• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,902 دفعا

سرڪاري ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪرڻ وارو غير مقبول فيصلو ليکڪ : رزاق کٽي

پاڪستان ۾ فوج جڏهن به اقتدار ۾ آئي آهي ته ان جو سڀني کان پهرين نشان سياستدان هوندا آهن. فوجي حڪمران جڏهن ”ميري عزيز هم وطنو“ جي ڀاشڻ سميت قوم کي خطاب ڪندا آهن ته انهن جي تقريرن ۾ واضح طور ان ڳالهه جو اظهار هوندو آهي ته هن ملڪ کي سياستدانن تباهه ڪري ڇڏيو. سياستدان ملڪ جو سمورو ناڻو لُٽي ڦري ويا ۽ هاڻي هو ئي هن ملڪ لاءِ مسيحا بڻجي آيو آهي ۽ جيستائين اقتدار ۾ موجود هوندو، تيستائين هن ملڪ کي ڪو به لهر ۽ لوڏو ناهي!!

ان قسم جو رويو فوج کان سواءِ اوهان کي ملڪ اندر موجود بيورو ڪريسي ۾ به نظر ايندو. بيورو ڪريسي به سدائين هن ملڪ جي عوام کي اهو تاثر ڏيندي رهي آهي ته هن ملڪ جا سياستدان وڏا بي ايمان ۽ چور آهن، ڄٽ ۽ جاهل آهن. ان ڪري اهڙن سياستدانن جي ڪري ملڪ ترقي نه ڪري سگهيو آهي. انهي بيورو ڪريسي ڪهڙي ڪمال ڪاريگري سان هن ملڪ اندر دولت ميڙي گڏ ڪئي آهي ۽ جنهن انداز سان شاهاڻي زندگي گذاري ٿي. ان جو مثال اوهان ڪراچي سميت ملڪ جي ڪنهن به وڏي شهر جي پوش علائقي مان حاصل ڪري سگهو ٿا، انهن علائقن ۾ جيترا سهڻا ۽ عاليشان گهر اوهان کي ڪامورن جا ملندا، اهڙا سياستدانن جا نه هوندا.

پنهنجي اصل مقصد ڏانهن ايندي ان ڳالهه جي وضاحت ڪرڻ ضروري آهي ته اسان جي نظر ۾ سياستدان ڪي شڪ کان عاري نه آهن، جو اسان انهن جي ويهي ان حد تائين وڪالت ڪري رهيا آهيون، جو عوام کي اهو تاثر ملي سگهي ته اهي سياستدان انتهائي سادڙا ۽ معصوم آهن، ائين ناهي.

مٿي ذڪر ڪيل ملڪ جي اقتدار جون اصل ڌريون جڏهن ملڪ جي سياست لاءِ ان قسم جي راءِ رکن ٿيون ته ان ۾ ڪو ڪوڙ به ناهي پر سوال اهو آهي ته ڇا هن ملڪ جو اقتدار عوام ۽ ان جي نمائندن حوالي ڪجي يا فوج ۽ ڪامورن جي؟ جمهوري ۽ اخلاقي روايتن جي پسمنظر ۾ ڏٺو وڃي ته اسان کي اهوئي جواب ملي ٿو ته هن ملڪ جي اقتدار جو اصل مالڪ عوام ۽ ان جا چونڊيل نمائندا آهن، نه ڪي اهي ادارا جيڪي عوام جي ئي ڏنل ٽيڪس تي پلجن ٿا ۽ بعد ۾ ان مٿان حڪومت به ڪن ٿا.

هن ملڪ ۾ اصل مسئلو رويي جو به آهي. ان ڳالهه کان انڪار ناهي ته هن ملڪ جي سياستدانن کي بهتر کان بهتر هجڻ گهرجي ۽ بدقسمتي اها آهي ته انهن سياستدانن کي جمهوريت جي امتحان مان گذرڻ ئي نه ڏنو ويو آهي. ۽ پوءِ نتيجو اهو نڪتو آهي ته سڀ سٺا ۽ خراب ماڻهو هڪ ئي لائين ۾ بيٺل آهن ۽ هاڻي اسان جا رويا ۽ سوچڻ جا انداز به ان قسم جا ٿي ويا آهن ته ”واقعي سياستدان چڱا ماڻهو ناهن.“

انهي ڳالهه جو هڪ ڀيرو وري تڏهن احساس ٿيو آهي، جڏهن وزيراعظم سيد يوسف رضا گيلاني 8 جولاءِ تي اسلام آباد ۾ بين الصوبائي ڪانفرنس جي صدارت ڪرڻ بعد ميڊيا سان ڳالهائيندي اهو چيو آهي ته آگسٽ ۾پاڪستان جي سمورن مڪاني ادارن ۾ ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪيا ويندا ۽ اهي ايڊمنسٽريٽر سرڪاري آفيسر هوندا. پاڻ هن وقت ان ڳالهه جو ذڪر ڪرڻ مناسب نٿا سمجهون ته ملڪ جو موجوده مڪاني نظام ڪيترو بهتر يا خراب ثابت ٿيو آهي. ان کي بهتر ڪري وري اڳتي هلايو وڃي، جيئن عوام جي ريفائنري مان وري چونڊيل نمائنده پاڻ کي گذارين، پر افسوس وزيراعظم جي ان اعلان تي آهي ته جيڪڏهن سرڪاري ڪامورا ئي ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪرڻا آهن ته پوءِ انهي نظام کي ڀلي اڃا هلڻ ڏيو. پيپلز پارٽي هن وقت سنڌ ۽ مرڪز ۾ پنهنجي طاقت سان موجود آهي. پنجاب ۾ مسلم ليگ (ن) کي اڪثريت حاصل آهي. اهڙي ريت صوبه پختون خواهه ۾ اي اين پي ۽ پيپلز پارٽي کي پاور حاصل آهي. بلوچستان ۾ ته هڪ ئي ميمبر مخالف ڌر جو آهي. هن وقت سڀ سياسي پارٽيون اقتدار ۾ آهن ۽ اهي چاهين ٿيون ته هو اقتدار ۾ ويهي پنهنجن ڪارڪنن ۽ حامين لاءِ ايترو ڪجهه ڪن جيئن اڳتي هلي انهن کي ڪا تڪليف پيش اچي ته ان کي منهن ڏئي سگهن.

وزيراعظم جي انهي فيصلي جو سڀ کان گهڻو نقصان ٿيندو ئي پيپلز پارٽي کي. ڇاڪاڻ ته سنڌ ۾ هي پنهنجي ڪيل فيصلي تحت ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ ايم ڪيو ايم جو مرضي وارو ڪامورو ايڊمنسٽريٽر کڻندا. جڏهن ته ٻين علائقن ۾ نه اتان جي اهم ماڻهن جي مرضي موجب ڪامورن کي ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪيو ويندو، تنظيم سازي واري هنر ۾ پاڻ مڃائيندڙ ايم ڪيو ايم اندر ڪامورا به هنن جا ميمبر آهن. جيڪي هر مهيني پنهنجي پگهار جو هڪ مخصوص سيڪڙو ايم ڪيو ايم جي فنڊ ۾ جمع ڪرائين ٿا ۽ اهي ڪامورا ايم ڪيو ايم جي مٺ ۾ آهن ۽ ان جي مرضي کان سواءِ هو ڪجهه به نٿا ڪري سگهن، جڏهن ته باقي سياسي پارٽين وارو حال مڙيئي ساڳيو آهي.

ڪتابي ڳالهين ۽ زميني حقيقتن ۾ فرق آهي. جيڪڏهن سياسي ماڻهو ايڊمنسٽريٽر مقرر نه ڪيا ويا ته ان جو نتيجو اهو نڪرندو ته سڀ کان وڌيڪ نقصان پيپلز پارٽي کي ٿيندو. پيپلز پارٽي جو جيالو، جنهن جو مزاج ئي پنهنجو آهي، ان کي بيورو ڪريسي ڪنهن به صورت ۾ نه ويجهو اچڻ ڏيندي ۽ نه سندس ڪم ڪندي ۽ ٿيندو ائين جو ڏيڍ سال گذري ويو آهي ۽ سال ڏيڍ کان وڌيڪ عرصو اهي ڪامورا گذاريندا، اهڙي ريت 3 سال پورا ٿي ويندا ۽ ڪارڪنن جو ترو نڪري ويندو. انهي جاءِ تي جيڪڏهن سياسي ماڻهو ايڊمنسٽريٽر هوندا ته اهي گهٽ ۾ گهٽ پنهنجي هائوس آڏو (جيڪو هوندو ئي ڪونه) نه پر عوام آڏو ته جوابده هوندا، سڀاڻي انهن ئي سياسي ماڻهن کي عوام وٽ ووٽ وٺڻ لاءِ اچڻو پوندو ان ڪري سڀني کي اها ڳالهه سمجهڻ کپي ته جيڪو ڪامورو اوهان ايڊمنسٽريٽر بڻائي ويهاريندا، ان کي پاڻ کي ته ووٽ وٺڻا ناهن پر سياسي پارٽين جا ووٽ به خراب ڪندو.

وزيراعظم جي انهي اعلان مان ان ڳالهه جو واضح اظهار ٿئي ٿو ته سياسي ماڻهو ان لائق ئي ناهن جو انهن کي بنا چونڊجڻ جي ايڊمنسٽريٽر بنائي سگهجي. ائين لڳي ٿو ته وزيراعظم ۽ وزيراعلائن، گڏجي اهو فيصلو ڪيو آهي. انهن کي ان ڳالهه تي ضرور سوچڻ گهرجي ها ته هو پاڻ نه رڳو سياسي ماڻهو آهي، پر عوام جي ووٽن تي چونڊجي آيا آهن. ڪهڙي ضرورت هئي جو اهڙا ماڻهو عوام مٿان مڙهيا وڃن، جيڪي عوام آڏو قانوني ته هڪ طرف اخلاقي طور به جوابده نه هجن.

ان ڪري عوام جي بهتري کي آڏو رکندي فوري طور تي اهو فيصلو واپس ورتو وڃي ۽ ملڪ جي مڪاني ادارن ۾ سياسي ماڻهن کي ايڊمنسٽريٽر مقرر ڪيو وڃي. ڇاڪاڻ ته انهن ادارن جو مالڪ عوام آهي ۽ اهي ادارا عوام وٽ رهڻ گهرجن ۽ اهو تاثر ڏيڻ گهرجي ته هن ملڪ جا سياستدان چڱا ماڻهو ناهن جو انهن جي حوالي ادارا به نه ڪري سگهجن. اسان جا سياستدان به اتان ئي سکندا ان ڪري انهن جي سکيا جو رستو به بند نه ڪيو وڃي.

razakkhatti@yahoo.com

واپڊا جي بدمعاشين جو چيف جسٽس ڪڏهن نوٽيس وٺندو؟ ليکڪ : رزاق کٽي

پاڪستان ۾ واپڊا هن وقت اهڙو ادارو آهي، جنهن کي 24 ڪلاڪن دوران هر گذرندڙ گهڙي ۾ ڪوبه اهڙو لمحو ناهي، جنهن ۾ هن ملڪ جو عوام ياد نٿو ڪري. لفظ واپڊا اصل ۾ بجلي فراهم ڪندڙ اداري جي طور استعمال ٿئي ٿو، پر هاڻي ان جي جاءِ ڪمپنين ورتي آهي. جن ۾ حيسڪو، ڪيسڪو، فيسڪو وغيره وغيره شامل آهن. گذريل ڳچ مهينن کان هلندڙ لوڊشيڊنگ جو عذاب هاڻي عادت ۾ تبديل ٿي ويو آهي ۽ لوڊشيڊنگ جي طئه ٿيل وقتن تي ئي ماڻهو هاڻ پنهنجي روزاني جي ڪم ڪارن جا وهنوار وغيره طئي ڪري ٿو. جيڪڏهن بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپني، لوڊشيڊنگ جو شيڊول تبديل ڪري ڇڏي ته اوهان کي پنهنجا شيڊول تبديل ڪرڻا پوندا ۽ ان سڄي عمل دوران اوهان کي ڪيتري تڪليف مان گذرڻو پوندو. بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپني ان سان ٻڌل ناهي. جڏهن ته غير اعلانيا لوڊشيڊنگ ته انهي وهنوار ۾ اسان شامل ئي نٿا ڪريون.

بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپنيون جيئن ته بجلي وڪرو ڪندڙ ادارا آهن ۽ بجلي خريد ڪندڙ (صارف) هنن جا گراهڪ آهن. سڄي دنيا ۾ هڪ اصول اهو طئه ٿيل آهي ته جيڪو به واپار هجي اهو شفاف هجي ۽ جيترو وڏو خريدار هجي ان جي عزت به ايتري ئي وڌيڪ ٿيڻ گهرجي. ڇاڪاڻ ته وڌيڪ خريداري ڪندڙ گراهڪ مان نفعو وڌيڪ حاصل ٿيندو آهي. ان ڪري ان جي حيثيت به ٻين گراهڪن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ اهم ٿئي ٿي. پر هتي حساب ئي ابتو آهي. جنهن ماڻهو جي گهر يا دڪان تي ميٽر لڳل ناهي اهو آجو آهي. واهپيدار جي پريشاني شروع تڏهن ٿئي ٿي جڏهن هو ميٽر لڳائي هر مهيني بل ادا ڪري ٿو. بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپني جو رويو پنهنجي صارف سان چور ۽ پوليس وارو آهي، ڪنهن مهل اضافي ريڊنگ موڪلي پئسا وصول ڪيا وڃن ٿا، ڪنهن مهل کيس چور قرار ڏئي رقم وصول ڪئي وڃي ٿي. اسان وٽ 99 سيڪڙو صارف بجلي جي بل جي آمد وقت رڳو ان ڳالهه ۾ پريشان هوندا آهن ته بل ڪيترو آيو آهي، جنهن ۾ بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپني جو نمائندو اوهان جي گهر يا آفيس تي بجلي جو بل ڏئي وڃي ٿو ته ان وقت اوهان جي پهرين نظر بجلي جي بل جي تر ۾ درج ٿيل ان رقم ڏانهن ويندي آهي. جيڪا طئه ٿيل تاريخ تي جمع ڪرائڻي آهي. ان بعد اوهان مقرر ٿيل تاريخ تي بل جمع نه ٿيڻ جي صورت ۾ ڏنڊ واي رقم تي نظر ڊوڙايو ٿا. جيڪڏهن اوهان جو بل درست آيل آهي ته ٺيڪ ۽ جيڪڏهن اوور ريڊنگ ٿيل آهي ته ڄڻ اوهان لاءِ نئين پريشاني شروع ٿي وئي ۽ پوءِ آفيسن جا چڪر پيا هڻو. روز آفيس وارا نئون ڪوڙ هڻندا ۽ اوهان جو مسئلو حل نه ٿيندو. هاڻ جيئن ته بجلي خريد ڪرڻ جو دڪان هڪ آهي. ان ڪري اوهان وٽ ٻي ڪا واهه به ناهي. ماڻهو وڃي ته ڪيڏانهن وڃي.

زيادتين جو داستان رڳو اتي ئي ختم ٿي وڃي تڏهن به کڻي خلق خدا پنهنجي رب جو شڪر ادا ڪري. پر جيڪڏهن اوهان بجلي جو بل سامهون رکو ۽ پوءِ ويهي اندازو لڳايو ته بدمعاشي جي حالت ڇا آهي؟ شهرن ۾ ڪوبه اهڙو گهر ناهي، جتي ٽي وي ڏسڻ لاءِ ڪيبل سروس نه لڳل هجي ۽ هر مهيني ڪيبل آپريٽر اوهان کان 200 کان 300 رپيا مهينو ڪيبل في جي مد ۾ وصول ڪري ٿو. پر پاڪستان ٽيلي ويزن نه ڏسڻ جي في به واپڊا وارا هر مهيني 25 رپيا وصول ڪن ٿا، جڏهن ته ٻهراڙين ۾ گهرن اندر ڪيبل ته هڪ طرف 20 سيڪڙو ماڻهن وٽ ٽي وي به نه آهن، پر انهن کان به پي ٽي وي جي مد ۾ 25 رپيا في مهينو وصول ڪيو وڃي ٿو، جنهن مهل اوهان بجلي جو ڪنيڪشن لڳرايو ٿا. ان وقت رشوت کان علاوه سمورين شين جي رقم وصول ڪئي وڃي ٿي. پر اوهان جي بل ۾ هميشه ميٽر جو ڪرايو وصول ڪيو وڃي ٿو. ڪمرشل بلن ۾ انڪم ٽيڪس جي رقم سدائين وصول ڪئي وڃي ۽ 90 سيڪڙو ماڻهن جي اها رقم سالياني انڪم ٽيڪس ۾ ري فنڊ به نٿي ٿئي. ڇاڪاڻ ته اهي ماڻهو انڪم ٽيڪس جمع نٿا ڪرائين يا ان جي دائري ۾ نٿا اچن ۽ هاڻي اها خبر پئي آهي ته رهيل 10 سيڪڙو ماڻهن، جيڪي اها رقم ري فنڊ ڪرائيندا هئا انهن کي به واپس نه ٿيندي. نيلم جهلم سرچارج جو نئون ڊرامو شروع ڪيو ويو آهي. هن وقت منهنجي سامهون هڪ گهر جو ۽ هڪ آفيس جو بل پيل آهي، جنهن ۾ آفيس واري ڪنڪيشن تي نيلم جهلم سرچارج 7 رپيا 10 پئسا ۽ گهرواري ڪنيڪشن تي 30 رپيا 30 پئسا وصول ڪئي وئي آهي. جنرل سيلز ٽيڪس ۾ 218 رپيا ۽ اليڪٽرڪ سٽي ڊيوٽي ۾ 8 رپيا 69 پئسا وصول ڪيا ويا آهن. 303 يونٽن جي انهي بل ۾ بجلي جي ڪل رقم 1345 رپيا آهي. جڏهن ته بل جي رقم 1636 رپيا آهي. حيرت جهڙي ڳالهه اها آهي ته بل جي جمع ڪرائڻ جي آخري تاريخ 2 جولاءِ لکيل آهي. پر مقامي سب ڊويزن گذريل ٻن سالن کان نئون طريقو اختيار ڪيو آهي. هنن جي سب ڊويزن جا جيڪي به بل ايندا آهن ان تي هڪ ماڻهو آخري تاريخ مٿان مارڪر گهمائي ان کي ڊاهي ڇڏيندو آهي ۽ ٻيو ماڻهو تاريخ واري ٺپي ذريعي 4 کان 6 ڏينهن اڳ جي تاريخ هڻندو آهي ۽ هن بل تي 26 جون جي آخري تاريخ لکيل آهي. مهيني جي آخري تاريخ ۾ پگهاردار طبقي جا کيسا خالي هوندا آهن ۽ مارڪيٽ ۾ ڪاروبار گهٽ هوندو آهي، سڀني جي لين دين گهٽجي ويندي آهي. ان صورتحال ۾ ويچارا بجلي جا واهپيدار وڃن ته ڪيڏانهن وڃن. جڏهن ته بجلي جي مهانگي ٿيڻ وارو اشو اڃا ئي ڌار آهي. گذريل سال ساڳئي مهيني ۾ جيڪو بل آيو هو ان جي رقم 1216 رپيا آهي ۽ هن سال جيڪو بل آيو آهي ان جي رقم 1636 رپيا آهي. ملڪ جي لکين واهيپيدارن کان جنهن انداز ذريعي اربين رپيا بدمعاشي ڪري وصول ڪيا وڃن ٿا، ان جو ڪوبه حساب ڪتاب ناهي. ماڻهو وڃن ته ڪيڏانهن وڃن، جن ماڻهن جي اختيار هٿ وس آهي اهي هن ملڪ جو اهڙو رعايت يافته طبقو آهن جن لاءِ لوڊشيڊنگ ان ڪري به مسئلو ناهي ته جيڪڏهن بجلي ناهي ته جنريٽر هلن ٿا. بلن جي ادائگي هنن جو اشو ئي ناهي. ان ڪري هو لوڊشيڊنگ ۽ بلن جي ادائگي وارن ٻنهي عذابن کان آجا آهن.

ملڪ جو چيف جسٽس، جسٽس افتخار محمد چوڌري انهي عذاب جو پاڻ مرادو نوٽيس وٺي بجلي فراهم ڪندڙ ڪمپنين جي چڱن مڙسن کي طلب ڪري گهٽ ۾ گهٽ ان ڳالهه جي ته پڇا ڪري ته هنن فراڊ ذريعي عوام کان ڪيتري رقم وصول ڪئي آهي؟

ساره شگفته جي ڪتابن جهڙو شاعر عطا دل ليکڪ : رزاق کٽي

ذري گهٽ 25 سال ٿي ويا آهن، سنڌ اهڙن ئي عذابن ۾ آهي، جيڪا چوٿ صدي اڳ هئي، فرق صرف اهو آيو آهي ته زخم تبديل ٿي ويا آهن، هر طبيب وٽ پنهنجو نسخو آهي، پر دوا جي تياري لاءِ اڃا ڪو عرصو درڪار آهي، زندگي جي انهن سالن ۾ وقت جي پُلن هيٺيان تلخ يادن، اذيتناڪ گهڙين، عشق جي چَؤواٽن تي مليل زخمن، رنگين ڏينهن ۽ بي لذت گناهن جو ڪيترو ئي پاڻي وهي چڪو آهي، جيڪڏهن زندگي ڪڏهن واقعن جو حساب گهريو ته سواءِ ندامت جي اسان جي جهولي ۾ شايد ئي ڪجهه هجي!!!! سلم ڊاگ ملينيئر جي جمال ملڪ جيان ”ڪون بني گا ڪروڙ پتي“ ۾ ڪيل سوالن جي سمورن جواب جو تعلق هن جي ان زندگي سان هو، جنهن ۾ نفرت کي برداشت ڪرڻ لاءِ هڪ عمر جي ضرورت هوندي آهي، جڏهن هميشه هميشه لاءِ ”لتيڪا“ ٻيهر پنهنجو پاڻ کي جمال ملڪ جي حوالي ڪرڻ لاءِ ممبئي جي ريلوي اسٽيشن تي پهچي ٿي ته زندگي جا سمورا منظر هڪ ڀيرو ٻيهر پنهنجو پاڻ کي ورجائين ٿا، تڏهن لڳي ٿو ته زندگي جي انهي سفر ۾ روح کي آيل زخمن جي علاج لاءِ هڪ ٻيو جنم به گهرجي، روز روز جي قيامتن جو حساب ڇا هڪ قيامت جي ڏينهن ڏئي سگهجي ٿو.

اسان جي دوست عبدالله ترڪ جي مهربانين سان جڏهن عطا دل جي شاعري جو هڪ مسودو مونکي مليو ته مون اندر ئي اندر ۾ عبدالله ترڪ جا ٿورا مڃيا، انهي مسودي جا ورق ورائيندو ويس ته گذريل 25 سالن جا سمورا منظر منهنجي اکين آڏو ايندي ويا، عشق ۾ تبديل ٿيل پهرين ملاقات ته سڀني کي ياد هوندي آهي، پر دوستي جي ڊگهي سفر ۾ اوهان پهرين ملاقاتن جي تاريخن کي ياد رکڻ جا محتاج نه هوندا آهيو؟

هي عوامي تحريڪ جي انهن عروج وارن ڏينهن جي ڳالهه آهي ته جڏهن ايم آر ڊي واري تحريڪ ضياءَ شاهي جي آمريت خلاف پنهنجي جوڀن تي هئي، سياسي ڪارڪنن لاءِ سيرين جو ساز هڪ ڄاڻ جي علامت هو، پي اي ايف جي اسڪول بس ۾ سوار ٿيل ميڊمن جو درشن ڪرڻ لاءِ هڪ عابد نه پر انيڪ عاشق جيوڙا، اسڪول جي موڪل واري وقت جو روز انتظار ڪندا هئا، ٽوڙهي ڦاٽڪ وارو واقعو انهن ئي ڏينهن جي ڳالهه آهي، مون انهن ڏينهن ۾ درزڪو ڪم سکي ورتو هو، ادب پڙهڻ جي خواهش جو اظهار عطا دل جي سامهون ان صورت ۾ ٿيندو هو ”مون کي ڪتاب پڙهايو“ هي عطا دل جي الهڙ جواني جا ڏينهن هئا، جڏهن هو هانگ ڪانگ گهمي آيو هو، بدين جي ڏاکڻي علائقي جي زميندار عاقل دل جو هي پٽ پنهنجي مزاج ۾ فقير منش ۽ جيڪي آيا سي اگهيا جي مصداق زندگي جي ڏينهن کي انجواءِ ڪندو رهيو. ادبي سنگت به انهن ڏينهن ۾ ڀرپور قسم جي سکيا جو مرڪز بڻيل هئي، مير بليدي، ڊاڪٽر سڄڻ سومرو، سارنگ ميمڻ، نور محمد ساگر، عطا دل ۽ ٻيا دوست انهي بم جي رونق رهيا، هي هندستان جي آرٽ موويز جو دور هو، جڏهن نصيرالدين شاهه ۽ شبانه اعظمي ”معصوم، ۽ اجازت“ جهڙين فلمن ۾ جلوه افروز ٿي اسان واري ٽهي جي عشق کي آيل زخمن تي ملم پٽيون ڪرڻ بدران انهن زخمن سان کينچل ڪندا هئا.

ايڪ سو سولا چاند ڪي راتين،

ايڪ تمهاري ڪانڌي ڪا تل،

ڀيگي مهندي کي خوشبو

پوءِ اسان به سيبي ٽانڪي وارو ڪم ڇڏيو ۽ لفظن جي سلائي جو ڪم شروع ڪيو، صحافت جي دنيا ڪيتري بي رحم هوندي آهي، ان جو احساس هڪ ڀيرو وري اڄ مون کي تڏهن ٿيو آهي، جڏهن عطا دل جي شاعري جا ورق وارايان ٿو، آئيڊيل پرستي جي انهن ڏينهن ۾ جڏهن اسان جي آدرشي ماڻهن جي جسمن تي اسان جي خوابن جا غلاف چڙهيل هوندا هئا ته اهي ئي ماڻهو اسان جو قبلو به هوندا هئا، پر صحافت جي هن گورک ڌنڌي ۾ اسان پنهنجي اکين سان انهن غلافن جي پويان ڏائڻ جهڙن وجودن کي ڏٺو ته آئيڊيل پرستي نه رڳو مري وئي، پر ان تان ويساهه به کڄي ويو!!

عطا جي شاعري ۽ ان جي شخصيت منهنجي لاءِ سدائين ڪشش جو سبب رهيا، هو جيڪو 25 سال اڳ هو، هو اڄ به اهوئي آهي، هو ساره شگفته جي ڪتابن جهڙو ماڻهو آهي، جنهن کي بار بار پڙهڻ تي دل چوندي آهي، هو پروين شاڪر جي غزل جو بند آهي، جنهن کي ياد رکڻ کي هر درد دل ماڻهو پنهنجو فرض سمجهي ٿو.

25 سالن جي انهي ڊگهي سفر ۾ هڪ ڏهاڪو وڇوٽي جو به آهي، هڪ ٻئي جا حال احوال هڪ ٻين کان ملندا رهيا، معاشي آسودگي ۽ سواري جي خواهش هڪ ضرورت جي شڪل اختيار ڪئي ته انهي وڇوٽي اڃا به طوالت اختيار ڪئي ۽ عطا بيمار ٿيڻ بعد بازارن جو منهن به نه ڏسي سگهيو ۽ نه اسان کيس پنهنجو منهن ڏيکاري سگهياسين. پر ٻه سال اڳ يارهين شريف واري ڏهاڙي تي عطا دل پير عالي شاهه جي بنگلي تي مليو ته اهو نه رڳو منهنجي لاءِ خوشي جو باعث هو، پر سچي ڳالهه اها آهي ته اها مون لاءِ هڪ اهڙي ندامت به هئي جو آئون پنهنجون اکيون هن جي اکين ۾ نه ملائي سگهيس، سندس جسم جي حالت ڏسي مون کي ذهني تڪليف ته ضرور ٿي، پر هو اهو ساڳيو عطا دل منهنجي سامهون موجود هو، جنهن کي 10 سال اڳ مون تندرست ڇڏيو هو، ماڻهو جسماني بيمارين کي ذهن مٿان به طاري ڪري ڇڏيندا آهن ۽ پوءِ ذهن ۽ جسم هنن جي دسترس ۾ نه هوندو آهي، پر اهو هنر ڪير عطا دل کان سکي ته جسماني بيماري ۾ پوپٽن جي پرن جيان نازڪ ذهن کي هٿن جي ٻنهي ڌرين جي وچ ۾ ڪيئن بچائي رکبو آهي.

آئون هن موقعي کي غنيمت محسوس ڪريان ٿو ۽ موقعي پرستي جو مظاهرو ڪندي عطا دل کان معافي گهران ٿو، انهن 10 سالن جي وڇوٽي وارن ڏينهن جي جيڪي ڏينهن هن جا اسان مٿان قرض آهن ۽ مون کي لڳي ٿو ته ان قرض جو وياج ته هڪ طرف، پر اسان مُور به موٽائي ڏيڻ جي سگهه نٿا رکون، مون کي اميد آهي ته هو اڳ جيان هن ڀيري به دريا دلي جو مظاهرو ڪندو ۽ مون کي معاف ڪري ڇڏيندو.

عطار جي شاعري تي ڳالهائڻ ان ڪري به هاڻي منهنجي وس ۾ ناهي ته جنهن دور ۾ مون ٻه چار روايتي نظام لکيا، انهن ڏينهن ۾ هن اسان کي پنهنجي شاگردي وارو شرف ئي نه بخشيو ۽ اسان انهي شرف کان سدائين محروم ئي رهياسين، عطا جي شاعري منهنجي لاءِ نه رڳو ان ڪري قيمتي آهي ته مون جڏهن ان کي پڙهڻ شروع ڪيو ته مون کي زندگي جا اهي سمورا ڏينهن ياد اچي ويا، جنهن جي هڪ هڪ لمحي ۾ رنگ ڀريل هوندا آهن، جنهن جي هر رات ۾ هزار چانڊوڪيون هونديون، جنهن جي هر صبح ۾ فيض صاحب جي نظمن جهڙو انقلابي رومانس هوندو آهي، ان شاعري لاءِ اهو خراج ئي گنج آهي، جنهن کي پڙهڻ کانپوءِ ماڻهو پنهنجي وجود مان نڪري هزارين ڏينهن پوئتي هليو وڃي، سو به اهڙن ڏينهن ۾ جڏهن خوبصورت چهرا بارود جو ڍير بڻجي ماڻهن جي موت جو سبب بڻجن پيا.

اڄ 25 سال گذرڻ باوجود سنڌ جي تڪليفن جو سفر منزلن ۾ تبديل نه ٿيو آهي، مهمان نوازي جي علامت بڻيل هن سنڌ کي ڪابل ۽ قندارين جا پاڙيسري ۽ هم نسل طعنا ڏين ٿا، سنڌي ماڻهو طعنا سهن يا اقليت ۾ تبديل ٿين، اهو اڄ جو سياسي نوحو آهي ۽ سياست ۾ نوحاگيري هاڻي ڌنڌي جي شڪل اختيار ڪري ورتي آهي. اسان جي خواهش آهي ۽ ضرورت به آهي ته عطا دل جهڙا شاعر هن مٽي مان پيدا ٿيندا رهن جيڪي سدائين پيار جا پيامبر رهيا آهن ۽ هن وقت اهڙن ئي ماڻهن جي ضرورت آهي، جيڪي پنهنجن لفظن ۾ محبت جي مٺاس شامل ڪري سڀني سان شيئر ڪن ٿا ۽ لفظن کي بازار جو وکر بڻائي ان جي قيمت وصول نٿا ڪن، آئون هڪ ڀيرو ٻيهر عطا دل کان انهي دوستي جي ناتي کيس لاشعوري طور تي نظرانداز ڪرڻ واري گناهه جو اعتراف ڪريان ٿو، ڏنڊ ڏوهه ڀرڻ اسان جي وس جي ڳالهه ناهي، جيڪڏهن معافي ملي وڃي ته سمجهندس هڪ بار هو، جيڪو لهي ويو.

razakhatti@yahoo.com