• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

پيار ۽ آزاديءَ جو شاعر سرڪش سنڌي ليکڪ : يوسف سارنگ

هن ملڪ جي ايڪهٺ سالا ڄمار خيرن سان سنڌ کي المين جي سرزمين بڻائي ڇڏيو آهي. سياسي، معاشي، اقتصادي ۽ سماجي لحاظ کان ته سنڌ کي پنهنجي تاريخي محور کان ٿيڙي، خطرناڪ صورتحال جو شڪار بڻايو ويو آهي. ڳالهه رڳو اتي ئي نٿي کٽي، سنڌ جا اهي اديب، جيڪي پنهنجيءَ سڄيءَ ڄمار ۾ رڳو ضمير جي آواز تي لبيڪ چوندا رهيا آهن، جن اديبن ۽ شاعرن جو قلم سنڌ وطن جي مٽيءَ کي

بسجود رهيو آهي. انهن اديبن ۽ شاعرن کي به ننڌڻڪو ڪري، سنڌ جي شعور کي اهو احساس ڏيارڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي رهي آهي ته، سچ کي اهميت ڏيڻ جي کين سزا ضرور ڀوڳڻي پوندي ۽ سنڌ جو سرڪش سنڌي به اهڙي ئي سزا جي پلصراط تان گذري رهيو آهي. سرڪش سنڌي بيماريءَ جي بستري تي پيل ناهي پر هو سرڪار جي بيحسيءَ جي ٽياس تي ٽنگيل آهي. هڪڙو اهڙو ٽياس، جيڪو پنهنجي وطن جي مٽيءَ سان محبت ڪندڙ قلمڪارن لاءِ ڪنهن نه ڪنهن موڙ تي آڏو اچڻو آهي.

سرڪش سنڌي پنهنجيءَ سڄيءَ ڄمار ۾، سنڌ جي سونهن ۽ آزادگيءَ جا گيت سرجندو رهيو. هو پنهنجي شاعريءَ ذريعي نه رڳو سنڌ جي اهنجن، سنڌي ماڻهن جي ڏکن ۽ ڏاکڙن جي عڪاسي ڪندو رهيو آهي پر، سنڌ جي هن سرڪش سنڌيءَ پنهنجي وطن جي ماڻهن جي هٿن ۾ مزاحمت جي چيچ ڏيڻ جي به ڪوشش ڪئي. ڇاڪاڻ ته سرڪش ڄاتو ٿي ته، جڏهن جبر جو مانگر مڇ مڇرجي ڪمزورن کي ٿونا هڻڻ لڳي، تڏهن مظلومن ۽ محڪومن کي مورڙو بڻجي، جبر جي خونخوار مڇ جي ڪاڪڙي تائين مزاحمت جا سوئا هڻڻا پوندا آهن. جيڪڏهن اهو چئجي ته سرڪش سنڌ جي روايتي سونهن، محبت، انسانيت ۽ جبر خلاف مزاحمت جو شاعر آهي، ته اهو غلط نه هوندو. هونئن به اڄوڪي دور ۾، يا اهڙي دور ۾، جڏهن سنڌ جي قلمڪارن جي گهڻائي پنهنجي قلم کي سرڪار جي حضور ۾ پيش ڪرڻ لاءِ قطار ۾ بيٺل هجي، تڏهن سرڪش جهڙن ارڏن شاعرن جي اهميت ان ڪري به وڌي ويندي آهي، جو اهي پنهنجو قلم سنڌ جي ڪارڙن ۽ ڪوجهڙن ماروئڙن جي امانت سمجهيو، مٽيءَ جي محبت جا گيت سرجڻ لڳندا آهن. توهان ڏسو، هي جيڪي اڄوڪا سنڌ جا اديب آهن، انهن وٽ سنڌ ڳولئي ڪا نه لڀندي. انهن پنهنجي قلم کي سرڪار جي خوشنوديءَ لاءِ لگزري زندگي گذارڻ جو ذريعو بڻائي ڇڏيو آهي. دراصل اهي اديب، جيڪي سنڌ جي سونهن جا انڪاري آهن، سنڌ جي مسئلن ۽ سنڌي ماڻهن جي مشڪلاتن جي سببن تي پڙدا وجهي، سرڪار کي پيغام ڏئي رهيا آهن، ته اسان به ڪوڙ جي قلعي ۾ ڪڏون پيا ۽ توهان جو ڪم ڪري رهيا آهيون، تنهنڪري اسان جي خالي جهوليءَ تي به نظرِ ڪرم ۽ نظرِ عنايت ڪيو.

جيتوڻيڪ سنڌ جي اديبن جو ڪردار هڪڙو ڌار بحث آهي ۽ اهو بحث ٿيڻ به گهرجي. اديبن جي ڪردار تي بحث ان ڪري به ضروري آهي، ڇاڪاڻ ته سنڌ جي موجوده حالتن ۾ سنڌي اديبن جي گهڻائيءَ جو، جيڪو ڪٽيءَ کائڻ جهڙن مجنن جو ڪردار آهي، انهن کي عوام جي عدالت ۾ آڻي بيهارڻ کپي. عوام کي ڄاڻڻ گهرجي هي جيڪي ڳاڙهن ڳلڙن جا اسير اديب آهن، اهي شاعريءَ کي ذهني عياشيءَ جو ذريعو بڻائي، ترقي پسنديءَ جي نالي تي رجعت پسنديءَ کي هٿي پيا وٺرائين. بدقسمتيءَ سان سنڌي ادبي سنگت، جيڪا ترقي پسند اديبن جي تحريڪ هئي، اها به اڄڪلهه سرڪار جي خوشنوديءَ ۾ جُتيون گسائيندڙ اديبن جي هٿ چڙهي وئي آهي. اهو ئي سبب آهي جو سنڌي ادبي سنگت جي موجوده قيادت سنڌ سان محبت جي سزا ڀوڳيندڙ سرڪش سنڌيءَ کي به وساري ويٺي آهي. جيتوڻيڪ سرڪش سنڌيءَ جي علاج لاءِ سنڌي ادبي سنگت کي اڳواڻيءَ وارو ڪردار ادا ڪرڻ کپندو هو. سنڌ جي ثقافت کاتي تي پريشر وجهڻ لاءِ ادبي سنگت پنهنجو ڪردار ادا ڪري ها ته جيئن سرڪش سنڌيءَ جو بهتر علاج ٿي سگهي پر ائين نه پيو ڪيو وڃي. دراصل سنڌي ادبي سنگت پنهنجي عمل ذريعي ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي، ته هاڻي اها ادبي سنگت ناهي رهي، جيڪا سنڌ جي مسئلن تي مزاحمت جو ميدان بڻجي ويندي هئي. اڄوڪي ادبي سنگت ته اهڙن ڪردارن جي هٿن ۾ آهي، جيڪي ادبيات اڪيڊمي کي يادداشت نامو پيش ڪندي چون ٿا ته پارليامينٽ جي قرارداد تحت اڙدو ٻوليءَ کي قومي ٻولي قرار ڏيڻ جو واعدو پاڙي، چئني صوبائي ٻولين کي به لاڳاپيل صوبن جي قومي ٻولي قرار ڏنو وڃي. اها ادبي سنگت آهي، جيڪا اڄڪلهه پنهنجو =سنڌي ٻولي قومي ٻوليءَ – وارو الئه ڪهڙو ڪردار ادا ڪري پئي.

بهرحال پنهنجو اڄوڪو موضوع اهي اديب ناهن ۽ نه ئي موجوده حالتن ۾ اديبن جو ڪردار آهي، تنهنڪري ڪنهن ٻئي مضمون ۾ سنڌ جي اديبن جي معاشرتي ذميوارين ۽ هاڻوڪي سندن ڪردار تي ضرور لکبو ۽ لکڻ به کپي، ڇاڪاڻ ته سنڌ کي هن وقت سرڪش سنڌيءَ جهڙن اديبن جي ضرورت آهي. سنڌ کي شيخ اياز، استاد بخاري، ابراهيم منشي ۽ نياز همايونيءَ جهڙا شاعر کپن. اهڙا شاعر کپن، جيڪي سنڌ جي نوجوانن کي چئي سگهن ته:

هن آپگهات کان بهتر آ،

هو توکي ڦاهيءَ چاڙهن ها.

ڪنهن گهاڻي ۾ پيڙهن ها،

۽ تيل ڪڙهائيءَ ڪاڙهن ها.

سنڌ، جيڪا پنهنجي وجود جي بقا جي آخري جنگ وڙهي پئي. هڪڙي پاسي سياسي اقتدار جو مسئلو آهي، ته ٻئي پاسي ڌاري آبادڪاريءَ سنڌي ماڻهن جي وجود کي خطري ۾ وجهي ڇڏيو آهي. نسوار خورن ۽ پان کائوئن کان سنڌي ماڻهن جي عزت نفس محفوظ ناهي رهي. اهڙيءَ حالت ۾ ظاهر آهي، اديبن جو ڪردار رات لڙيءَ جو چُڪي چاڙهي، ڳاڙهن ڳٽول ڳلڙن ۽ واسينگ وارن جو اسير ٿيڻ بجاءِ، سنڌي عوام کي مزاحمت جو درس ڏيڻ وارو هئڻ کپي. سنڌ جو ارڏو شاعر سرڪش سنڌي دراصل سنڌ جي انهن شاعر جي لڙيءَ جو حصو آهي، جن جي ڏات وطن جي مٽيءَ جي خوشبوءِ سان مهڪيل رهي آهي. جن جون ڪوتائون سونهن کان مزاحمت تائين جو سفر ڪنديون رهيون آهن ۽ اهو ئي سبب آهي، سرڪش سنڌيءَ کي بيماريءَ جي بستري تي اڪيلو ڇڏي، کيس سنڌ سان عشق جي سزا ڏني پئي وڃي. ڪمال آهي، اهي ڪردار، جيڪي سمجهن ٿا ته سچ، سونهن ۽ سنڌ جي عاشق شعور کي اڪيلائيءَ جا ڏنڀ ڏيئي، کين پاسيرو ڪيو وڃي، اهي ڪيڏا نه اياڻا آهن. کين رڳو ايتري سمجهه به ڪانهي ته سنڌ جو حقيقي شعور، جنهن کي توهان سرڪش سنڌيءَ جو نالو ڏيو يا ڪو ٻيو، اهي ته لطيف سائينءَ جي فڪر تي عمل پيرا آهن. لطيف سائين، جنهن چيو ته:

ڪسڻ جو قرار، اصل عاشقن کي

هي جيڪو ڪجهه سرڪش سان ڪيو پيو وڃي، يا کيس جيڪي اڪيلائيءَ جا ڏنڀ ڏيڻ جي ڪوشش ٿي رهي آهي، اها دراصل سنڌ سان سندس عشق جي سزا آهي. سرڪش سنڌي اهڙن ڪردار سان شيخ اياز جي سٽن ذريعي مخاطب آهي:

تون چئه نه ڪڇان، تون چئه نه لڇان پر توکان هڪڙي ڳالهه پڇان

تون ڪنهن ڪنهن کي خاموش ڪندين، اعلان هزارين مان نه رڳو

اڄ تائين نه سچ تي پهرا پئجي سگهيا آهن ۽ نه ئي سونهن ۽ عشق کي ڪو هڪ ٻئي کان ڌار ڪري سگهيو آهي. اهڙيءَ صورتحال ۾ سرڪش سنڌيءَ کي ڀلا سنڌ کان ڌار ڪرڻ جي ڪوشش ڪهڙا نتيجا ڏيندي. سرڪش کي ته سنڌ جي عشق امر ڪري ڇڏيو آهي ۽ جيڪي امر هوندا آهن، انهن کي جڙتو قسم جي همدرديءَ جي ضرورت ناهي هوندي. سنڌ هر وقت انهن سان گڏ آهي. سرڪش سان سنڌ ڪچهريون ڪري ٿي، سنڌ سرڪش جو اتساهه به آهي ته ڏات به آهي. ثقافت کاتو سرڪش جو علاج ڪرائي سرڪش تي ٿورو نه ڪندي، پر ثقافت کاتي وٽ جيڪو ڪجهه آهي، اهو سنڌ جو آهي ۽ سنڌ سرڪش جي ۽ سرڪش سنڌ جو آهي. تنهنڪري ثقافت کاتي کي اهو نه وسارڻ گهرجي ته سرڪش کي نظرانداز ڪري، دراصل سندس حق تي ڌاڙو هڻڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. اسان پنهنجي فورم سي آر ايل ايس طرفان به ثقافت کاتي کي چئي چڪا آهيون ته سرڪش سنڌيءَ جو ترت علاج ڪرايو. جيڪڏهن سنڌ جو ثقافت کاتو سرڪش سنڌيءَ جو علاج ڪرائيندو، ته اهو سرڪش تي سسئي پليجو جو ٿورو ڪو نه هوندو، پر اهو مٿس فرض آهي ته هوءَ سنڌ جي هن ارڏي ۽ هٺيلي شاعر جي سار لهي، ڇاڪاڻ ته وٽس جيڪي وسيلا آهن، اهي سنڌ جا آهن ۽ آئون پهرين ئي چئي چڪو آهيان ته سنڌ سرڪش جي ۽ سرڪش سنڌ جو آهي. تنهنڪري ثقافت کاتي وٽ جيڪي وسيلا آهن، اهي به سرڪش سنڌيءَ جا پنهنجا آهن. خير، سنڌ سان هڪڙو ٻيو الميو ته اهي عقل کان وانجهيل صحافي به آهن، جيڪي سرڪش سنڌيءَ بابت خبر کي فلمي باڪس ۾ ڇاپي، سنڌ کي اهو احساس ڏيارڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن ته، هن ڌرتيءَ جي حقيقي شعور جي اهميت انهن وٽ ميڊونا، انجلينا جولي ۽ بپاشا باسو جيتري مس آهي. مطلب ته انهن صحافين وٽ شاهه لطيف ڀٽائي، شيخ اياز، استاد بخاري، سرڪش سنڌي ۽ فلمي اداڪارائن ۾ ڪو به فرق ناهي. ڪيڏو نه الميو آهي. اهي ماڻهو يا ته سرڪش سنڌيءَ جهڙن ڏات ڌڻين جي ڪردار کان واقف ناهن ۽ ڄاڻي واڻي سنڌ جي حقيقي شعور کي نظرانداز ڪرڻ جي ڪوشش پيا ڪن. خير سرڪش ته تاريخ جي هر دور ۾ سرڪش ئي رهڻو آهي، پر اهي ڪردار، جيڪي سرڪش سنڌيءَ جهڙن سنڌ دوستن کي روين جا ڏنڀ ڏيڻ جي ڪوشش پيا ڪن، تاريخ ۾ اهي ڪهڙي هنڌ بيهندا، ان جو انتظار لطيف جي ديس کي ضرور رهندو.

Email: yousif_sarang77@yahoo.comyousif_sarang77@yahoo.com

سوات آپريشن ۽ سنڌ ۾ ايندڙ پناهگيرن جي نئين لوڌ ليکڪ : يوسف سارنگ

سوات امن معاهدي نظام عدل ريگيوليشن تائين جيڪو سفر ڪيو هو، اهو سفر خيرن سان پڄاڻيءَ تي به پهتو آهي. جيتوڻيڪ سرحد صوبي ۾ قائم اي اين پيءَ جي سرڪار امن معاهدي کي برقرار رکڻ ۽ صوفي محمد جهڙي بنيادپرست جي شرطن تي عمل ڪرڻ لاءِ وسان ڪو نه گهٽايو. ايتريقدر جو سرحد جي صوبائي حڪومت تڙتڪڙ ۾ صوفي محمد جي فرمائش تي دارالقضاءَ قائم ڪرڻ جو نوٽيفڪيشن به جاري ڪري ڇڏيو هو، پر صوفي محمد صوبائي حڪومت جي قائم ڪيل دارالقضاءَ کي رد ڪندي، واضح ڪيو هو ته دارالقضاءَ قائم ڪرڻ لاءِ صوبائي حڪومت ساڻن ڪنهن به قسم جي صلاح مصلحت ڪا نه ڪئي. دراصل صوفي محمد سوات جي معاملي تي سمورا اختيار پاڻ وٽ رکڻ پئي چاهيا ۽ سندس خيال هو ته سرحد جي حڪومت، سوات بابت هر معاملي تي سندس راءِ جو احترام ڪندي، اهو ڪجهه ڪري، جيڪو ڪجهه هو ۽ سندس ساٿي چاهين ٿا. بهرحال سرحد جي صوبائي سرڪار به پابندي وڌل تنظيم تحريڪ شريعت نفاذ محمديءَ جي سربراهه صوفي محمد جي ذري گهٽ سمورن شرطن تي ڪنڌ لوڏي =قبول، قبول ۽ قبول – ڪندي رهي پر جڏهن معاملو صوبائي حڪومت پنهنجن هٿن کان نڪرندي ڏٺو، تڏهن وڃي پنهنجي ٻولي تبديل ڪيائون. هيڏانهن وري وفاقي حڪومت به ڪمال جي دانشمنديءَ جو مظاهرو ڪندي رهي آهي. توهان ئي ڏسو، هڪڙي اهڙي جماعت، جنهن تي وفاقي سرڪار اڳ ۾ پابندي عائد ڪري ان کي غيرقانوني قرار ڏئي ٿي ۽ پوءِ وري ان ئي جماعت سان ڳالهيون ڪري، امن معاهدو به ڪيو وڃي ٿو. هڪڙي جماعت آهي غيرقانوني، ان جون سموريون حرڪتون ملڪ ۽ عوام لاءِ نقصانڪار به آهن پر ڇاڪاڻ ته سرڪار کي امن گهربل هو، پوءِ چاهي ان امن لاءِ انسانيت داءَ تي لڳي، ماڻهپو ڪسجي ٿو يا آئين اورانگهجي، ته مڙوئي خير آهي.

ٺيڪ آهي، کڻي مڃي به وٺجي ته اهو امن معاهدو، جيڪو هاڻي آپريشن جي زد ۾ اچي چڪو آهي، اهو وفاقي سرڪار نه پر صوبائي سرڪار ڪيو هو، پر تڏهن به انهيءَ معاهدي کي وفاقيءَ اسيمبليءَ مان منظور ڪرائي نظام عدل ريگيوليشن تائين وٺي وڃڻ واري ته وفاقي سرڪار ئي آهي. ملڪ جي صدر انهيءَ ريگيوليشن تي صحيح به ڪئي ۽ جڏهن طالبان بونير ۽ دِير تائين اچي پهتا، عالمي دٻاءُ وڌندو ويو ۽ اسلام آباد تي طالبان جي قبضي جون گهنٽيون وڄڻ شروع ٿيون. تڏهن وزيراعظم سيد يوسف رضا گيلاني صاحب، نئين روايت تحت رات جو دير سان ٽي وي تي خطاب ڪندي، نه رڳو طالبانن تي ٺاهوڪڙي تنقيد ڪئي پر اهو به فرمايو ته حڪومت ان ڪري امن معاهدو ڪيو ته جيئن سوات ۾ سرڪار جي رٽ قائم ٿئي پر، امن معاهدو ڪندڙ طالبان جا ارادا ڪئي ٻيا هئا، انهن لڳاتار سرڪار جي رٽ کي چئلينج پئي ڪيو آهي. وزيراعظم صاحب سوات امن معاهدي کي رد ڪرڻ جو اعلان ڪندي سوات ۾ مڪمل امن قائم ڪرڻ ۽ انتهاپسندن يعني طالبان جي خاتمي لاءِ فوج طلب ڪرڻ جو اعلان ڪيو. وزيراعظم صاحب ان وقت فوج کي طلب ڪيو، جڏهن سوات ۾ فوج کي آپريشن ڪندي اٽڪل ٽي ڏينهن کن گذري چڪا هئا. فوج اڳواٽ ئي انتهاپسندن خلاف آپريشن شروع ڪري چڪي هئي ۽ بونير توڙي دِير مان طالبان کي ٻاهر ڪڍڻ جون خبرون پڻ رپورٽ ٿي چڪيون هيون، تڏهن وزيراعظم صاحب کي طالبان خلاف فوج طلب ڪرڻ جي يادگيري آئي.

توهان ڇا ٿا سمجهو، هيءَ هاڻوڪيءَ سرڪار مڙوئي ڪجهه وڌيڪ عجيب و غريب نٿي وئي آهي!؟ مثال طور هيءَ عوامي راڄ واري پوري پُني جهوري سرڪار اڳ ۾ جيڪو فيصلو ڪندي آهي، ان اعلان يا پنهنجي ئي ڪيل فيصلي تان وري ڪجهه ئي ڪلاڪن اندر دستبردار به ٿيو وڃي. ٻيو وري اهڙي قسم جا فيصلا آڏو ايندا رهيا آهن، جن تي عمل پهرين کان ٿي چڪو هوندو آهي. سوات واري معاملي تي به ايئن ئي ٿيو. فوج پهرين آپريشن شروع ڪري ڇڏيو ۽ سرڪار کي فوج طلب ڪرڻ، ۽ ان کانپوءِ وفاقي ڪابينا جو اجلاس طلب ڪري آپريشن جي حمايت ڪرڻ جي يادگيري پوءِ آئي. جيتوڻيڪ ٿيڻ ته ايئن گهرجي ها ته سوات، دير ۽ بونير ۾ حالتون خراب ٿيڻ ۽ مولوي صوفي محمد طرفان جمهوريت، پارليامينٽ ۽ عدليا تي ڪفر جون فتوائون جاري ڪرڻ واري عمل دوران ئي حڪومت، نه رڳو سوات پر مجموعي طور انسانيت کي انتهاپسند مولوين کان بچائڻ لاءِ فوج کي طلب ڪري، آپريشن جو حڪم ڏئي ڇڏي ها. تڏهن ئي چئي سگهجي پيو ته هي جيڪو ڪجهه ٿي رهيو آهي، اهو حڪومت جي فيصلي تحت پيو ٿئي، پر هن وقت سوات يا مالاڪنڊ ڊويزن ۾ طالبان خلاف فوج جيڪو آپريشن ڪري پئي، ان لاءِ مون جهڙو گگدام گهٽ ۾ گهٽ اهو ته ڪو نه چوندو ته اهو آپريشن حڪومت جي فيصلي تحت ٿئي پيو، پر ايئن چئي سگهجي ٿو ته حڪومت ڪنهن ٻي قوت جي فيصلي تي آپريشن جي حمايت ضرور ڪري رهي آهي. بهرحال جمهوري حڪومت آهي ۽ منهنجي راءِ آهي ته، مون جهڙن سمورن گگدامن کي وري وري دعا ڪرڻ گهرجي ته هن ملڪ ۾ سدائين اهڙي ئي قسم جون جمهوري حڪومتون قائم ٿينديون رهن. جيڪڏهن مڙوئي ٿورو، وڌيڪ نه سهي پر رڳو پندرنهن منٽ کن دعا کي وڌيڪ ڏجن ته، خيرن سان وزيراعظم به سيد يوسف رضا گيلانيءَ جهڙا ٿيندا رهندا.

ٺيڪ آهي، سنڌ جي مزاحمتي شاعر سرڪش سنڌيءَ چواڻي ته =پيار ۽ آزادي ڪير نه چاهيندو، – سو طالبان جهڙن بنيادپرستن ۽ انتهاپسندن کان ڀلا نجات ڪير نه چاهيندو. انسانيت، تهذيب، ڪلچر ۽ وطن دوست سموريون ترقي پسند قوتون شروع کان وٺي چونديون پئي رهيون آهن ته بابا انهن جهادين ۽ انتهاپسندن جي رستا روڪ ڪيو، نه ته اهي انسانيت کي تين وال ڪري، تهذيبن ۽ ثقافتن جي برباديءَ جو سامان بڻجي ويندا پر، واڳ ڌڻين ڪنن ۾ ڪپهه وجهي، ترقي پسند قوتن جي دانهن کي ٻڌو اڻ ٻڌو پئي ڪيو آهي. نتيجي ۾ فرقيوارڻا فساد به ٿيا، مسيتون به غيرمحفوظ بڻجي ويون، انتهاپسندن جي پروپئگنڊه جي نتيجي ۾ نئين نسل جا ڪچڙا ذهن تخليقي صلاحيتون وڃائي ويٺا، ۽ جيڪي ترقي پسند قوتون هيون، انهن کي وري هيسائڻ ۽ سندن انسانيت دوست جدوجهد کي دٻائڻ لاءِ مذهبي بنياد پرستن جي هٿن ۾ فتوائن جي تلوار ڏئي، کين ڇڙواڳ ڇڏيو ويو. نتيجي ۾ جيڪڏهن ڪٿي ڪنهن مذهبي انتهاپسنديءَ کي روڪڻ جي ڪوشش پئي ڪئي ته، ان تي ڪفر جون فتوائون صادر ٿيون. اڄ جيڪا معاشري جي حالت آهي، اها دراصل انهن جهادين جي پٺي ٺپريندڙ قوتن جي ناعاقبت انديشيءَ جو نتيجو آهي. چون ٿا ته هاڻي انتهاپسند دهشتگردن کي ختم ڪرڻ تائين ويڙهه هلندي رهندي. مون اڳ به چيو ته انتهاپسندي ختم ٿئي ۽ معاشرو پنهنجي حقيقي لبرل ۽ سيڪيولر بيهڪ ڏانهن واپس اچي، اها ته سمورين ترقي پسند قوتن جي خواهش آهي پر هڪڙن علائقن ۾ آپريشن جي نتيجي ۾، اتان لڏپلاڻ ڪري ٻين علائقن ۾ داخل ٿيندڙ جيڪا پناهگير پٺاڻن جي لوڌ آهي، ان ذريعي انتهاپسنديءَ جا جيوڙا ته هر هنڌ پکڙجي رهيا آهن. انهن کي روڪڻ لاءِ وفاقي سرڪار ڪا حڪمت عملي ڇو نٿي جوڙي. گڏيل قومن جي پناهگيرن بابت اداري پنهنجي ويجهڙ واري رپورٽ ۾ چيو آهي ته سوات، دير، بونير يا مڙوئي مالاڪنڊ ڊويزن ۾، گذريل هفتي کان جيڪو آپريشن ٿئي پيو، رڳو ان جي نتيجي ۾ ڏهه لک پٺاڻن لڏپلاڻ ڪئي آهي. انهن ڏهن لکن مان سنڌ ۾ ڪيترا داخل ٿيا هوندا، ان جو اندازو ڪرڻ مشڪل آهي. بدقسمتيءَ سان سنڌ ۾ ايندڙ ڌارين جي رجسٽريشن توڙي انهن کي ڪئمپن ۾ رهائڻ بابت سنڌ سرڪار ڪو قدم کڻڻ لاءِ تيار ناهي. سنڌ ۾ جيڪي افغاني لکن جي تعداد ۾ داخل ٿيا آهن، اهي به هاڻي نه رڳو سنڌ جا شهري بڻجي ويا آهن پر انهن کي ووٽ ڏيڻ ۽ چونڊن ۾ بيهڻ جو اختيار به حاصل ٿي ويو آهي. ٻيا جيڪي پٺاڻ سنڌ ۾ داخل ٿيا آهن، اهي نه رڳو سنڌ جي صوبائي سرڪار ۾ شامل آهن، پر انهن جي مطالبي تي سنڌ سرڪار 12 مئي تي عام موڪل جو اعلان به ڪري ٿي. هڪڙي پاسي هي سنڌي ماڻهو آهن، جيڪي لڳاتار ڌارين کي سنڌ مان تڙي ڪڍڻ جا مطالبا پيا ڪن، پر سنڌ جو وڏو وزير سيد بادشاهه ڌارين کي سنڌ مان نيڪالي ڏئي، سنڌي قوم جي وسيلن، ڌرتي ۽ قومي وجود جي بقا لاءِ ڪردار ادا ڪرڻ بجاءِ، ڌاري آبادڪاريءَ کي هٿي ڏيارڻ ۽ سنڌي قوم جو وجود اقليت ۾ تبديل ڪري، صفهءِ هستيءَ تان ميسارڻ لاءِ اعلانيا چوي پيو ته، سنڌ ۾ جيڪي به افغاني، پشاوري ۽ سواتي پٺاڻ ايندا، انهن کي ڀليڪار ڪري، سنڌي ماڻهن جي وسيلن جي ڀيل ڪرڻ جي کين اجازت ڏني ويندي.

جڏهن سنڌ سرڪار سنڌي ماڻهن جي مفادن جي تحفظ، سنڌي ماڻهن جي قومي وجود جي بقا ۽ وسيلن تي ڌارين جي قبضي خلاف ڪو قدم کڻڻ بجاءِ، ڌاري آبادڪاريءَ کي آوي آوي ڪري، ته اهڙيءَ صورتحال ۾ توهان اندازو ڪري سگهو ٿا ته، سنڌ ۾ هيءَ مالاڪنڊين جي نئين لوڌ ڪيترن لکن جي تعداد ۾ داخل ٿي هوندي. منهنجي هڪڙي دوست، جيڪو غير سرڪاري تنظيم سان سلهاڙيل آهي، ان ٻڌايو ته گذريل هفتي کان مالاڪنڊ ڊويزن ۾ هلندڙ آپريشن جي نتيجي ۾ اٽڪل چار لک پٺاڻ پناهگير سنڌ جي اترئين ضلعن جي مختلف شهرن ۾ پهچي چڪا آهن. هڪڙي وڏي اڙدو اخبار ٻه ڏينهن اڳ فرنٽ پيج تي خبر شايع ڪئي هئي ته وڏي انگ ۾ سواتي ڀڳوڙا هالا ۽ ان جي ڀرپاسي پهچي چڪا آهن. جيڪڏهن رڳو هڪڙي هفتي ۾ سواتي پٺاڻن جو ايڏو تعداد سنڌ ۾ داخل ٿئي، ته توهان اندازو ڪري سگهو ٿا ته ايندڙ سال کن ۾ سنڌ ۾ ڌاري آبادڪاريءَ ڪٿي وڃي دنگ ڪندي. هوڏانهن پنجاب آهي، جنهن پٺاڻ پناهگيرن جي لوڌ کي روڪڻ لاءِ سرحد صوبي سان لڳندڙ سرحدون ئي سيل ڪري ڇڏيون آهن. عجيب ماجرا آهي. هڪڙي ئي ملڪ جو هڪڙو صوبو ڌاري آبادڪاريءَ کي برداشت ڪرڻ لاءِ تيار ناهي پر ٻئي تاريخي قومي اڪائي جي سرحد کي ڌاري آبادڪاريءَ لاءِ کوليو ويو آهي. ڇا توهان رڳو سنڌ ۾ ٿيندڙ ڌاري آبادڪاريءَ کي سنڌ خلاف سازش نٿا سمجهو؟ سنڌ ۾ ڌارين جي لوڌ جو مطلب ته سنڌ کي سنڌي ماڻهن کان کسي ڌارين حوالي ڪرڻ آهي. بهرحال شاهي سيد ته هاڻي ئي سنڌي ماڻهن کي سنڌ مان نڪري وڃڻ جون ڌمڪيون ڏئي رهيو آهي پر سال کن کانپوءِ هو عملي طور تي سنڌي ماڻهن کي سنڌ مان تڙي ڪڍڻ لاءِ مدد خان پٺاڻ ۽ احمد شاهه ابداليءَ جي بربريت کي به اورانگهي ويندا.

ٻيو جيڪو فيڪٽر آهي، اهو بنيادپرستيءَ جو آهي. سنڌ ۾ اڳ ئي جيڪي پٺاڻ موجود آهن، انهن مذهبي بنيادپرستيءَ کي هٿي ڏيارڻ لاءِ ڪراچيءَ کان ڪمون شهيد تائين لکين مدرسا قائم ڪري، جهادي تعليم کي هٿي وٺرائي رهيا آهن. سنڌ ۾ هاڻي ته ڪجهه درگاهن جي گادي نشينن ۽ مختلف آبادين کي طالبان طرفان سندن طئه ٿيل شريعت کي قبول ڪرڻ لاءِ ڌمڪي آميز خط ملي رهيا آهن. جيڪڏهن سنڌ ۾ پٺاڻن جو انگ اڃا به وڌي ٿو ته، ان جي نتيجي ۾ سنڌ ۾ هزارين صوفي محمد ۽ مولي فضل الله پئدا ٿيندا، تڏهن سنڌ جي تهذيب ۽ ڪلچر جو ڪهڙو حشر ٿيندو. سنڌ ڌاري آبادڪاري ۽ طالبانائيزيشن جي معاملي تي اتي اچي بيٺي آهي، جتي سنڌ ۽ وفاقي سرڪار کان نه ته ڪو مطالبو ڪري سگهجي ٿو ۽ نه ئي حڪومت کان، سنڌي قوم جي بهتريءَ لاءِ ڪو قدم کڄڻ جي اميد ئي ڪري سگهجي ٿي. ڇاڪاڻ ته سنڌ سرڪار اڳيئي سنڌي ماڻهن جي مينڊيٽ کي تين وال ڪري، ڌارين جي آءُ ڀڳت ڪرڻ ۾ سمورا ليڪا لتاڙڻ ۾ اڳيان اڳيان آهي. اهڙيءَ صورتحال ۾ سنڌ جي بقا، سنڌي ماڻهن جي قومي وجود جي تحفظ ۽ لطيف جي تهذيب کي بچائڻ جي ذميواري بهرحال سنڌ دوست قوتن تي عائد ٿئي ٿي. سنڌ دوست قوتن کي، سنڌ ۾ وڌندڙ ڌاري آبادڪاري ۽ طالبانائزيشن خلاف سنڌي قوم جي مزاحمت کي منظم ڪري، نئين نسل کي فلسطينين جهڙي حشر کان بچائڻ لاءِ ڪردار ادا ڪرڻ به کپي. جيڪڏهن سنڌ دوست قوتن موجوده حالتن ۾ به، رڳو پنهنجي کَل بچائڻ واري سنت تي عمل ڪيو ته، سڀاڻي سنڌ جو ايندڙ نسل ته ڀوڳيندو، پر تاريخ جي ڪٽهڙي ۾ اڄوڪيءَ قيادت کي به سنڌ جي گناهگارن جي صف ۾ بيهڻو پئجي ويندو.

Email: yousif_sarang77@yahoo.comyousif_sarang77@yahoo.com