• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

ڇا لوڊشيڊنگ جو حل نجڪاري آهي؟ ليکڪ : ڪريم لغاري

حڪمران طبقو مختلف اندازن ۾ پنهنجي ڪُرسي جو دفاع ڪري ٿو. اُهو طبقو ڪڏهن ترقي جون دعوائون ڪري ٿو ته ڪڏهن وري اُهو چوندي ٻُڌو وڃي ٿو ته اسان جو مُلڪ تاريخ جي ڏکئي دور مان گذري رهيو آهي. هر عهد ۾ عوام کي سچائي کان پري رکيو وڃي ٿو. ڇو جو اگر عوام انهي رياستي جبر ۽ حڪمران طبقي جي ڪردار کي سمجهي ورتو ته نه رهندو بانس نه رهندي بانسري- هاڻ هنن پاڻ وارن حڪمرانن جي نفسيات تقريبن ساڳي رهي آهي. اڳيان پويان سڀئي بس ٿوري ئي فرق سان ساڳيان ئي رهيا آهن. اهو ان ڪري جو نظام ناهي تبديل ٿيو، رڳو وجود تبديل ٿيا آهن. موجوده گورنمينٽ بجلي  تان تمام سبسڊي ختم ڪري ڇڏي آهي. پيٽروليم تي ڪاربان سرچارج ٽيڪس لاڳو ڪيو ويو آهي. گذريل حڪومت به عوام سان اهڙيون ئي وارداتون ڪيون هيون جيڪي سموريون ڪارروايون هيلوڪا حڪمران ٻيهر ورجائي رهيا آهن ۽ ٻولي به اها ساڳي ڳالهائي رهيا آهن. جيڪا گذريل حڪمرانن ڳالهايو پئي. خاص ڪري نجڪاري جي حوالي سان. بحرانن جي حوالي ۽ عوام سان لاڳاپيل هر مسئلي تي هنن جو رويو عوام دشمن ئي رهيو آهي. هاڻ هينئر جيڪو تيل جي قيمتن ۾ اضافو ڪيو ويو آهي يا بجلي تان سبسڊي ختم ڪئي وئي آهي ۽ ان کان سواءِ جيڪو بحران آهي جنهن ۾ عوام ڪيترو ڀوڳي رهيو آهي. اهو حڪمران طبقي جو مسئلو ئي ناهي. پاڻ سموري ڪابينا کي ڇڏي سلڪ بينڪ جي مالڪ ۽ پنهنجي گورنمينٽ جي نمائندي جناب شوڪت ترين کي ڏسون ته سائين وڏي کي آئي ايم ايف ۽ سمورن سامراجي ادارن جو فڪر رهي ٿو ايئن محسوس ٿئي ٿو ته هن کي انهن ادارن کان پگهار ملندڙ آهي. جنهن جي بدلي ۾ هن کي انهن ادارن جا مفاد عزيز آهن ۽ عوام سان ڪوبه سروڪار ڪونهي. ڪاربان سرچارج فارمولو به شوڪت ترين جي پيداواري دماغ  جو ڪمال آهي ۽ نجڪاري جي حوالي سان اگر گهڻي کان گهڻو گورنمينٽ کي ڪو اُڪسائڻ وارو آهي ته اهو به شوڪت ترين آهي. شوڪت ترين جو خيال آهي ته نجڪاري ڪرڻ سان سڀني بحرانن کي ختم ڪري سگهجي ٿو ۽ گورنمينٽ به ايئن ئي ڪرڻ چاهي ٿي. ڇو جو آئي ايم ايف سان جيڪي معاهدا ٿيا آهن انهن ۾ نجڪاري سڀني کان مٿانهون شرط آهي. جيڪو گورنمينٽ کي هر حال ۾ پورو ڪرڻو آهي. هاڻ وري نجڪاري جي حوالي سان محنت ڪش طبقي ۽ عوام کي هڪڙو نئون فريب ڏنو پي وڃي ته ادارن ۾ عوام جو به حصو هوندو. انهي ڍونگ جو نالو آهي پبلڪ پرائيويٽ پارٽنرشپ جنهن جو 12 سيڪڙو شيئر عوام کي ۽ محنت ڪش طبقي کي ڏنو ويندو. اها ته محنت ڪش طبقي کي خبر آهي ته سامراجي پاليسي ڀل حڪمران بهترين کان بهترين ۽ خوبصورت لفظن ۾ بيان ڪن پر اها پيداوار کي پيدا ڪندڙ طبقي جي دشمن ئي هجي ٿي. سو تنهن ڪري پبلڪ پرائيويٽ پارٽنرشپ فريب آهي. ناجائز کي جائز ڪري پيش ڪرڻ جو طريقو آهي. جنهن کي عوام سمجهي چُڪو آهي. ڇو جو ماضي ۾ حڪمران طبقي نجڪاري کان پهريان عوام کي خاص ڪري مزدور طبقي کي وڏا خواب ڏيکاريا هئا مگر اُلٽو بحران پيدا ٿيا بيروزگاري بُک بدحالي سماجي برايون ۽ ٻيا انيڪ فيڪٽر جاڳي اٿيا. پاڻ وارن حڪمرانن هيل تائين 183 ادارا کپائي ڇڏيا آهن ۽ 23 ادارا کپائڻ وڃي رهيا آهن. جنهن عمل جو منفي اثر ڪو ننڍڙو بحران نه هوندو بلڪه بيروزگاري پنهنجون سڀ حدون اورانگهي ويندي غريب ۽ امير جي وچ وارو خليج ويتر وڌيڪ وسيع ٿيندو جنهن جي نتيجي ۾سماج وڌيڪ بحرانن ڏانهن ڌوڪجي ويندو. ڇو جو اسان هيل تائين اهو ڏسي چڪا آهيون ته جيڪو به ادارو وڪامي وڃي ٿو اهو بحران جو سبب بڻجي ٿو. اهو ان ڪري جو منافعي جي حوس ڪارڻ شين کي اسٽاڪ ڪيو وڃي ٿو ۽ عام زندگي ۾ استعمال ٿيندڙ شين کان سواءِ رياست طرفان فراهم ٿيندڙ

شيون، جن جو سمورو بار قانوني طور تي رياست تي ۽ حڪمران طبقي تي هجي ٿو، پيئڻ جو پاڻي بجلي، تعليم ۽ علاج وغيره اُهي سڀئي عوامي ضرورتون رياست ۽ حڪمران طبقي جون ذميواريون آهن. هتي وري انهن عوامي ضرورتن کي پورو ڪندڙ ادارن کي سُڌارڻ بدران تباهه ڪيو وڃي ٿو ۽ آخر ۾ اهو جواز ڄاڻائي سرمائيدارن جي نجي تحويل ۾ ڏنو وڃي ٿو. اُهي انهن ادارن ۾ سرمائيڪاري ڪري انهن کي عوام جي خدمت لائق بڻائيندا. ڪيڏو نه ڪوڙ ڳالهايو ٿو وڃي ۽ عوام سان هاڻ سرمائيدارن کي ڪهڙي تڪليف آهي جو پنهنجو سرمايو عوام جي لاءِ انويسٽ ڪن. سرمائيدار طبقو هميشه پرافٽ لاءِ ۽ وڌ کان وڌ دولت ڪمائڻ لاءِ پنهنجي دولت کي استعمال ڪندو آهي ۽ اها ئي لالچ بحرانن جو سبب هجي ٿي. بجلي جو حاليه بحران به انهي عمل جي عڪاسي ڪري ٿو ته هنن پهريان پاور پلانٽ کپائڻ کان پهريان اهو پئي اظهار ڪيو ته اُهي پلانٽ نجي هٿن ۾ ڏيڻ سان بجلي جي بحران جو خاتمو ڪيو ويندو جيئن هيل راجه پرويز اشرف ۽ يوسف رضا گيلاني چوندا هئا ته ايندڙ سال لوڊشيڊنگ جو مڪمل خاتمو ڪيو ويندو ۽ هينئر جيڪا صورتحال آهي اها انهن بيانن جي ابتڙ آهي ته هي هيستائين ڪجهه به ناهن ڪري سگهيا، اڳتي به انهن ادارن کي کپائڻ ۽ انهن ادارن جي انفرا اسٽرڪچر کي کپائڻ کان سواءِ ڇا ٿا ڪري سگهن ۽ انهي نجڪاري جو جواز به موجود آهي هينئر اگر شوڪت ترين جهڙي سامراجي حمايتي سرمائيدار حڪمران نمائندي کان انهي لوڊشيڊنگ جي حوالي سان ڳالهائجي ته اهو چوندو توهان ادارا ته وڪڻو پر سمورو انفرا اسٽرڪچر به وڪڻو. جيئن بحران کي مڪمل طور تي ختم ڪري سگهجي ۽ ان کان سواءِ وچ وارو ڪوبه رستو موجود ناهي. هاڻ هنن وچ وارو ڪو رستو باقي ڇڏيو هجي ته انهي لاءِ سوچجي. گذريل حڪومتن ادارن کي تعمير ڪرڻ بجاءِ انهن کي تباهه ڪيو. تباهه ان ڪري جو انهي تباهي جو الزام لوئر اسٽاف ۽ مزدور طبقي مٿان مڙهي جواز کي ويتر وڌيڪ سگهارو ۽ قانوني بڻائي ادارن کي ٽڪي جي عيوض وڪڻجي، توانائي جي شعبي ۾ اگر پاڻ بجلي جي شعبي جو جائزو وٺون ته انهي اداري سان به اهو ئي حشر ٿيو آهي جيڪو ٻين سڀني وڪامجي ويندڙ ادارن سان پهرين ڪيو ويو هو. اصل ۾ هن اداري کي بنيادي طور ايئن تباهه ڪيو ويو جو ذميواري ۽ تباهي جو ڪارڻ عوام کي قرار ڏيئي پوري بحران کان ئي ٻاهر بيهي رهجي. مگر اهو سڀ ڪجهه ايئن ناهي جيئن محسو س ڪرايو وڃي ٿو يا ذهن نشين ڪرايو وڃي ٿو. پوري پاڪستان ۾ بجلي جو استعمال 60 سيڪڙو آبادي ڪري ٿي. جنهن ۾ عام ماڻهو کان وڌيڪ خاص طبقو جيڪو سرمائيدار آهي، صنعتڪار آهي اهو انهي توانائي جو استعمال عام صارفين کان وڌيڪ ڪري ٿو مگر اهو طبقو هيٺئين طبقي کان به گهٽ بلن جي ادائگي ڪري ٿو ۽ گهڻي کان گهڻو اهو ئي طبقو جيڪو بالادست آهي اهو ئي بجلي جي چوري ۾ ملوث هجي ٿو. اهو ان ڪر ي جو رياستي سرمائيڪاري جي اڻ هوند ۽ ڪنٽرول ڊپارٽمينٽ جو انتهائي ڪمزور هجڻ ۽ تنهن کان سواءِ انفرااسٽرڪچر جي شديد کوٽ جيڪا فقط انهي ڪارڻ پيدا ڪئي وڃي ٿي ته توانائي جي سپلاءِ کي محدود ڪجي. جنهن جو بنيادي سبب اهو هجي ٿو ته چوري بالادست طبقي مان سرايت ڪري هيٺين ملازمن ۾ لهي آئي آهي. هاڻ وڌ کان وڌ منافعو يا ڪارو ناڻو سرمائيدارن جي کاتي ۾ ويندو باقي تباهي ۽ بربادي جو ڪارڻ هيٺئين طبقي کي قرار ڏنو ويندو. انهي تباهه شده ڍانچي ۾بجلي جو 35 سيڪڙو حصو ضايع ٿي وڃي ٿو. جنهن جو ذميوار مٿيون طبقو آهي جو اهو انهي اداري کي عوام جي خدمت جو ذريعو تصور ڪري ٿو ۽ انهي طبقي جي عوام کان لاتعلقيءَ جو آخري اظهار نجڪاري آهي. جنهن کي هو جائز سمجهي ٿو ۽ عوام کي به اهو ئي تاثر ڏيڻ چاهي ٿو ته نجڪاري سان سڀئي مسئلا يڪدم حل ٿي ويندا. اگر ايئن هجي ها ته جيئن پاڻ مٿي اظهاري آيا آهيون ته هيل تائين هنن آئي ايم ايف جي نوڪرن 183 ادارا وڪڻي ڇڏيا آهن جن ۾ بجلي جا پلانٽ به موجود آهن اگر بحران کي ختم ڪرڻ جو هٿيار نجڪاري آهي ته پوءِ 183 ادارن جي وڪامي وڃڻ سان ته معيشت تي ڪوبه مثبت اثر ناهي پيو، ٻيڻو بحران وڌيا آهن ۽ گهرا ٿيا آهن. انهي معاملي ۾ چيف جسٽس افتخار محمد چوڌري جا ريمارڪس غور طلب آهن. جناب اعلى فرمايو آهي ته اگر ادارا اوهان کان نٿا هلن ته اوهان انهن ادارن کي نجي تحويل ۾ ڏيئي ڇڏيو. ٺيڪ آهي چوڌري صاحب ايئن ئي ٿيڻ گهرجي. اهو نيڪ خيال هر نيڪ انسان جو ئي هجي ٿو اسان جهڙي جو نه- انهي حوالي سان دنيا ۾ هڪڙي ٻي رسم به روا آهي. جيئن اوهان ادارن لاءِ چيو ايئن ئي بلڪل ساڳي ريت شايد اڃا پاڪستان جهڙي پسمانده ملڪ ۾ ناهي ٿيندو پر اولهه جي سرمائيدار دنيا ۾- اولڊ هائوسز به هجن ٿا. جيئن هندستان ۾ آشرم هجن ٿا. پاڻ وٽ هاڻ اهڙين سهولتن جو هجڻ به ضروري ٿي پيو آهي ڇو جو هتي قانون جا تخليقڪار۽ انٽيليڪچوئل دماغ جڏهن ههڙيون خبرون ڪن ته انهن کي به اولڊ هائوسز جي تحويل ۾ڏنو وڃي.

الميو اهو آهي ته هن تاريڪي جو هن ئي تاريڪي ۾ ڪوبه روشن حل موجود ناهي. ڇو جو جيستائين توانائي ۽ ان کي پيدا ڪندڙ انفرااسٽرڪچر کي ۽ سموري ٽيڪنالوجيءَ کي منافعن ۽ مارڪيٽ جي جڪڙ کان آزاد نه ڪرائبو تيستائين ڪجهه ممڪن ئي ناهي جو انهي جي استعمال جو مقصد ئي سرمائيدار لاءِ وڌيڪ سرمايو پيدا ڪرڻ آهي. اگر اوهان ان کي وڌيڪ برباد ڪرڻ لاءِ نجي هٿن ۾ ڏيو ٿا ته اُهي هٿ ماڻهن جي روزمره جي زندگي کي آسان بڻائڻ لاءِ انهي ٽيڪنالوجي کي جديد ڪڏهن به نه بڻائين، بلڪه اُهي انهي منجهان منافعو ڪمائڻ لاءِ ان کي استعمال ڪندا ۽ انهي منجهان ڪمايل سرمايو  ٻاهرين دنيا ڏانهن منتقل ڪندا، اگر اهو ادارو يا ٽيڪنالوجي توانائي پيدا ڪندڙ هوندو ته اُهي نجي هٿ عوام تائين انهي توانائي جي سهولت جي سپلائي مهانگي ۽ مشڪل بڻائي ڇڏيندا. سو تنهنڪري هنن سامراجي گماشتن وٽ ڪنهن به قسم جو حتمي حل موجود ناهي جو هي انهي وسيلي عوام کي تاريڪين جي لپيٽي مان ٻاهر ڪڍي سگهن. هنن جا حمايتي ۽ هن نظام جا قائل گڊگورنس جي ڳالهه ڪندا ۽ ٻيا به انيڪ پيداواري آئيڊيا گهڙيندا مگر انهي سوچ ۽ نظرئي جو پاور ۽ ان جي سگهه مارڪيٽ کان مٿانهين ڪڏهن به نٿي ٿي سگهي. هيل انهي مارڪيٽ هولڊر سرمائيدار پنهنجي سرمائي جي سيڙپ بليڪ مني ڪمائڻ تي لڳائڻ شروع ڪري ڇڏي آهي، اهو به ڪنهن عوام جي ضرورت پوري ڪندڙ اداري ۾ پنهنجو سرمايو ننڍن شرطن ۽ مراعاتن تي ڪونه لڳائيندو. سو تنهن ڪري اگر انهي لوڊشيڊنگ جهڙي بلا ۽ ٻين سڀني بحرانن جو ڪو حتمي ۽ آخري حل آهي ته هن فرسوده نظام جي تبديلي آهي، جيڪا طبقاتي بنيادن تي ڪيل جدوجهد سان ئي ممڪن آهي.

شيطان کي ڪيئن سمهارجي ليکڪ : ڪريم لغاري

اسلامي جمهوريه پاڪستان ۾ بحران ايترا ته وڌي ويا آهن جو انهن کي حل ڪرڻ ته پري جي ڳالهه آهي پر انهن کي مجموعي طور تي تشريح به نٿو ڪري سگهجي. ڀل انهي ڳالهه سان ڪو سهمت هجي يا نه هجي. حقيقت اها آهي ته سڀني معاشي، سماجي ۽ تاريخي بحرانن کي هڪڙي پاسي رکي اسان جيڪڏهن دهشتگردن خلاف جاري آپريشن تي ڳالهائينداسين ته انهي مسئلي جو حتمي نتيجو ۽ حل به هن سسٽم ۾ موجود ڪونهي. سڀ کان پهرين اهو ڏسڻ ضروري آهي ته اها ڪارروائي ڪنهن جي خلاف آهي ۽ سڀ کان وڌيڪ نقصان ڪنهن جو ٿي رهيو آهي. ظاهر ته اهو آهي جو طالبان جهادي دهشتگردن کي ختم ڪيو پيو وڃي. جيڪي عام شهرين جا دشمن آهن رجعتي آهن پنهنجو فرسوده نظام اجتماعيت مٿان مسلط ڪرڻ چاهين ٿا. جن کي حڪمران طبقو جيڪو سيڪيولر ۽ جمهوريت پسند آهي اهو ختم ڪرڻ ٿو چاهي ۽ انهي سيڪيولر لڏي جو آقا آمريڪا آهي. جيڪو هن عهد ۾ سڀ کان وڏو جمهوريت پسند ۽ روشن خيال آهي. پاڻ مٿي بيان ڪري آياسين ته هن سسٽم ۾ انهي مسئلي جو حل موجود ناهي. اهو انهي ڪري جو ڪنهن به پاسي کان هن مسئلي کي سنجيده ڪونه پيو ورتو وڃي، سڀ ڌريون پنهنجي مفادن کي اڳيان رکي ڪم ڪري رهيون آهن. اهو ان ڪري جو هن سسٽم ۾ سڀني کان وڌيڪ جيڪڏهن ڪا شئي هجي ٿي ته اُهي ذاتي ۽ انفرادي مفاد هجن ٿا، هاڻ انهي غير انساني رويي جو نتيجو ۽ نقصان معاشري جي عامر غريب ماڻهو کي ڀوڳڻو پوي ٿو. سڀ کان پهرين اشرافيه طبقي جو آقا آمريڪا، مٿان وري طالبان جو آقا به آمريڪا، رڳو آقا ئي نه خالق ۽ مالڪ به. طالبان ماضي ۾ تيار ڪيا ويا هئا. ياد رهي ته ان دؤر ۾ پاڪستاني اشرافيه بنيادپرست مذهبي رجعتي خيالن جي هئي ۽ سندن آقا آمريڪا، شايد اهو به بنياد پرست هيو، جيڪو اڄ سيڪيولر ۽ روشن خيال ٿو چورائي. اهو ان ڪري جو سامراج جو هميشه هڪڙو نظريو نٿو هجي. اگر هن هڪڙو نظريو هٿن ۾ کڻي ورتو ته هو سموري دنيا جي مختلف علائقن تي پنهنجو جابرانه تسلط برقرار نه رکي سگهندو. هن آپريشن ۾ سڀ کان وڌيڪ غير اخلاقي ۽ غير انساني رويو اهو رهيو آهي جو سياست جي ميدان تان ميڊيا جي فورم تان ۽ انساني حقن جي پاسدار اين جي اوز جهڙن ادارن جي فورم تان ڪنهن به ڌر غريب طبقي جي ريڊيڪل ۽ غير مشروط حمايت ناهي ڪئي. سڀئي پنهنجي مفادن جي جنگ وڙهيا آهن ۽ سڀني ڌرين پنهنجي محدود حلقي جي مفادن جو دفاع ڪيو آهي. سياسي ڌرين ۾ مرڪزي ڌر پاڪستان پيپلز پارٽي مڪمل طور تي نج عوامي ڌر بڻجي هن ماضي ۾ به طالبان حڪومت کي تسليم ڪرڻ کان انڪار ڪري ها. ان عهد ۾ به انهن سماج دشمنن جي مخالفت ڪري ها ۽ طالبان سان مصلحت نه ڪري ها. سچ ته اهو آهي ان دور ۾ به پاڪستان پيپلز پارٽي جي حڪومت کي پنهنجي محدود حلقي جا مفاد وڌيڪ عزيز هئا ۽ اڄ به پاڪستان پيپلز پارٽي جي حڪومت عوامي ايجنڊا تي باقاعدگيءَ سان ڪم ناهي ڪري رهي. اهو ائين ته اڄ تائين پيپلز پارٽي جنگ متاثرين پناهگيرن لاءِ عملي طور تي ساراهه جوڳو مثبت عمل ناهي ڪري سگهي. اهي غريب ۽ مظلوم ماڻهو پنهنجون جنت نما واديون ڇڏي ملڪ جي مختلف علائقن ۾ دربدر آهن، مرڪزي ڌر پيپلز پارٽي کانپوءِ اي اين پي، نواز ليگ ۽ ايم ڪيو ايم منجهان ڪابه ڌر مرڪزي سياست جي اهل ناهي. اهي سڀئي ڌريون صوبائي قومپرست ڌرين جي صورت ۾ موجود آهن، جيڪي هن جنگي مسئلي کي ڪڏهن به عوامي ۽ اجتماعي پاسي کان ڪونه ڏسنديون. اهي هر اشو تي مرڪزي ڌر کي بليڪ ميل ڪنديون ۽ پنهنجن ننڍڙن ۽ انفرادي مسئلن جي ڳالهه ڪنديون. سڀ کان پهرين نواز ليگ پنهنجي نااهلي کي اهليت ۾ بدلائڻ لاءِ ججن واري تحريڪ ۾ حصو ورتو، هن ڌر مارچ دوران سول نافرماني جا حڪم ڏنا. اها طالبان دهشتگردن خلاف به عوامي مهم هلائي پئي سگهي، اگر ائين نه ته پناهگيرن کي ڪو متبادل ڏيئي پئي سگهي. اها به اڄ فقط ڊرون حملن جي مخالفت جي سياست کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نٿي ڪري سگهي. اي اين پي جو به اهوئي حال آهي، تنهن کانپوءِ شوٽ آن سائيٽ پارٽي، ايم ڪيو ايم سڀني کان وڌيڪ طالبان دشمن محسوس پئي ٿي. فوجي آپريشن جي حمايت سڀني ڌرين کان وڌيڪ ايم ڪيو ايم ڪئي ۽ جڏهن انهن علائقن مان لڏپلاڻ ٿي ته پناهگيرن جي سنڌ ۾ آمد جي مخالفن سان ايم ڪيو ايم بيٺل هئي ۽ قومپرستن به ايم ڪيو ايم جي حمايت سان هڙتال پئي ڪئي. سوات آپريشن کان پهريان فوج ۽ طالبان دهشتگردن وچ ۾ گينگ وار ٽائيپ جنگ هلي رهي هئي انهي ۾ به عام ماڻهو جو وڏو نقصان ٿي رهيو هو. ڇو جو القاعده ۽ طالبان انٽرنيشنل ڌريون آهن ۽ ٻيو ته انهن جا سپورٽر دنيا ۾ هر هنڌ موجود آهن، خاص ڪري پاڪستان، افغانستان ۽ سعودي عرب. انهن ملڪ جون مذهبي بنياد پرست تنظيمون طالبانن جي مالي مدد ڪنديون رهنديون آهن ۽ ٻئي لاجسٽڪ سپورٽ. اهي اڃان ڪنهن به رياستي مدد کان محروم ناهن ٿيون. باقي نقصان جي حوالي سان اها ڳالهه واضح آهي ته حڪمران طبقو پنهنجي بقا جون جنگون عوام جي سرمائي تي وڙهندو آهي. سوات ۽ مالاڪنڊ ۾ جيڪو فوج جو جاني نقصان ٿيو آهي جيڪي نوجوان شهيد ٿيا آهن اُهي به مزدورن ۽ هارين جا ٻار آهن ۽ اُتي جيڪو سرمايو ۽ انفرااسٽرڪچر استعمال ٿئي پيو اهو به غريب طبقي جو ٺاهيل آهي. هنن جا ٺاهيل رڳو طالبان آهن، جيڪي ايڏي وڏي رياستي قوت کي سامهون ٿيا بيٺا آهن. هاڻ ته حڪومتي ترجمان به انهن جي تنظيمن جا نالا نٿا ياد رکي سگهن. سوين تنظيمون آهن جيڪي القاعده جي نظريي سان لاڳاپيل آهن. ميڊيا جي پليٽ فارم تان اهو سڀ ڪجهه نشر ٿي چڪو آهي، اتي وري انٽيليڪچوئل لڏو سماجي نفسيات کي ڪنٽرول ڪري رهيو آهي. پاڻ اهو ڏسي چڪا آهيون ته اتي انهي سموري معاملي کي ڪيئن ڊيل ڪيو ويو آهي. پاڪستاني ميڊيا جي حوالي سان اليڪٽرانڪ ميڊيا ۾ جيئو هڪ جهادي چينل طور مشهور آهي. اهو به رياست کان ماورا ناهي. انهي وٽ سگهه به رياستي سرمائي جي آهي، جيڪو سرمايو عوام جو پيدا ڪيل آهي. اهو به عوام جي سرمائي جي ٻل تي عوام جي نفسيات تي نطرياتي وار ڪري رهيو آهي. ميڊيا تي ٻه ڌريون ڪم ڪري رهيون آهن، هڪڙا بنيادپرست رجعتي ضياءَ باقيات ۽ ڪٽر مذهبي جيڪي طالبان جا همدرد آهن، جيڪي ساڄي ڌر جي غير سياسي ڌرين جي ڪيمپن جا ماڻهو آهن، جيڪي اڪثر ڊرون حملن ۽ “پنهنجن هٿان پنهنجا پيا مارجن” وارا غير سياسي بيان ۽ تجزيه ڪري عوام کي اهو ٿا ٻڌائڻ چاهين ته ڏسو آمريڪا ڪافر اسان کي ويڙهائي رهيو آهي. مطلب ته عوام کي اها خبر ئي ڪانهي ته طالبان ڪنهنجا پنهنجا آهن، جن اسان جي ملڪ جي حصن تي جبري قبضو ڄمائي رکيو هيو، جن لبرل رياست ۽ حڪومت جي رٽ ئي ڪانه هئي اُهي ته اسان جا آهن ئي ڪونه. جيڪي به رائيٽ ونگ جا سياستدان ۽ دانشور آهن اهي ماضي ۾ آمريڪا سان گڏ هئا، جيئن اڄ جماعت اسلامي گوگو امريڪا گو جو سلوگن ڏيئي رهي آهي، ضياءَ واري ڪاري دور ۾ اُها به آمريڪا واري پاسي بيٺل هئي ۽ ميڊيا جي پليٽ فارم تي جيڪا ٻئي ڌر سرگرم آهي اها نام نهاد سيڪيولر ڌر آهي جيڪا پنهنجي پاڻ کي طالبان مخالف ۽ عوام دوست چورائي ٿي، جنهن سيڪيولر چورائيندڙ ڌر لاءِ مذهبي اسٽيبلشمينٽ جي ماڻهن، اهو اصطلاح گهڙي رکيو آهي ته اُهي لبرل فاشسٽ آهن ۽ آمريڪا جا حمايتي آهن. مذهبي اسٽيبلشمينٽ جو خيال آهي ته جيڪو طالبان مخالف آهي اهو آمريڪا جو يار آهي.

ڪجهه به آهي پر انهي طالبان مخالف پاسي اها نفسيات عام ڪئي آهي ته طالبان ڪنهن هارر مووي جا ڊريڪولا ڪردار آهي. سموري ملڪ تي ڪنهن به وقت پنهنجو تسلط قائم ڪري سگهن ٿا. يعني انهي ڌر ماڻهن کي طالبان کان خوفزده ڪيو آهي ۽ عام ماڻهو کي جارحيت واري نفسيات ذهن نشين ڪرائي جنگ جي حمايت ۾ بيهاري ڇڏيو آهي. ڇو جو حڪمران طبقي لاءِ اها حمايت تمام گهڻي اهم آهي. پاڻ اگر هنن سڀني سياسي پارٽين ۽ ميڊيا جي انڪرپرسنز، ڪالم نگارن، تجزيه نگارن تنهن کانپوءِ ايڪس سروس جنرلن ۽ سموري اسٽيبلشمينٽ جي ماضي کي حال تائين ڏسنداسين ته هي سڀ سامراجي پاليسين جو شڪار آهن. اڄ هنن جا تشدد ۽ عدم تشدد وارا فارمولا جنگي بحران جي اڳيان رد ٿي چڪا آهن. ڪالهه سامراج بنيادپرست مذهبي عنصرن کي اُڀاري رهيو هيو، اڄ انهن کي ڪچلي رهيو آهي ۽ ان ڳالهه جي ڪير به گارنٽي نٿو ڏئي سگهي ته سامراج سڀاڻي مذهبي عنصرن کي ڪونه اڀاريندو. جيئن ماضي ۾ اهڙن براين کي تخليق ڪندو رهيو آهي. سو سڀاڻي به پنهنجي ضرورت مطابق پيدا ڪري سگهي ٿو ۽ سامراجي جنگ سرد جنگ کان به وڌيڪ هاڃيڪار ثابت ٿيندي. فتح ڪنهن جي به ٿئي، شڪست عوام جي ٿيندي. اگر اهو سمورو تناظر ائين نه آهي جيئن پاڻ مٿي بيان ڪري آيا آهيون ته پوءِ آخر شيطان کي ڪيئن سمهارجي؟ اصل ۾ هي دهشتگردي، جنگيون، بربريت ۽ سمورا معاشي ۽ سماجي بحران هن سرمائيدارانه نظام جي پيداوار آهن جيڪو نظام هاڻ پنهنجي زندگي جون گهڙيون گذاري چڪو آهي ۽ اڄ نيم مرده صورت ۾ نسل انسان جي زندگي مٿان ڪنهن لاش جيان بار ٿي پيو آهي. اڄ هي انسان کي اذيت کانسواءِ ڪجهه به نٿو ڏئي سگهي. هي سڀ طالبان القاعده ۽ سندن نام نهاد مخالف مسئلن جو حل هن ڳريل نظام ۾ ڳولهين ٿا. پنهنجي لاءِ سامراج به رهزن آهي ۽ سندس پيدا ڪيل نسل طالبان به رهزن آهن. هي سمورا گڏجي ڪري هن سرمائيدارانه سسٽم جو آخري دفاع ڪري رهيا آهن. ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته عالمگير تبديلي جي ڳالهه ڪجي جيڪا سوشلزم کانسواءِ ممڪن ئي ناهي جي ڪا غريب طبقي جي حقيقي ڌر آهي ۽ ان جي نجات لاءِ جاکوڙڻ چاهي ٿي ته ان کي انٽرنيشنل سوشلزم لاءِ جاکوڙڻ گهرجي اها تبديلي سڀني شيطانن جو موت هوندي.

karimlaghari@yahoo.com