾ اڪثر پارٽين کي دعوت نه ڏني وڃي، خاص ڪري انهن پارٽين کي جيڪي اليڪشن ڪميشن وٽ رجسٽرڊ به هجن ته پوءِ صاف ظاهر آهي ته اهو عمل هڪ ته پسند ناپسند واري زمري ۾ اچي ٿو.

لڏپلاڻ ڪرڻ وارا ماڻهو، جيڪي صوبي پختون خواهه ۾ بجلي، پکن ۽ خوراڪ ملڻ باوجود خيما ڇڏي هزارين ميل پنڌ ڪري سنڌ ڏانهن وڃن پيا، ان مان صاف ظاهر آهي ته اهي ايترا ڪشالا موٽڻ نه ڪڍندا. اسان کي پاڪستان ٺهڻ واريون ڳالهيون پنجاب وارن هندستان مان ايندڙ ريل گاڏين کي اتي بيهڻ بدران سنڌ ڏانهن روانو پئي ڪيو. ۽ سنڌ ۾ انهن جو آڌر ڀاءُ ۽ خيال ائين رکيو ويو، جيئن اڄ سنڌ سرڪار سواتين جو خيال رکي رهي آهي. سنڌ جا ساڃاهه وند حلقا توڙي عام ماڻهو ڪيترن ئي انديشن جو اظهار ڪري رهيا آهن، سڄي سنڌ احتجاج پئي ڪري ته سنڌ ۾ ستايلن کي آباد نه ڪريو، پر سنڌ حڪومت سنڌ جي ماڻهن جي انهن خوف، فڪر، خدشن، احتجاجن جي پرواهه نه ڪندي انهن ڏتڙيلن لاءِ اٻاوڙو، ڪنڌڪوٽ  ۽ ڪراچي ٽول پلازه لڳ ڪيمپون قائم ڪرڻ جي هدايت ڪئي آهي. مون ڪالهه پنجاب جي هڪ شهر ۾ متاثرن جي ان ڪيمپ جو دورو ڪيو، جيڪا پنجاب جي عوام پٽي اڇلائي ڇڏي. انساني همدردي، مذهبي ڀائيچارو، حڪومتي اعلان سڀ پنهنجي جاءِ تي، پر پنجاب جي عوام سوات وارن مهاجرن جي ڪيمپ پٽي اڇلائي کين ٻارين ٻچين روڊن تي ويهاري ڇڏيو آهي ۽ کين سرحد جي صوبي ۾ ڪيمپن ۾ موٽي وڃڻ لاءِ چيو آهي. ٽيڪسلا، اسلام آباد  کان صرف 40 ڪلوميٽر پنڌ تي آهي، ٻڌ مذهب جو ڪنهن وقت ۾ مرڪز اهو شهر هن وقت پنجاب صوبي ۾ آهي. سوات جي ستائجي آيلن جي هڪ ڪيمپ ڏسندي ڏسندي ٽيڪسلا جي ڳوٺ ”سنگجائيءَ“ ۾ قائم ٿي وئي، ماڻهن جو تعداد وڌندو  ويو ۽ اتي خيمن جو ڳوٺ ٺهندو ويو. اصلوڪا ماڻهو اڳ ۾ ڏسندا رهيا، پوءِ سس پس ڪندا رهيا ۽ جڏهن پناهگيرن جو تعداد وڌندو ويو ته پوءِ هنن اڳ ۾ پناهگيرن کي چيو ته اهي صوبي پختون خواهه ۾ قائم ڪيل ڪيمپن ۾ وڃن ۽ جڏهن ڳالهه ٻڌي اڻ ٻڌي ڪئي وئي ته پوءِ علائقي جي ماڻهن شام جو انهن پناهگيرن جا خيما پٽي ڦٽو ڪيا. مان جڏهن ان ڪيمپ پهتس ته سوين خيما اکڙيل پيا هئا ۽ سوات وارا پناهگير، ٻارن ٻچن ۽ سامان سوڌو جي ٽي روڊ تي احتجاج ڪندي جي ٽي روڊ بند ڪيو بيٺا هئا. جي ٽي روڊ ان احتجاج سبب ٽي ڪلاڪ بند رهيو. واهه ڪينٽ، ٽيڪسلا وارين گاڏين جون قطارون لڳي ويون. اهي اسلام آباد ۽ راولپنڊي نه پئي وڃي سگهيا. هاءِ وي پوليس توڙي پنجاب پوليس جا ڪٽڪ پهتا، مقامي ماڻهن انهن سڀني پناهگيرن کي انهيءَ مهل پئي واپس وڃڻ لاءِ چيو ۽ پناهگيرن چيو پئي ته هڪ رات ته رهڻ ڏيو، صبح جو وينداسين، پر پنجاب جا مقامي ماڻهو، صبح تائين به انهن پناهگيرن کي رهائڻ لاءِ تيار نه هئا. پنجاب ۾ انهن ستايلن جي آبادڪاريءَ جي حوالي سان عملي صورتحال اها آهي ته پوءِ سنڌ جو فڪر، پريشاني، احتجاج بجا آهي. اهو ئي فڪر آهي جيڪو هاڻي سنڌ۾ احتجاج جي صورت اختيار ڪندو پيو وڃي.

سنڌ حڪومت ان احتجاج جي خاموشي واري تپش کي محسوس ڪرڻ بجاءِ، ڪنهن جي پرواهه ڪرڻ بجاءِ مهاجر ڪيمپن جو اعلان ڪيو آهي، ته موٽ ۾ قومپرست پارٽيون ميدان ۾ لهڻ جا شيڊيول ڏئي چڪيون آهن، پر هڪ ڳالهه ان حوالي سان فڪر جوڳي آهي ته ايجنڊا ون پوائنٽ آهي، پر احتجاج جا سڏ اڪيلا اڪيلا آهن. اخبارون ڏسو ڀريون پيون آهن، جسقم، جسقم (آريسر)، سنڌ نيشنل فرنٽ، سنڌ يونائيٽيڊ پارٽي، سنڌ ترقي پسند پارٽي، عوامي تحريڪ، سنڌ نيشنل پارٽي، جيئي سنڌ محاذ، جسمم، سڀ احتجاجن جا طريقا ۽ تاريخون ٻڌائي چڪا آهن. صوبائي حڪومت جي اعلان کان پوءِ سنڌي ماڻهن جي ترجماني ڪندي قومپرستن پاران احتجاج جو سڏ ڏيڻ سٺي ڳالهه آهي، پر انهن جي جدا جدا ۽ ڌار وارن احتجاجن سبب عوام ۾ هڪ قسم جو اونو ۽ فڪر به جنم وٺي رهيو آهي.

memonsuhail@hotmail.com

مالاڪنڊ ۽ سوات جي ماڻهن جو سنڌ ڏانهن سفر! ليکڪ : سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

سهيل ميمڻ

ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته چترال، سوات ۽ دير جي جن رياستن کي 1969ع ۾ ختم ڪري مالاڪنڊ ڊويزن ٺاهي وئي هئي، اها خطي جي خوبصورت علائقن مان هڪ آهي ۽ ان خوبصورت علائقي جي بدصورتي اها آهي جو اتي مذهب جي نالي ۾ ماڻهن جا ڪنڌ ڪپڻ روزاني جو معمول بڻجي ويو هو ۽ ان خوبصورت علائقي جي ماڻهن جي اها  بدنصيبي آهي جو هو انهيءَ جنگ جدل سبب  دربدر ٿي ڪيمپن ۾ اچي پهتا آهن. انهن ماڻهن سان انهيءَ همدردي جو ئي نتيجو آهي جو ملڪ جي هاڻوڪي مک ايجنڊا ئي اها آهي ته انهن بي گهر ٿيل ماڻهن کي وڌ کان وڌ آرام ڪيئن پهچائجي؟ خيمن جا  نوان شهر اڏجي ويا آهن، انهن ۾ بجلي، اسپتالون، پاڻي جا فلٽريشن پلانٽ، ويم گهر، خوراڪ جا مڪمل نه سهي ته به ڪجهه چڱا بندوبست  ايمرجنسي بنيادن تي ٿي ويا آهن ۽ ٿي رهيا آهن. ملڪ جي ڪا ڪنڊ، ڪو ادارو اهڙو ناهي، جتان انهن لاءِ پئسا نه ايندا هجن. سرڪاري، غير سرڪاري تنظيمن، خيراتي ادارن، گروپن، عام ماڻهن انهن ستايلن  جي لاءِ پنهنجا ڏينهن راتيون وقف ڪري ڇڏيا آهن. اسلام آباد جي هر روڊ تي انهن ستايلن جي امداد لاءِ ڪئمپون نظر اينديون. هر وزير، هر مشير، سفارتڪار ان ڪوشش ۾ آهي ته اهو انهن ڪئمپن جو دورو ضرور ڪري. اهڙي ڪم لاءِ هو ميڊيا جي ٽيم وٺي وڃڻ نٿا وسارين.

ان سڄي صورتحال ۾ سنڌ ٽن رخن ۾ سوچي رهي آهي. هڪ اهو ته، واقعي سنڌ کي انهن ستايلن سان همدردي آهي. اهي ستايل پنهنجا گهر گهاٽ، جنت جهڙا علائقا، ٿڌڙي موسم ڇڏي سر بچائي اچي  خيمن ۾ ويٺا آهن. سنڌ جي ٻي سوچ اها ماضيءَ جي تلخ ياد آهي، جيڪا انهن ستايلن لاءِ ملڪ ۾ هر پاسي سندن آرام ۽ گذر سفر لاءِ ڪيل ڪوششن سبب اڀري آهي، ته سنڌ ۾ گذريل ڪجهه سالن ۾ ٻه وڏيون آفتون آيون هيون، هڪ سنڌ جي ضلعن ٺٽي ۽ بدين ۾ آيل طوفان، جنهن ايل بي او ڊي سان گڏجي سنڌ جي انهن ضلعن جي سامونڊي پٽي تباهه ڪري ڇڏي هئي، هزارين ماڻهو مري ويا. مهينن تائين ماڻهن جا لاش لڀندا رهيا. ٽي ٽي مهينا پراڻا لاش وڻن تي ٽنگيل هئا، بيماريون گهر ڪري ويون هيون، ماڻهن کي کائڻ لاءِ گرهه ته پري جي ڳالهه، پيئڻ لاءِ پاڻي جو ڍڪ به نه هو. سنڌ جي سامونڊي پٽي جا سوين ڳوٺ  ميسارجي ويا. ڏک ٿيو ته سنڌ ۾ ٿيو، هر اک اشڪبار هئي ته سنڌ ۾ هئي. نه اسلام آباد ۾ انهن لاءِ ڪا ڪئمپ لڳي هئي، نه لاهور مان ڪنهن ”ميان“ طرفان امداد جو ٽرڪن جو ڪو قافلو بدين ۽ ٺٽي پهتو هو ۽ ميڊيا  به جي رڙيون ڪيون پئي، ته اها صرف سنڌي ميڊيا ئي هئي!

ٻيو واقعو ويجهي ماضي ۾ ڪاڇي جي ٻوڏ هئي. لاتعداد ماڻهو دربدر ٿيا. انهن جي جيڪا واهر ٿي، ان کان سڀ واقف آهن. مالاڪنڊ جي ماڻهن سان جيڪو ٿي رهيو آهي، سنڌ جا ماڻهو ان تي ڏکويل ضرور آهن ۽ انهن جي واهر ٿيڻ تي به ارها قطعي نه آهن، پر اهو ضرور ٿا سوچين ته سنڌ جو ماڻهو تباهي ۾ آهي ته لاوارث ڇو آهي؟ سنڌ جي ماڻهن لاءِ ائين ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ امدادي ڪئمپون ڇو نه  ٿيون لڳن. ٽئين ڳالهه، جيڪا سنڌ ۾ اڄڪلهه آهي، سا اها آهي ته اڳ ۾ ئي ڌارين جي آبادڪاريءَ جي ٻار هيٺ آيل سنڌ ۾ وڌيڪ ماڻهن جا ڪٽڪ اچڻ شروع ٿي ويا آهن.

سوات جي ماڻهن کي گهڻو ڪري سرحد صوبي ۾ ڪئمپن ۾ رهايو ويو آهي ۽ ٿيڻ به ائين گهرجي ته انهن کي انهيءَ صوبي ۾ ڪئمپن ۾ رهايو وڃي. ان جا ٻه سبب آهن. هڪ ته اهي ماڻهو ان صوبي جا آهن. ٻيو ته انهن ماڻهن جي سيڪيورٽي ۽ سندن پنهنجن گهرن ڏانهن واپسي به تڏهن ممڪن آهي، جڏهن هو ويجها هوندا. ظاهر ته انهن ماڻهن جا سوات ۾ پنهنجا گهر آهن، اهي ضرور واپس ويندا، پوءِ سوات کان سئو سوا سئو ميل پري انهن کي محفوظ علائقن ۾ رهائڻ ٺيڪ ٿيندو يا هزارين ميل پري سنڌ ۾؟ انهن ستايلن جي سنڌ آمد کي نه روڪڻ، بلڪه وڏي وزير قائم علي شاهه جي بيان وانگر کين سنڌ اچڻ جي دعوت ڏيڻ، انهن ستايلن سان ۽ پاڻ سان دشمني ڪرڻ جي برابر آهي. سنڌ جي وڏي وزير قائم علي شاهه انهن ستايلن کي سنڌ اچڻ جي اجازت ۽ دعوت ڏيڻ جي ڳالهه ته ڪئي آهي پر کيس اندازو ناهي ته سنڌ ۾ سندس ان ڳالهه سان ڪيترو طوفان اٿي چڪو آهي. لکن جي تعداد ۾ اهڙا ايس ايم ايس چوويهه ڪلاڪ گردش ۾ آهن، جن ۾ اهو سوال پڇيو پيو وڃي ته حڪمرانن کي اهو حق ڪنهن ڏنو آهي ته هو دعوتون ڏئي ماڻهو گهرائين؟ سنڌ جا ماڻهو جيڪي سوات جي ڏتڙيلن سان همدردي رکيو پئي آيا، هاڻي انهن جي سنڌ ۾ آباديءَ خلاف روڊن تي نڪرڻ وارا آهن. جيئي سنڌ قومي محاذ (بشري قريشي) سڄي سنڌ ۾ انهن ڌارين جي سنڌ ۾ آمد خلاف 23 مئي تي هڙتال جو سڏ ڏنو آهي. آريسر صاحب جي جيئي سنڌ قومي محاذ، 25 مئي تي سڄي سنڌ ۾ هڙتال جو سڏ ڏنو آهي، ترقي پسند پارٽي پاران سڄي سنڌ ۾ انهن خلاف مظاهرن جو اعلان ڪيو ويو آهي. عوامي تحريڪ ان معاملي تي ڪانفرنس سڏائڻ جو اعلان ڪيو آهي. مطلب ته سنڌ جا روڊ رستا، جلد ئي انهن سوات مان آيلن خلاف عوام جي احتجاج سان پر هوندا. سنڌ ۾ انهن ماڻهن خلاف نفرت جنم وٺندي. ان سڄي صورتحال جو ذميوار ڪير هوندو؟ سنڌ اک ته پٽي آهي پر بس هڪ ڳالهه جو ارمان آهي ته سنڌ جو اهو آواز قومي اسيمبلي، سينيٽ يا صوبائي اسيمبليءَ ۾ اٿارڻ لاءِ سنڌ جي ماڻهن ڪنهن هڪ به اهڙي ماڻهو کي نه چونڊيو آهي، جيڪو انهن ايوانن ۾ اهو ٻڌائي سگهي ته ٻيلي سوات جي اڳ ۾ ئي تڪليف ۾ آيل ماڻهن کي اڳ ۾ ئي باهه ٻريل صوبي سنڌ ۾ موڪلي نه صرف انهن جي تڪليفن ۾ اضافو نه ڪريو. بهرحال حڪومت سمجهه کان ڪم وٺي، سوات جي ستايلن کي سرحد صوبي ۾ محفوظ علائقن ۾ رهائي. ان سان ٻين صوبن، خاص ڪري سنڌ ۾ به صورتحال ٺيڪ هوندي ۽ ستايلن جو به ڀلو ٿيندو. اڳ ۾ ئي اهڙا خدشا ظاهر ڪيا پيا وڃن ته اهي ويڙهاڪ ڏاڙهيون ۽ مڇون ڪوڙائي انهن لڏ پلاڻ ڪري آيلن ۾ شامل ٿي ويا آهن. هونئن به مالاڪنڊ ڊويزن جي ماڻهن جي اڪثريت انهن ويڙهاڪن سان گڏ رهي آهي. هي ته جنگ آهي، جو اهي لڏي اچڻ تي مجبور ٿيا آهن، نه ته انهن ماڻهن جي اڪثريت ڪڏهن صوفي محمد جي پوئيواري ۾ رهي آهي ته ڪڏهن فضل الله سان سندن عقيدت رهي آهي.

Memonsuhail@hotmail.com

افواهن هيٺ آيل اسلام آباد، لشڪريءَ جي استعيفيٰ ۽ سنڌ پوليس جون پگهارون! ليکڪ : سهيل ميمڻ

اسلام گذريل ڪجهه ڏينهن کان وڏين افواهن جي ور رهيو آهي. ايتري تائين جو منهنجي هڪ ايراني دوست علي زردگان اي ميل ڪري مون کان خيريت معلوم ڪئي ۽ پڇيو ته ”هتي ايران ۾ هل آهي ته طالبان اسلام آباد ۾ داخل ٿيڻ وارا آهن.“ اڃا اهي افواهه هلي رهيا هئا ته ٻي خبر آئي ته ٽي سئو آپگهاتي بمبار اسلام آباد ۾ داخل ٿي ويا آهن. ان صورتحال ۾ اڳ ۾ صدر آصف علي زرداري جو، پوءِ وزير اعظم جو، ۽ آخر ۾ چيف آف آرمي اسٽاف جنرل ڪيانيءَ جو بيان آيو ته اسلام آباد تائين ڪنهن طالبان کي پهچڻ نه ڏبو. انهن افواهن دوران حڪومتي توڙي عسڪري ذريعا قطعي غير مطمئن نظر نه آيا، باقي عوامي حلقن ۾ ٽن قسمن جا خيال مليا. هڪڙن چيو پئي ته ڀلي اچن، اهو نظام اچي ته بهتر آهي، ٻيا ان جا سخت مخالف نظر آيا، ٽين جو خيال بلڪه پڪو خيال آهي ته اهو سڀ ڪجهه ”ٽوپي ڊرامو“ آهي. ٻئين ۽ ٽئين نمبر خيالن وارا پنهنجين سرگرمين ۾ طالبان جي اسلام آباد ۾ داخل ٿيڻ واري خوف کان بلڪل لاتعلق بڻيل آهن. اهو ئي سبب آهي جو جنهن ڏينهن شهر ۾ 300 آپگهاتي داخل ٿيڻ جي خبر گرم هئي، انهيءَ ڏينهن، اهي ماڊرن خيال وارا ماڻهو اسلام آباد جي سڀ کان وڏي هوٽل ۾ ”الٽرا ماڊرن“ فيشن شو ڏسڻ ۾ مصروف هئا.

ان سڄي صورتحال ۾ هڪ ڳالهه وڏي عجيب ٿي، ڳالهيون بمبارن ۽ طالبان جي اسلام آباد پهچڻ جون هلي رهيون هيون، پر Retreat وري بنير مان طالبان ڪيو. نه ڪو سندن خلاف آپريشن ٿيو، نه ڪا گولي هلي، نه هوائي حملو، قبضو ڪيل علائقو ڇڏي پٺتي هٽي ويا. اسلام آباد کان مردان، جي ٽي روڊ تي ٻنهي شهرن جي تقريبن وچ ۾ ٿورڙو اتر ۾ پهاڙي علائقي بونير مان طالبان جي بنا ڪنهن حڪومتي آپريشن جي پٺتي هٽڻ، انهيءَ خيال وارن ماڻهن جي خيالن کي هٿي ڏني آهي ته هي سڄو ”ٽوپي ڊرامو“ آهي. جيڪڏهن هي واقعي ٽوپي ڊرامو آهي ته پوءِ پڪ سان حڪومتي ڳجها ادارا ورهايل آهن ۽ هڪڙا ان ڊرامي جي خلاف ۽ هڪڙا حق ۾ آهن. جيتوڻيڪ طالبان خلاف ڳالهائڻ لاءِ به خوف ڇانيل رهيو آهي، پر هاڻي اهو خوف ٽٽي رهيو آهي. مسلم ليگ (ن) جي ليڊرن کان وٺي عمران خان تائين، قاضي حسين احمد کان وٺي فضل الرحمان تائين ۽ ماروي ميمڻ کان وٺي متحده جي حيدر رضويءَ تائين صوفي محمد پاران جمهوريت، سپريم ڪورٽ، آئين، هاءِ ڪورٽ سڀني خلاف ڳالهائڻ تي مٿس سڌا ڇوهه ڇنڊيا آهن. ڪنهن چيو ته، صوفي محمد اسلام جي غلط تشريح پيو ڪري. ڪنهن چيو ته صوفي کي خبر ئي ناهي ته جمهوريت ٿيندي ڇاهي. ڪنهن چيو ته اهي ”صوفي شريعت“ کي نٿا مڃين. جيئن هر سياسي پارٽي گروپن ۾ ورهايل هوندي آهي، ائين ئي طالبان پڻ گروپن ۾ ورهايل آهن. هڪڙا حڪومت سان معاهدا ڪن ٿا، ٻيا نٿا مڃين. هڪڙا بنير مان Retreat ڪن ٿا، ٻيا لوئر دير ۾ رانديڪو بم سان تيرنهن تيرنهن ٻار مارين ٿا ۽ مٿن حڪومت آپريشن ڪري ٿي. ان سڄي معاملي ۾ عوامي نيشنل پارٽي جو ڪردار ”وڍ ته رت ڦڙو نه نڪري“ وارو آهي. کين ورهين کان پوءِ پختون خواهه ۾ اقتدار مليو آهي، پر سندن حڪومت هڪ ”چڪر ويو“ ۾ ڦاٿل آهي. هڪ پاسي طالبان سان ويڙهه ٿا ڪن ٿا ته مٿن بمن سان حملا ٿا ٿين، سندن قيادت آپگهاتي حملن هيٺ آهي، سندن قومي اسيمبلي جا ميمبر، سينيٽر، وزير، ايم پي ايز پنهنجن پنهنجن اباڻن علائقن ۾ وڃڻ جي لائق نه رهيا آهن ته ٻئي طرف سندن مقبوليت داءَ تي لڳل آهي. سيڪولر پارٽي، عدم تشدد واري سڃاڻپ، پختون قومپرستي، اي اين پي کان سڀ شيون في الحال ڇڏائجي ويون آهن. ايستائين جو جڏهن صوفي محمد تي تنقيد پئي ٿي ته هن جمهوريت ۽ آئين خلاف ڳالهايو آهي ته اي اين پي جو حاجي عديل سينيٽ ۾ ئي اها وضاحت ڪري رهيو هو ته سندن صوفي جي پارٽي سان رابطو ٿيو آهي، صوفي صاحب جي ڳالهه جو اهو مطلب نه هو، انهن سڀني معاملن ۾ ٻيو ڪجهه ٿيو هجي يا نه پر عوامي نيشنل پارٽيءَ مقبوليت ضرور وڃائي آهي. صاف نظر اچي رهيو آهي ته جيئن سياسي پارٽين ۾ گروپ ٿين ٿا، مذهبي ۽ طالبان تحريڪن ۾ به گروپ آهن. اطلاع ڏيندڙ ادارن ۾ پڻ گروپ آهن.

اسلام آباد ۾ ميڊيا ۾ جنهن ٻي خبر وڏي جاءِ ورتي آهي، اها بلوچستان پيپلز پارٽي جي صدر لشڪري رئيساڻي جي سينيٽ ۽ پارٽي جي صوبائي صدارت تان استعيفيٰ جي خبر آهي. ميڊيا ۾ ته اهو آيو آهي ته هن استعيفا ڏئي ڇڏي آهي، پر بلوچستان سان ئي تعلق رکندڙ هڪ وفاقي وزير مون کي ٻڌايو ته استعيفيٰ وغيره واپس ٿي وئي آهي. مون کانئس پڇيو ته واپس ٿي وئي آهي يا واپس ٿيندي ته هن چيو ته لشڪري رئيساڻي استعيفيٰ ڏني ئي ڪونه هئي ته واپس ڪيئن ٿئي؟ اهو سکڻو اعلان هيو ته استعيفيٰ ڏيندس. بهرحال ذريعن ٻڌايو آهي ته لشڪري رئيساڻي سينيٽ آف پاڪستان جو ڊپٽي چيئرمين نه ڪرڻ تي يا وفاقي وزير نه ڪرڻ تي ڪاوڙيل آهي ۽ تازو رحمان ملڪ، بابر غوري واري ٽن وزيرن جي قسم کڻڻ واري کيپ ۾ به سندس نالو نه هجڻ ڪري استعيفيٰ وارو ڏنائين، جيڪو ميڊيا ۾ وڏي خبر بڻجي ويو. هوڏانهن اسلام آباد ۾ سنڌ جي وڏي وزير سيد قائم علي شاهه جي سنڌ پوليس جون پگهارون نه وڌائڻ واري اعلان کي وزير اعظم يوسف رضا گيلاني پاران گذريل هفتي سنڌ جي دوري دوران سنڌ پوليس جون پگهارون وڌائڻ واري اعلان کان انڪار ۽ ان کي مسترد ڪرڻ برابر سمجهيو پيو وڃي. ان معاملي کي قومي اسيمبلي جي اجلاس ۾ ايم اين اي ماروي ميمڻ پوائنٽ آف آرڊر تي اٿاريندي چيو ته وزير اعظم لڳ ڀڳ هڪ هفتو اڳ سنڌ جي دوري دوران سنڌ پوليس جون پگهارون وڌائڻ جو اعلان ڪيو هو، پر اڄوڪي ڪاوش ۾ سنڌ جي وزير اعليٰ جو بيان آهي ته هو سنڌ پوليس جون پگهارون نٿا وڌائي سگهن. ائين ئي سنڌ ۾ ڪورٽ جي آرڊر باوجود ليڪچرارن کي پوسٽنگ نه پيا ڏنا وڃن.

memonsuhail@hotmail.com

سنڌ ۾ گراف ٺاهڻ لاءِ نواز شريف جو نئون تحرڪ ۽ پيپلز پارٽي. ليکڪ : سهيل ميمڻ

مسلم ليگ (ن) سنڌ جا صوبائي اڳواڻ پارٽي سربراهه ميان نواز شريف کي ڪافي عرصي کي چوندا پئي آيا ته هو سنڌ ڏانهن به ڪجهه ”نظر ڪرم“ ڪري ۽ اوڏانهن ڌيان ڏي، پر مسلم ليگ سنڌ جي ڪجهه ذميوارن مون کي ڪافي ڀيرا ٻڌايو ته مسلم ليگ (ن) جي قيادت سنڌ ڏانهن بلڪل ڌيان نه ٿئي ڏئي ۽ عوامي سطح تي ته ڇڏيو، پر ڊرائنگ روم سطح تي به پارٽي جي سنڌ جوڙجڪ تي ڪا توجهه نه آهي. اصل ۾ مسلم ليگ (ن) جي مرڪزي قيادت جيڪا هن وقت نج سينٽرل پنجاب جي ماڻهن وٽ آهي، تنهن سنڌ ڏانهن پنهنجو وقت ۽ صلاحيتون صرف ڪرڻ کي ٻن سببن ڪري وساري ڇڏيو هو ۽ سندن پوري توجهه پنجاب تي رهي. انهن ٻن سببن مان
> هڪ اهو هو ته سنڌ جا ماڻهو ووٽ سدائين پيپلز پارٽي کي ٿا ڏين ۽ ٻيو سبب اهو هو ته سنڌ مان جيڪي وڏيرا، مسلم ليگ نواز ۾ شامل ٿي وزارتون ماڻي ميان صاحب جي پويان پويان هلندا هئا، اهي ميان صاحب تي ڏکيو وقت اچڻ تي ائين نه صرف ساٿ ڇڏي ويا جيئن کيس سڃاڻيندا ئي ناهن بلڪه ان جي مخالفت ۾ اڳيان اڳيان رهيا ۽ مشرف جي هر جائز ناجائز حمايت ڪندا رهيا. نواز شريف کي ڇڏي ته پنجاب جا سندس پارٽي جا اڳواڻ به ويا هئا پر جيئن سنڌ ۾ پهرين صف جي اڳواڻن مان سواءِ سائين غوث علي شاهه جي جيڪو پاڻ حڪومت جي عتاب سبب جلاوطن ٿيو، باقي پهرين جوڙ جا تقريبن سڀ ساٿي نواز شريف کي
> ڇڏي ويا.
> مٿي ذڪر ڪيل ٻن سببن ڪري مسلم ليگ (ن) جا اڳواڻ صاف چوندا رهيا آهن ته سنڌ ۾ ٽائيم ضايع ڪرڻ بجاءِ پنجاب تي مڪمل گرفت حاصل ڪجي، جيڪو اڪيلو صوبو پاڪستان ۾ حڪمراني ڏيارڻ لاءِ ڪافي آهي، يا وڌ ۾ وڌ سرحد صوبي مان عوامي نيشنل پارٽي ته مسلم ليگ (ن) سان اڃا تائين اهڙا تعلقات رکيو پئي اچي جو کيس ميان صاحب جي حڪومت جو حصو ٿيڻ ۾ ڪو حجاب محسوس نه ٿيندو آهي. ان سڄي صورتحال ۾ اوچتو تبديلي آئي آهي ۽ مسلم ليگ (ن) سنڌ ڏانهن توجهه ڏيڻ جو نه صرف ٻيهر سوچيو آهي پر ميان نواز شريف اسلام آباد جي سنڌي صحافين کي دعوت تي گهرائي ساڻن ڏيڍ ڪلاڪ جي گڏجاڻي ۾ خيالن جي ڏي وٺ ڪري
> ان عمل جي شروعات ڪئي آهي. ميان صاحب جو اسان جي سمجهه ۾ آيل خيال اهو آهي ته سنڌ ڏانهن ڪم ڪار ڪيئن شروع ڪجي ۽ سنڌ جو ماڻهو ڇا ٿو چاهي؟
> سوال اهو آهي ته مسلم ليگ (ن) جيڪا باوجود پنهنجي سنڌ صوبي جي قيادت جي شديد جي سنڌ کي پارٽي ڪم ڪارن جي حوالي سان ائين وساري ڇڏيو هو جيئن سنڌ ۾ مسلم ليگ (ن) هجي ئي نه. اها مسلم ليگ اوچتو سنڌ ڏانهن توجهه ڏيڻ جي شروعات صحافتي نمائندن سان گڏجاڻي ۾ ڪئي آهي ته ان جا ڪهڙا سبب آهن؟ اصل ۾ مسلم ليگ (ن) جي قيادت ۽ سندس سنڌ ۾ موجود نمائندن ميان نواز شريف کي اهو يقين ڪرائڻ ۾ ڪاميابي حاصل ڪري ورتي آهي ته ٽريزري بئنچن تي ويهندڙ پاڪستان پيپلز پارٽي جنهن جو سياسي بيس سنڌ آهي ۽ جيڪا سنڌ جي سنڌي علائقن مان سئو سيڪڙو سيٽون کڻي آئي آهي. ان جي مقبوليت جو گراف سنڌ ۾
> تمام تيزيءَ سان ڪريو آهي. ان لاءِ سنڌ ۾ حڪمران پارٽي جي ان غير مقبوليت ڏانهن تيزيءَ سان ڊوڙندڙ ريسن ۾ کين پٺتي ٺپي وڌيڪ تيز رفتاري پيدا ڪجي ۽ پوءِ سنڌ ۾ خالي ٿيل گيپ ڀرجي. سوال اهو آهي ته ڇا واقعي اهڙي صورتحال آهي؟ ۽ پيپلز پارٽي سنڌ ۾ پنهنجي مقبوليت واري گراف ۾ هيٺاهين ڏانهن تيزيءَ سان سفر ۾ آهي؟ ته ان سوال جي موٽ ۾ حڪومت ۾ ويٺلن کان ته اهو ئي جواب ملندو ته ”سڀ ٺيڪ آهي“ ائين ناهي! پر حقيقت ان جي ابتڙ آهي. ايمانداري سان جائزو وٺبو ته ڳالهه چٽيءَ طرح سامهون ايندي ته واقعي پيپلز پارٽي پاران وفاق ۽ خاص ڪري سنڌ ۾ عوام جون اهي توقعات پوريون
> نه ڪري سگهي، جن لاءِ کيس ووٽ ڏنا ويا هئا، ان ڪري عوام کانئن تيزيءَ سان ڏور ٿي رهيو آهي. مون کي پاڻ اسلام آباد ۾ ڪيترن حڪمران پارٽي جي قومي اسيمبلي جي ميمبرز آف دي رڪارڊ چيو آهي ته ”حال پورا آهن“ سنڌ ۾ عوام جن معاملن تي پاڪستان پيپلز پارٽي کي ووٽ ڏنا، انهن ۾ محترمه بينظير ڀٽو جي قاتلن جي گرفتاري پڻ اهم اشو هو، جنهن لاءِ چيو ويو ته ”جمهوريت ئي بهترين انتقام آهي.“ اها ڳالهه وزارتن ۽ صدارتن واري ڪرسين تي ويهڻ وارن لاءِ ته خوبصورت، پرڪشش ۽ بهترين آهي پر عوام بينظير ڀٽو جي ناحق خون خلاف هن ملڪ جي ئي سهي مروج قانون موجب ايف آءِ آر، جاچ، ۽
> مالڪن پاران ڪيس جي پوئيواري چاهي پيو. اها ڳالهه پوري نه ٿي. ان کانسواءِ سنڌ جي ماڻهن پيپلز پارٽي کي وفاقي سطح لاءِ جن معاملن جي حل يا ان ۾ رليف ملڻ لاءِ چونڊي موڪليو، انهن ۾ سنڌ توڙي ٻين صوبن جي وسيلن تي صوبن جي عوام جي مالڪي، وفاقي ادارن ۾ صوبن جي نوڪرين تي لڳل راتاهي جي ڇنڊڇاڻ ۽ روزگار جا ميرٽ تي موقعا پيدا ڪرڻ، ڪالا باغ ڊيم جي هميشه لاءِ خاتمي جو ڪاغذي ثبوت ڏيڻ، (جيڪو پڻ وچ ۾ لٽڪيل آهي ۽ پلاننگ ڪميشن جي ڪاغذن ۾ اڄ به زندهه منصوبو آهي) صوبن کي صوبائي خودمختياري ڏيڻ، جيڪو پيپلز پارٽي جو منشور هو، اين ايف سي ايوارڊ ڏيڻ جيڪو ايندڙ بجيٽ ۾
> به پراڻو ڏنو پيو وڃي، جنهن سان سنڌ کي اربين رپيا نقصان ٿي رهيو آهي. کانسواءِ ملڪ جي وفاقي ادارن ۾ سنڌ جي ووٽ سان چونڊجي آيلن کان سنڌ جي معاملن تي سينيٽ ۽ قومي اسيمبلي ۾ ڳالهائڻ ۽ آواز اٿارڻ شامل آهي. پر اهي معاملا سنڌ جي ماڻهن جي توقعات جي ابتڙ نڪتا آهن. سينيٽ جي هلندڙ اجلاس ۾ به جڏهن اجلاس جي شروع ۾ ئي پٺاڻ سينيٽرن وڏو شور ڪيو ته سنڌ ۾ سوات جي متاثرن کي نه پيو اچڻ ڏنو وڃي ته سنڌ مان چونڊيل ڪنهن هڪ سينيٽر اٿي کين ائين نه چيو ته معاملو پٺاڻن جو يا سواتين جو ناهي، سوات ۾ هڪ ڪلو ميٽر چورس علائقي ۾ ساڍا ٽي سئو فرد رهن ٿا، سنڌ ۾ هڪ ڪلو ميٽر چورس
> ۾ لڳ ڀڳ 6 هزار فرد رهن ٿا. ان لاءِ سنڌ ڌارين جو وڌيڪ بار کڻي نٿي سگهي، سنڌ ۾ وڌيڪ ڌاريا منظور ناهن، پوءِ اهي سواتي هجن، بهاري هجن، برمي هجن يا بنگالي! عوام باشعور آهي، وري مٿان ميڊيا سندن ڄاڻ ۾، سوچ ۽ سمجهه ۾ اضافو ڪيو آهي. سنڌ ۾ حڪمران پارٽي جو منشور اڃا ڀتين تي چنبڙيل آهي، قومي اسيمبلي جي چونڊيل ميمبرن توڙي سينيٽ ۾ پهتل همراهن جون اليڪشن مهم واريون تقريرون پڻ عوام وٽ ڪيمرائن ۾، موبائيل فونن ۾، وڊيوز ۾ ۽ ذهنن جي ياداشتن واري خاني ۾ محفوظ آهن، ته پوءِ ظاهر آهي عوام سان ڪيل واعدا نه پاڙيندڙ ماڻهو عوام ۾ مقبوليت جي گراف کان هيٺ ڪرندا ته
> اها ڪا حيرت ۽ اچرج جهڙي ڳالهه نه ٿيندي.
> ٻئي طرف پيپلز پارٽي سنڌ جي عوام جي چاهتن ۽ توقعات جي برخلاف هجڻ جي رفتار وفاقي سطح جي توقعات واري رفتار کان ڪافي تيز آهي. سنڌ جيڪا امن امان جي حوالي سان پنهنجي آخري نقطي تي بيٺل آهي، سنڌ پوليس بهترين آفيسرن جي هجڻ باوجود ڀوتارن جي مداخلت سبب هر ضلعو ڀنگ لاءِ اغوا جو ڄڻ ته ٽيڪس فري زون بڻجي چڪو آهي، بازارن جون بازارون ائين لٽجن پيون، جيئن فلمن ۾ ڏسندا هئاسين. قومي اسيمبلي جي ميمبرن جا ڀائر، سئوٽ پاڻ پيا اغوا ٿين. اهڙي صورتحال ۾ جيڪڏهن سنڌ جا ذميوار حڪمران اهو چون ته اسان جي حڪومت ۾ ڏوهه گهٽ آهن، ارباب رحيم جي حڪومت وقت شڪارپور ضلعي مان
> 30 ماڻهو اغوا ٿيل هئا، هاڻي 29 ماڻهو اغوا ٿيل آهن ته ڇا پنهنجي مٿي کي هٿ ڏئي نه ويهجي؟! بيروزگاري سنڌ ۾ راڪاس جي صورت اختيار ڪري وئي آهي، نوجوان اڳ ۾ ڊگريون ساڙيندا هئا، هاڻ پاڻ پيا ساڙين، ماڻهو اڳ ۾ ڍور ڍڳا وڪڻندا هئا، هاڻي معصوم ٻار پيا وڪڻن، ماڻهو درخواستون ڏئي ڏئي ٿڪجي ساڻا ٿي پيا آهن، ان جي ڀيٽ ۾ حڪمران پارٽي جي ميمبرن، وزيرن، مشيرن جا هڪ گهر جا 10-10 ڀاتي اسيمبلي ميمبرن جي سيٽن تي وڏين پوسٽن، سڻڀن عهدن تي ويٺل آهن. هوڏانهن صحت جي اها حالت آهي جو تقريبن 50 سيڪڙو سنڌ ڪاري ڪامڻ جي ور چڙهي چڪي آهي. مان صحت واري وزير اعجاز جکراڻي جي ان ڳالهه
> سان سهمت آهيان ته حڪومت ان مرض کي روڪي نٿي سگهي، پر مان ڊاڪٽر مهرين ڀٽو جي اها ڳالهه به سنڌ اسيمبلي جي ميمبرن کي ياد ڏياريندس ته ”اهو مرض وڌائڻ جا سبب بڻجن وارن خلاف قانون سازي ٿيڻ گهرجي.“ عجب آهي ته سنڌ اسيمبلي جا ميمبر الائي ڪهڙين مصروفيتن ۾ آهن جو هو هيپاٽائيٽس خلاف به قانون سازي نٿا ڪري سگهن؟ ٻي طرف سنڌ ۾ 50 ڊگري گرمي ماڻهن کي ائين پچائي رهي آهي، جيئن ڏنگ ڏوڪا ۽ انب پچندا آهن، گرمي حڪمرانن جو ڏوهه ناهي پر عوام کي ان گرميءَ ۾ بجلي جي اڻ کٽ لوڊشيڊنگ جي عذاب ۾ اڇلڻ حڪمرانن جي ڪلهن تي اچي ٿو. مون اسلام آباد مان سنڌ فون ڪري هڪ دوست کان
> پڇيو ته اسلام آباد ۽ پنڊيءَ ۾ 24 ڪلاڪن ۾ 2 ڪلاڪ بجلي جي لوڊشيڊنگ ٿئي ٿي. سنڌ ۾ ڪيترا ڪلاڪ ٿئي ٿي؟ ته هن چيو سنڌ ۾ وري 24 ڪلاڪن ۾ بجلي ٻه ڪلاڪ آهي، باقي سڄي لوڊشيڊنگ آهي.
> ان سڄي صورتحال ۾ ظاهر آهي ته جيڪو چوي ٿو ته سنڌ جي ماڻهن ۾ حڪمران پارٽي جي مقبوليت ۾ ڪا ڪمي ناهي آئي ته ڄڻ ڪبوتر، ٻليءَ آڏو اچڻ تي اکيون بند ڪري چوي ته ڪجهه ناهي، خطرو ٽري ويو.
> هاڻي سوال اهو آهي ته ڇا نواز شريف به سنڌ جي عوام کي ڪو رليف ڏئي سگهندو ته جواب سندس ماضيءَ جي ڪردار جي حوالي سان ڏسي ڏجي ته ”نه“ ۾ ايندو. هڪ ڏينهن ائٽم بم جو ڌماڪو ڪري ٻئي ڏينهن ڪالا باغ ڊيم ٺاهڻ وارو ڌماڪو به نواز شريف ئي ڪيوهو. هوڏانهن نواز شريف جا ماضيءَ وارا اهي معاملا ساريا پيا آهن، ٻي طرف سوال آهي ته حڪمران پارٽي جي ڪرندڙ گراف سبب خالي ٿيل جاءِ ڪير ڀريندو؟
> ڳالهه وري اتي ئي ٿي اچي ته سرحد ۾ عوامي نيشنل پارٽي، پنجاب ۾ ميان ڀائر، بلوچستان ۾ بلوچن جي قيادت، ڪراچي جي حقن جي تحفظ لاءِ متحده آهي ته سنڌ جي نمائندگي به نج قومي بنيادن تي ٿيڻ گهرجي. ائين نه ته اليڪشن مهم ۾ قومپرستي ۽ کٽڻ بعد اهڙي وفاق پرست بڻجي سنڌ جي زندگي ۽ موت وارن مسئلن تي به اکيون بند ڪري ڇڏجن.
> سوال اهو آهي ته ڇا قومپرست اها ايجنڊا رکن ٿا ته اهي گڏجي چونڊن ۾ حصو وٺن؟ ته جواب ايندو ته شايد نه! ڇاڪاڻ جو قومپرستن ۾ ڪٿي نظرياتي اختلاف آهن، ڪٿي ذاتي اختلاف آهن، ڪٿي جدوجهد جو طريقيڪار جو اختلاف آهي ته ڪٿي ٽارگيٽ مختلف آهن. ڪي مڪمل آزاديءَ لاءِ جدوجهد ڪن ٿا، ڪي 40ع جي قرارداد ته ڪي ڪفيڊريشن لاءِ مصروفِ عمل آهن. ڪي پارٽيون اسيمبلين جي سياست کي مڃين ئي نه ٿيون، ڪي مڃين ٿيون. جيڪي نٿا مڃين اهي بنگال، بلوچستان ۽ سنڌ اسيمبلي جي انهن قراردادن جا مثال ٿا ڏين جيڪي انهن متفقه طور 3-3 ڀيرا پاس ڪيون پر پوءِ به ڪو کڙتيل نه نڪتو، جيئن سنڌ اسيمبلي
> ڪالا باغ ڊيم لاءِ ڪري چڪي آهي. باوجود مٿي ذڪر ڪيل اختلافن، معاملن، مسئلن جي ڇا سنڌ جو پارلياماني فورم انهن لاءِ ڇڏي ڏجي جيڪي موجوده اسيمبلي ۾ ويٺا آهن ۽ سنڌ جي عوام جي مڪمل ۽ واضح مينڊيٽ باوجود سندن زندگيءَ ۽ موت وارن مسئلن تي ڪجهه ڪرڻ ته ٺهيو، پر کين طعنا ڏيڻ ۾ پورا آهن. يا انهن جي هيٺ ڪرندڙ گراف سبب پيدا ٿيل خال کي ڀرڻ لاءِ ان فورم جي چونڊ نه ڪجي، ڀلي اهو خيال هجي ته اقتدار جي منزل ناهي، پر ان هڪ نقطي هيٺ ئي ته اهو پارلياماني مورچو اسان جي ڪم جو هجي ان کي خالي ناهي ڇڏڻو ته جيئن اهي ماڻهو اچي ٻيهر ويهن ۽ پوءِ عوام کي ”مينڊيٽ نه هئڻ“ جا
> مهڻا ۽ طعنا ڏين!
> قومپرستن کي ڪوشش ڪرڻ گهرجي، ڪا ڳالهه ناممڪن ناهي، ليکا چوکا ڪري ڏئي وٺي بحث مباحثا ڪري ٺهي سگهجي ٿو ۽ ايندڙ بلدياتي چونڊن ۾ ڀرپور حصو وٺي عوام جي پٺ حاصل ڪرڻ بلڪل ممڪن آهي. باقي جيڪڏهن هڪڙن کي سئو سيڪڙو ووٽ ڏئي انهن مان مايوس ٿي وري مسلم ليگ (ن) يا ٻين اڳ ۾ آزمايل پارٽين ڏانهن نهاربو ته پارٽيون ضرور تبديل هونديون پر ماڻهو اهي ساڳيا، جي اهي نه ته انهن جا ڀائر، سئوٽ، ماسات هوندا ۽ سنڌ جا سور ساڳيا هوندا.
memonsuhail@hotmail.com