• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

وونئڻ ۽ برسات: فائدا اکين تي پر نقصان کان بچڻ لاءِ خبردار رهجي ليکڪ : محمد مٺل جسڪاڻي

وونئڻن جي فصل کي برسات جي ڪري فائدو به ٿئي ٿو، پر ڪڏهن ڪڏهن نقصان به تمام گهڻو ٿيندو آهي!؟

برسات جا ڪجهه واضح فائدا

وونئڻ گرمي جي مند جو فصل هئڻ باوجود برداشت کان وڌيڪ گرمي سهي نه سگهندو آهي ۽ گرمي جو زور برسات ٽوڙي ٿي، ته وونئڻن کي فائدو ٿئي ٿو.

اُس ۽ لڪ جي ڪري وونئڻن کي پاڻي جي تڪڙي ضرورت پوي ٿي، پر پاڻي جي کوٽ جي ڪري وونئڻ مار کائي ويندا آهن، جڏهن ته برسات جي ڪري اُس جي تک ۽ هوا جي گرمي (لُڪ) به ماٺي ٿئي ٿي، ته ان سان گڏوگڏ پاڻي جي ضرورت به پوري ٿئي ٿي.

وونئڻن کي نقصان رسائيندڙ ڪجهه قسم جا جيت، ڪينئان ۽ بيمارين جا جراثيم، خشڪ موسم ۾ تمام گهڻا وڌندا، ويجهندا ۽ فصل کي نقصان پهچائيندا آهن، جن تي ظابطو آڻڻ لاءِ گهڻي محنت ۽ ججهو خرچ ڪرڻو پوي ٿو، پر اها به حقيقت آهي ته مناسب برسات پوڻ سان انهن تي قدرتي طور ضابطو رهي ٿو ۽ آبادگار اجائي محنت ۽ خرچ کان بچي پوي ٿو.

برسات جا ڪجهه چٽا نقصان

ٿوري ٿوري وقفي سان برسات پوندي رهي ته ماحول ۾ گهم ۽ زمين ۾ پوسل رهندي، نتيجي طور ڪجهه قسم جا، گهميل موسم ۾ وڌندڙ نقصان رسائيندڙ جيت، ڪينئان ۽ بيمارين جا جراثيم، تمام گهڻا وڌندا، ويجهندا ۽ فصل کي نقصان پهچائيندا آهن، جن تي ضابطو آڻڻ لاءِ گهڻي محنت ۽ ججهو خرچ ڪرڻو پوي ٿو.

گهميل آبهوا ۾ گوگڙا گهٽ ٽڙندا آهن.

ٿورن ٽڙيل گوگڙا ڪنا ٿي سڙي وڃن ٿا.

ٽڙيل ڦٽين تي برسات يا جيڪو به پاڻي لڳي ٿو، ڦٽين جي خاصيت کي خراب ڪري ٿو.

بهرحال غيرضروري اضافي برسات جي ڪري فصل کي نقصان پهچي ٿو، پيداوار کي ڪاپاري ڌڪ لڳي ٿو ۽ ملندڙ ڦٽين جو اگهه به گهٽ ملي ٿو. ان ڪري وونئڻن جي آبادگارن کي سمجهه کان ڪم وٺڻ گهرجي، نه ته نقصان جو ازالو ممڪن ئي نه آهي.

بچاءُ لاءِ اڳواٽ رٿابندي

جتي جتي به برسات جي ڪري نقصان پهچڻ جا امڪان آهن، اتي اڳواٽ رٿابندي ڪرڻ نهايت ضروري آهي. جنهن لاءِ هيٺيان اُپاءُ وٺڻ گهرجن.

جتي به هر سال برسات وسي ۽ نقصان ڪري، اتي گهڻي هيٺاهين واري زمين تي وونئڻ نه پوکڻ کي ترجيح ڏيڻ گهرجي. بهتر آهي ته اهڙي هيٺاهين زمين ۾ ڳچ عرصي تائين پاڻي برداشت ڪندڙ فصل يا وڻ پوکڻ گهرجن.

مٿاهين واري ججهي زمين ۾ وونئڻ پوکجن، پر هيٺاهين واري ڪجهه زمين کي خالي ڇڏڻ بدران جنتر يا پاڻي برداشت ڪندڙ ٻيا فصل پوکجن ۽ ضرورت وقت ان ۾ برسات جو پاڻي نيڪال ڪري، نقصان کان بچڻ جي ڪوشش ڪجي.

ٿوري هيٺاهين زمين ۾ گهڻي عرصي تائين، ججهو پاڻي برداشت ڪري سگهندڙ، وونئڻن جون اهڙيون جنسون پوکجن، جيڪي ڳچ عرصي تائين پاڻي ۾ هجڻ باوجود، زنده رهڻ جي قوت رکنديون هجن، يا وري سڄو فصل ٻوڙائڻ کان بهتر آهي ته هيٺاهين ۾ پوکيل، ٿوري فصل ۾ برسات جو پاڻي نيڪال ڪري ججهو فصل بچائي وٺجي.

وونئڻن جي پوک کان اڳ زمين جي چڱي طرح سنوت ڪجي، ته جيئن ٻارن اندر پاڻي هڪ جيترو بيهي.

پاڇاٽي پوک نه ڪجي. ڇوته مندائتي پوک ڪرڻ سان برسات کان اڳ فصل ڪافي وڏو ٿي ويندو ۽ ٻوٽن ۾ پنن جو ڦوٽهڙو به ڪافي رهندو. جنهن سان برسات جي پاڻي کي، پنن وسيلي نيڪال ڪرڻ ۾ به مدد ملندي.

گُڏ ذريعي فصل مان گندگاهه وارا غيرضروري ٻوٽا ختم ڪرڻ سان هڪ ته گندگاهه ختم ٿي ويندا ۽ ٻيو ته زمين جي اٿل پٿل سان، زمين ۾ پاڻي جذب ڪرڻ جي صلاحيت وڌندي. ان سان برسات ٿيڻ جي صورت ۾، پاڻي جو گهڻو مقدار زمين ۾ جذب ٿي ويندو ۽ ٻوٽن کي گهٽ نقصان پهچندو.

ڇڊائي ڪرڻ سان هڪ ته ٻوٽي کي اُس ۽ روشني صحيح ملندي ۽ ٻيو ته برسات جو پاڻي، جيڪو ٻن ٻوٽن جي وچ واري حصي ۾ بيهندو، اهو ٻوٽي کي گهڻو نقصان نه پهچائي سگهندو. ان لاءِ ضروري آهي ته، ٻوٽن جي ڇڊائي ڪجي.

برسات جي پاڻيءَ کي نيڪال ڪرڻ لاءِ پاڻي اُڇلڻ واري مشين Water Lifting pump جو اڳواٽ بندوبست ڪجي، ته جيئن برسات جي صورت ۾، وقت سر پاڻيءَ جو نيڪال ڪري سگهجي.

برسات کان اڳ نالين مان گندگاهه ڪڍي صاف ڪجي ته جيئن انهن مان برسات جو پاڻي نيڪال ڪرڻ وقت ڪابه رڪاوٽ ته نه ٿئي، پر پاڻي وقت سر، رواني سان نڪري وڃي.

mithaljiskani@yahoo.com

هي ڀلوڙ سلسلو سڀني اخبارن يا ميڊيا جي مڙني ذريعن ۾ ڇونه!؟ ليکڪ :مٺل جسڪاڻي

قومي ۽ طبقاتي جدوجھد جي نعري ۾ ٿيندڙ شاگرد سياست جي ڪري تعليمي ادارن جو ماحول خراب ٿيو، جنهن کي وڌيڪ چار چنڊ وري ميڊيا لڳايا. نتيجو اهو نڪتو ته سفارشن ۽ داٻن تي پاس ٿي، نوان استاد به اهي ئي مقرر ٿيڻ لڳا، جن وٽ سياسي ڌرين ۽ ميڊيا جي سفارش هئي ۽ آهي. شاگردي واري زماني ۾ شاگرد سياست ۽ پوءِ استاد تنظيمن جي ڇانءُ ۾، پڙهائڻ جھڙا نه آهن ۽ نه پڙهائين ٿا. ان ڪري اسانجو موجوده نوجوان ۽ ايندڙ نسل ڪھڙو ڀيانڪ هوندو، مستقبل لاءِ جيڪي به فڪرمند آهن، انھن جا لڱ ڪانڊارجي وڃن ٿا.

ان صورتحال کي سمجھڻ ۾ سولائي تڏهن ٿيندي، جڏهن اسان پنهنجي گھرن ۾ موجود شاگردن ۽ مريضن جو ڳوڙهائيءَ سان جائزو وٺنداسين، ته سڀ ڪجهھ پڌري پٽ واضح آهي. شاگردن ۽ سندن والدين جو تعليمي ادارن تان ويساھ کڄي ويو آهي ۽ رڳو اٽي ۾ به ٿوري لوڻ برابر، ڪي چند اهڙا ملندا، جيڪي امتحانن ۾ ڪاپي به ڪونه ٿا ڪن ۽ مارڪن لاءِ سفارش به نه ٿا ڪن.

اهڙي طرح مريض، جيڪي وڏي مشڪل کان پوءِ دواخانن ڏانھن راغب ٿيا هئا، اهي وري به دعا، ڦيڻي ۽ سڳي لاءِ سيدن، پيرن ۽ فقيرن جي آستانن ۽ درگاهن ڏانهن وڃڻ شروع ٿيا آهن!؟ جنهن جو هڪڙو سبب تعليم جي عام بگڙيل صورتحال آهي، ته ٻيو سبب پڙهائيندڙ ڊاڪٽرن جون خانگي اسپتالون ۽ نوڪريون آهن. جيڪي به ماهر ڊاڪٽر آهن، انھن مان اڪثريت پاڻ جھڙو ماهر ڊاڪٽر ڄڻڻ جي قطعي ڪوشش ان ڪري نه ڪئي آهي، ڇاڪاڻ ته سندن پڙهايل سيکاريل شاگرد ڊاڪٽر، پنهنجي استاد ڊاڪٽر جا مريض ٽوڙيندو!؟ مريض ٽٽڻ جي معنيٰ آهي ڪئي ڪمائي ۽ آمدني ۾ ڀائيوار ٿيڻ. ’ڀائيواري جو ڀت ئي گھوريو‘ ته هونئن ئي پراڻي چوڻي آهي، جيڪا ٻين پھلوئن ۾ کڻي ڪجھه بي اثر به ٿي سگھي، پر زر ۾ ڀائيواري قبولڻ لاءِ ڪوبه تيار ڪونھي…

جتي اهڙيون عالم آشڪار سماجي برايون موجود هجن اتي ٻي ڪھڙي برائي ڳڻائجي!؟ اڄڪلهھ هلي پيل پيار جي پرڻن جو سلسلو به اين جي اوز ۽ ميڊيا جي مھرباني جي ڪري اڳ کان اڳرو آهي. جڏهن ته ضرورت ان امر جي آهي ته ميڊيا ۽ اين جي اوز گڏجي، انھن سببن تي تحقيق ڪن ۽ ازالي جون راهون عام ڪن. اهي ڪهڙا سبب آهن، جن جي ڪري بالغ اولاد جا رشتا، مائٽن جي وس ۾ نه رهيا آهن!؟ سچ اهو آهي ته ڄمڻ کان اڳ ۾ رشتو طئه ڪرڻ، ڄمڻ شرط طئه ڪرڻ يا ننڍي عمر ۾ رشتو ڪرڻ به غلط آهي، ڏيتي ليتي جي هر قسم يعني سڱ عيوض سڱ يا ملڪيت عيوض رشتو به غلط آهي، پر اهو به صحيح نه آهي ته ڇوڪرو يا ڇوڪري بالغ به ٿي وڃي، ته به رشتو ڪرڻ جو فڪر نه هجي!؟ اڄڪلهه جي هلي پيل پيار جي پرڻي جا ٽي اهم سبب آهن: هڪڙو ته ڪم عقلي پر بيوقوفي نه، ٻيو ته عام ٿيڻ جو شوق ۽ ٽيون ته جوڙ يا بي جوڙ، معاشي يا سماجي سببن ۽ غربت، ڪلفت وڌڻ جي ڪري رشتا نه ٿيڻ، نه ڪرڻ يا نه ٿي سگھڻ. نتيجي طور غلط يا صحيح جي تميز ڪرڻ کانسواءِ، موبائيل مس ڪال تي شروع ٿيل پيار جي پرڻي تي پڄاڻي نه ٿيندي ته ٻيو ڇا ٿيندو!

اسان جي روايت رهي آهي ته والدين نياڻي جو سڱ ڪرڻ لاءِ اڳرائي نه ڪندا آهن، پر هيءَ ڪھڙي روايت بنجي وئي آهي ته، پٽ جي اسرار باوجود به بي فڪر ۽ بي اونا ٿيا ويٺا هجون!؟ اهو به هڪڙو اهم سماجي سبب آهي، جنهن ڪري اڄڪلھه هلي پيل پيار جا پرڻا تمام گھڻا وڌي ويا آهن! ۽ اسانجي ميڊيا توڙي اين جي اوز وارا معاف ڪن ته، اِن پھلوءَ تي اکين کان انڌا ۽ ڪنن کان ٻوڙا ٿيا ويٺا آهن.

ڪهڙا نه اسين ــ

انڌا آهيون،

ٻوڙا آهيون،

گونگا آهيون،

ايڏا سور،

سختيون ڏسي،

ايڏو جبر،

ظلم ڏسي،

اکين هوندي ڏسون نٿا،

ڪنن هوندي ٻڌون نٿا،

زبان هوندي ڪڇون نٿا،

ڪهڙا نه اسين ــ

انڌا آهيون،

ٻوڙا آهيون،

گونگا آهيون،

يا بنهه ئي ــ

بيوس آهيون!؟

***

ڇڏيو ڇڏيو،

منهنجا چپ ٽانڪيل ڇڏيو.

اوهان کي خبر ناهي ڇا؟

سچل، صالح ۽ مهدي*،

جن صديون اڳ،

تڏهوڪي حقيقت کي،

پنهنجي مخصوص انداز ۾،

رڳو شاعري جو روپ ڏنو ته،

سندن چپ سبيا ويا…

اهوئي سچ،

جي اڄ به،

رڳو پيٽ خاطر ئي سهي،

ڪو ورجائي ٿو ته،

ان جا به چپ سبيا وڃن ٿا!؟

ڇڏيو ڇڏيو،

منهنجا چپ ٽانڪيل ڇڏيو.

هتي هر ظلم ستم،

هر ويل هر گھڙي،

وَڌي وِيجھي پيو،

۽ آئون جي رڳو،

ڪنهن هڪ ظلم جي،

ننڍي مان ننڍي،

بلڪه ظلم جي،

تازي ڄاول ٻار جي به،

رڳو ڳالهه ئي ڪندس ته،

نه رڳو،

منهنجا چپ سبيا ويندا،

پر منهنجون اکيون به،

بند ڪيون وينديون!؟

(*  اڄڪلهه جي خبر نه آهي پر ڪجهه سال اڳ ريڊيو ۽ ٽي وي تي سچل، صالح ۽ مهدي جو ڪلام ڳائڻ جي اجازت نه هئي)

اف! ڪھڙي اخبار يا ٽي وي چينل آهي، جيڪي ڳوٺ ڳوٺ ۾، هر وسندي، هر واهڻ ۾ موجود، سندن نمائندي کي ڪم جو معاوضو ته ٺھيو، پر رپورٽ ڪرڻ تي ايندڙ خرچ ڏين ٿا!؟ اسان ته اهو ئي ٻُڌو ۽ محسوس ڪيو آهي ته، ننڍڙي ۾ ننڍڙي خبر 100 رپيه کان گھٽ نه هلندي آهي ۽ واپڊا توڙي پوليس، جيڪا هر عام ۽ خاص لاءِ ڪنهن شامت – مصيبت کان گھٽ نه آهي، ٻُڌڻ ۾ ايندو رهيو آهي ته، اهي، جيڪي رڳو وٺڻ سکيا آهن، اهي به صحافين (جيڪي ڪونه ٿا وٺن اهي نه) کي ڏيندا آهن. اسان جي صحافين کي ايذائڻ، اغوا ڪرڻ، بلڪه قتل ڪري ڇڏڻ جو ممڪن آهي ته هڪڙو اهم سبب اهو به هجي، پر ان طرف ڪير سوچي؟… صحافين ۾ به ڪڙم جا ويري ويٺا آهن!؟

وڌيڪ خبر ته خدا کي پر ’ايڊيٽرن‘ کي ڦاهي چاڙهڻ جو ٻڌو ۽ پڙهيو آهي، جيڪو ان زماني جي حالتن لاءِ ڀل ته درست به هجي، پر اڄڪلهه، گھٽ ۾ گھٽ اسان وٽ اهو بلڪل به غلط آهي، ڇاڪاڻ ته اسان وٽ ’ايڊيٽر‘ جو عھدو ضرور آهي پر ’ذميواري‘ نه!؟ سَولِي سلوڻي ٻوليءَ ۾ ائين کڻي چئجي ته، ’ايڊيٽر‘ (سڀ نه) ويچارا ته گُڏا ڪري ويھاريا ويا آهن، اڪثريت ۾ قدرتي ساھ ته بلڪل ڪونهي، پر جيڪو ڪوبه مصنوعي ساھ کڻڻ جھڙو آهي ته، انهن جي اکين تي کوپا، وات ۾ مڱ ۽ ڪنن ۾ ڪپهھ چاڙهيل آهي، ائين جيئن:

سج نيزي پاند آ،

ماڙيءَ جي ڇت تي،

هڪ منشي ۽ ٻيءَ وڏيري،

هوڏانهن،

وونئڻن جي فصل ۾،

هڪ هارياڻي ۽ ٻيو وڏيرو،

ناهي شڪوه،

۽ نه ئي ڪا شڪايت،

ڇو ته:

چاڙهي ڇڏيا اٿم ــ

اکين تي کوپا،

وجھي ڇڏي اٿم ــ

ڪنن ۾ ڪپهه،

۽

ڀري ڇڏيا اٿم،

وات ۾ مڱ.

اصولي طور ته جنسي ڏاڍائي جي رڳو خبر ئي ڪافي هجڻ کپي، پر هتي ته شڪار ٿيل کي مالڪي جو احساس ڏياري، نه رڳو سندس نالو ۽ ذات مڪمل، پر مڪمل اتو پتو، تصوير يا مووي فلم ڏيڻ هلائڻ جو آخر ڇا ته جواز آهي!؟ پيار جا پرڻا يا اهڙا موضوع گھٽجڻ جي صورت ۾، ڪو ايجوڪيشن جھڙا اشو هلائڻ به ساڳي روايت جي ڪڙي آهي. مون کي ته ’ڏي سوال وٺ جواب‘ جا سلسلا، ’بتال ڀاڳيو‘ ۽ ’حسينه ديڳڙي‘ جا ڪردار به ياد پيا اچن، جيڪي ٽيپ رڪارڊ ڪيسٽ جو وڪرو وڌائڻ لاءِ ”عورت آهين بي حيا، ڇڏ مردن سان تڪرار، اٿيو اٿئي عاشق جلويدار“ يا وري ”ماستر مار نه منھنجي يار کي“، يا اڃا به ”ماستر يار منهنجو اڄ ڪونه ايندو اسڪول“، بلڪه ان کان به اڳتي ”ڪلينڊر روڪ تون بس کي…“ مون کي ته اهي مثال ڏيڻ تي به شرمندگي پئي محسوس ٿئي، ضابطئه اخلاق پيو ياد اچي!؟

پرنٽ ۽ اليڪٽرونڪ ميڊيا سوچي ته اڄڪلهھ هر ڪنهن کي ڪاوڙ نڪ تي ڇو چڙهيل آهي؟ ”هر هر رُسڻ ۾ مزو، پاڻ پرچڻ ۾ مزو“ هر هنڌ نه پر ”ڪاوڙ حلال جنهن ۾، سو آهي ڪتاب ڪھڙو“ جتي ڪٿي فٽ آهي. ”ڇو ٿو رسين او سهڻا..“، وڌيڪ نه، گهٽ ۾ گهٽ تعليم ۽ صحت جي معاملي ۾ ته بلڪل ئي سمجھوتن کان ڪم نه وٺڻ گهرجي. ڇا به آهي پر اڃا ميڊيا ڏائڻ نه آهي، هڪڙو گهر ته ڏائڻ به ٽاري ٿي، پر ميڊيا پاڻ ملهائي، رڳو اهي ٻه گھر (تعليم ۽ صحت) ٽاري، پھرئين قدم طور تعليم ۽ صحت ۾ فرائض انجام ڏيندڙن کي جاري ڪيل نمائندگي جا ڪارڊ ختم ڪيا وڃن، تعليم ۽ صحت مان ڪنهن به قسم جو ڀتو نه ورتو وڃي، پسند ۽ ناپسند جي قطعي نظر، منفي توڙي مثبت، خبرون ۽ تجزيا ايمانداري جي بنياد تي هلايا وڃن، نه ته هر ڪو ٻار رهجي ويندو، ۽ پوءِ ياد رکيو وڃي ته، اهڙن ٻارن سان ڪرڻ لاءِ ٻرڙن جي بلڪل ئي کوٽ نه آهي.

سچ ته ميڊيا اهڙو ته شڪي مزاج ڪري ڇڏيو آهي، جو مون کي لڳي ٿو ته، هيءَ ميڊيا واچ به سرڪيوليشن وڌائڻ لاءِ ڪو نئون راڳ  آهي، جيڪڏهن ائين نه آهي ته پوءِ، ميڊيا واچ جو هيءَ ڀلوڙ سلسلو سڀني اخبارن يا ميڊيا جي مڙني ذريعن ۾ ڇونه!؟

وونئڻ: ميسر پاڻيءَ جو وقتائتو ۽ مناسب استعمال ليکڪ : محمد مٺل جسڪاڻي

هر ٻوٽو پنهنجو کاڌو پاڻ تيار ڪندو آهي. کاڌي جي تياريءَ ۾ پاڻي جي ضرورت پوي ٿي، پر ٿورو توڙي گهڻو پاڻي نقصان ڪري ٿو، يعني پورو پُنو پاڻي ڏيڻ سان ئي فائدو ممڪن آهي. جيڪڏهن ڪنهن به فصل کي مناسب ۽ وقتائتو پاڻي نه ڏنو ويندو، ته ان فصل کي خطرو لاحق آهي. مقصد ته پاڻي جي اهميت کي نظر انداز نٿو ڪري سگهجي. ڇوته پاڻي ذريعي ٻوٽن جي کاڌ خوراڪ پاڙ کان مٿي يا پنن مان هيٺئين حصي تائين پهچي ٿي. ان ڪري ٻج جي ڦوٽهڙي کان وٺي وڌي وڏي ٿيڻ تائين، پاڻي جي سخت ضرورت هوندي آهي. پاڻيءَ جو سڌو سنئون اثر فصل جي پيداوار تي پوي ٿو. ان ڪري فصل جي واڌ ويجهه جي مختلف مرحلن ۽ موسمي حالتن کي نظر ۾ رکي، پاڻيءَ جو وقتائتو ۽ مناسب استعمال، فصل جي پيداواري صلاحيت وڌائڻ ۾ مددگار ثابت ٿيندو آهي.

هوشيار هاري، پهرين پاڻي جو انتظام ڪري، پوءِ ميسر پاڻي موجب فصل پوکي، ٿوري ايراضي مان ججهي اپت حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.

هموار زمين ۾، مناسب وٿي تي پوکيل فصل کي، احتياط سان،

بچت واري طريقي موجب پياريل پاڻي جو بهترين ڏيک

پاڻي ڏيڻ جو وقت

کِرين تي پوکيل فصل کي پهريان ٽي چار هلڪا ۽ تڪڙا پاڻي ڏيڻ گهرجن. ناڙي واري فصل ۾ عام طور پهريون پاڻي پوکيءَ کان پوءِ 25 – 30 ڏينهن اندر ڏيڻ جي ضرورت پوي ٿي. ان کان پوءِ جيئن ته ٻوٽا وڏا ٿي ويندا آهن، ان ڪري موسم ۽ زمين جي قسم کي نظر ۾ رکي، وارياسي زمين ۾ 8 کان 10، سخت يا ڪلراٺي زمين ۾ 10 کان 12 ۽ چيڪي لٽاشي زمين ۾ 15 کان 20 ڏينهن جي ساهيءَ سان پاڻي ڏجي.

فصل جي ضرورت موجب پاڻي جو انتظام يا نيڪال ڪرڻ جي ڪامياب آبادگار جي نشاني

گل ٻاٽي وارو مرحلو تمام گهڻو نازڪ آهي، تنهن ڪري پهريان گل نظر اچڻ کان وٺي وڌ ۾ وڌ گوگڙا ٺهڻ واري عرصي تائين، پاڻي جي کوٽ نه ٿيڻ ڏجي، نه ته، نه رڳو مکڙيون گهٽ لڳنديون پر، مکڙيون ۽ گل به ڇڻندا ۽ گوگڙا به مناسب واڌ نه ڪري سگهندا، جنهن ڪري ڦٽي يعني ڪپهه به گهٽ ٺهندي.

پاڻي ڏيڻ جا جديد طريقا

آبادگار ڀائرو، الله تعاليٰ اسان کي ڀليون ۽ زرخيز زمينون به ڏنيون آهن، ته دنيا جي پاڻي وارن وڏن ذخيرن مان هڪ ذخيرو پڻ مليل آهي، جنهن جو دنيا ۾ مڃيل آبپاشي نظام به موجود آهي، پر پاڻي جي کوٽ ۽ غير ضروري زيان به معمول بنيل آهي. جيڪڏهن ڪجھ توجھ ڏجي ته، اڃا موجود ڦِٽل زمينون به ٺاهي سگھجن ٿيون ۽ پاڻي بچائي، وڌيڪ ايراضيءَ تي پوک به ڪري سگھجي ٿي. ان لاءِ وت ۽ وس آهر ئي سهي، پر پاڻي ڏيڻ جي جديد طريقن تي توجهه ڏيڻو پوندو، ان تي عمل ڪرڻو پوندو. وونئڻن جي حوالي سان ممڪن، مفيد، جديد طريقن جو ذڪر ڪجي ٿو، اميد ته آبادگار مثبت نموني سوچ ويچار سان فائدو ماڻڻ جي ڪوشش ڪندا.

فلڊ اريگيشن Flood Irrigation

هي پيچ جو اهو طريقو آهي، جنهن ۾ ٿوري ڦير ڦار سان بارڊر، بيسن ۽ ڪنٽور ڊچ طريقا اچي وڃن ٿا. انهن ٽنهي طريقن مان ڪو به وونئڻن لاءِ موزون ڪونه ٿو سمجهيو وڃي.

فروز اريگيشن Furrows Irrigation

کِرين تي پوکيل هر فصل جھڙوڪ وونئڻ، بصر، پٽاٽا، انگور ۽ مختلف ڀاڄيون وغيره لاءِ هن طريقي سان پيچ ڪرڻ وڌيڪ مناسب ۽ بهتر سمجهيو وڃي ٿو. ان ڪري هي طريقو هر قسم جي زمين ۾ آزمائي سگھجي ٿو.

هن طريقي سان پيچ ڪرڻ لاءِ، لهه واري حساب سان کريا ٺاهي، کِرين جي وچ ۾ بند ڏئي، زمين کي ٽڪرن جي صورت ۾، مستطيل ورهائبو آهي. کِرين کان هيٺ واري زمين جي سنوت جو به خاص خيال رکيو ويندو آهي. پيچ جو هي طريقو، گھڻي ۽ گھٽ پاڻي، ٻنهي حالتن ۾ ڪامياب ثابت ٿيو آهي. ان طريقي ۾ خاص خيال رکڻ گھرجي ته، پاڻي کِرين جي مٿان نه اٿلي، پر کِرين جي وچ ۾، هڪ جيترو بيهي. کِرين ٺاهڻ وقت فصل جي قطارن جو مفاصلو ذهن ۾ ضرور رکڻ گھرجي.

اسپرنڪلر اريگيشن Sprinkler Irrigation

هن طريقي سان فصل کي ڦوهاري ذريعي پاڻي ڏنو ويندو آهي. جھڙي طرح برسات جا سنها سنها ڦڙا، فصل جي مٿان ڪرندا آهن، اهڙي ئي طريقي سان هن طريقي کي ايجاد ڪيو ويو آهي، ته جيئن فصل کي صرف گھربل گھم مهيا ڪري سگھجي.

اسپرنڪلر اريگيشن جا فائدا

جتي زمين هموار نه هجي يا سنوت ۾ آڻڻ ممڪن ئي نه هجي، جتي پيچ جو ڪو ٻيو طريقو به قابل استعمال نه هجي، اتي هي طريقو ڪاميابيءَ سان استعمال ڪري سگھجي ٿو.

اهڙيون زمينون، جن ۾ زير زمين پاڻيءَ جي سطح تمام مٿي هجي.

زمين تمام گھڻي وارياسي هجي، جتان پاڻي ڏيڻ سان ٻوٽي جا خوراڪي جزا به پاڻي سان گڏ هيٺ لهي وڃن.

اهڙا فصل يا پاڻي ڏيڻ جو وقت، جتي تمام ٿوري پاڻي ڏيڻ جي ضرورت هجي ۽ اضافي پاڻي سان يا ته پاڻيءَ جو زيان ٿئي يا وري ٻوٽي کي نقصان پهچي.

زمين ۾ کڏا کوٻا، جيڪي واندا پيا هجن ۽ انهن ۾ به آبادي ڪرڻي هجي.

اسپرنڪلر اريگيشن جا نقصان

هي طريقو تمام گھڻو مهانگو پوي ٿو.

هن طريقي موجب پاڻي ڏيڻ سان فصل جا پن وغيره ڌوپجي وڃن ٿا، جنهن ڪري جيتن ۽ بيمارين خلاف ڦوهارو ڪيل زهر به ڌوپجي وڃي ٿو، نتيجي طور خرچ ۽ محنت باوجود زهر جو اثر ضايع ٿي ويندو آهي.

ڪڏهن ڪڏهن موسمي حالتن جي پيش نظر گِھم وڌڻ واري صورت ۾، جيت ۽ بيماريون وڌيڪ خطرناڪ حد تائين حملي آور ٿي سگھن ٿيون.

ڪابه هڪ طرفي هوا لڳي ته، پوک تي پاڻي صحيح طرح ڦهلجي نه سگھندو.

ٽڙيل ڦٽين يعني ڪپهه تي ڪرندڙ هر پاڻي سان، ڦٽيون خراب ٿين ٿيون، نقصان پهچي ٿو.

سب اريگيشن Sub Irrigation

هن طريقي لاءِ وارياسي يا وچولي زمين مناسب آهي. ڇاڪاڻ ته ڪئپليري حرڪت Capillary Movement جي ذريعي پاڻي جي ٻاڦ يا بخار کي اڀو ۽ پاسيرو وڃڻ ۾ ڪابه دِقت پيش نه ٿي اچي. ڳري يا پڪي زمين ۾ هي طريقو ناڪام ويو آھي. ڇوته زمين جي اندر ئي اندر، ٻوٽي جي پاڙ کي پاڻي ڏيڻ لاءِ هي طريقو اختيار ڪيو ويندو آهي. ان لاءِ زمين ۾ اونهيون ۽ کليل ناليون کوٽيون وينديون آهن يا وري ٽائيل سسٽم يا وري پوردار پائيپ وڇايا ويندا آهن. انهن ۾ وقت ۽ ضرورت آهر پاڻي ڇڏيو ويندو آهي ۽ اهو پاڻي ڪافي وقت بيٺو رهندو آهي. ان سان ڪئپليري Capillary Movement حرڪت جي ذريعي پاڻي بخار جي صورت ۾، مٿي چڙهي، ٻوٽي جي پاڙ وٽ، ضرورت مطابق گِھم پيدا ڪندو آهي ۽ ٻوٽو پنهنجي پاڻي جي ضرورت پوري ڪري وٺندو آهي.

خاص وضاحت

آبادگائر ڀائرو، جيئن ته مٿي بيان ڪيل مختلف طريقا، دنيا جي مختلف جاين تي، مختلف حالتن ۾ رائج آهن، پر اسان وٽ سڌو سنئون فلڊ اريگيشن Flood Irrigation ذريعي ٻارا ڀرائڻ لاءِ کِرين واري طريقي موجب پوک کي اوليت ڏني وڃي ٿي. موجوده حالتن ۾ پاڻي جي موجودگي ۽ اسان جي مالي مشڪلاتن کي نظر ۾ رکندي، اسان وٽ جيڪو طريقيڪار رائج آهي، اهو ئي بهتر آهي. البته هن طريقي ۾ ڪجهه سڌارا آڻڻ واري ضرورت کي به نظرانداز نه ٿو ڪري سگهجي، ان ڪري هيٺ ڏنل جديد طريقن تي عمل ڪرڻ جي صلاح ڏجي ٿي.

ڪوشش ڪري سڀئي واٽر ڪورس، اڏون وغيره پڪيون ڪيون وڃن.

جتي في الحال اهو ممڪن نه آهي، اتي واٽر ڪورسن، اڏن ۽ ڪڙين وغيره جي صفائي ڪجي ۽ گندگاهه کان پاڪ رکجن ته، جيئن پاڻي جي وهڪري ۾ رڪاوٽ نه ٿئي.

واهن ۽ واٽر ڪورسن مان وڌندڙ سم کي روڪڻ لاءِ، توڙي عام ماحول جي بهتري لاءِ به، وڻ پوکڻ گهرجن.

پوک کي ضرورت کان وڌيڪ پاڻي نه ڏجي، پر فصل ۽ زمين جي ضرورت کي سامهون رکي، پاڻي ڏيڻ گهرجي.

زمين جي صحيح نموني سنوت ڪجي، ته جيئن فصل کي هڪ ڪرو، هڪ جهڙو، هڪ جيترو پاڻي ملي.

پاڻي هميشهه موسمي حالتن، فصل جي گهرج ۽ زمين جي ساخت کي نظر ۾ رکي، پوءِ استعمال ڪجي.

mithaljiskani@yahoo.com

ماڻهن مان آخر ڪڏهن وحشي جبلتون ختم ٿينديون!؟…… ليکڪ : مٺل جسڪاڻي

ان مهل ٿيون اکيون رت روئن، جڏهن ڪو وحشي صفت، درندو، ماڻهوءَ جي کل ۾ مِرون، اهڙي معصوم نياڻيءَ کي شهيد ڪري ڇڏي ٿو، جنهن جي صاف گوئي ۽ پاڪ پوتر هجڻ جي نه رڳو سندس سڳي ماءُ پيءُ، ڀيڻ ڀاءُ کي پڪ هجي ٿي، پر پاڙي وارا به خوب ڄاڻن ٿا، بلڪه کيس کي سڃاڻيندڙ اها دعا به گهرن ٿا ته، شال انهن جون نياڻيون به اهڙيون سليڪي مند هجن، شريف هجن، سلڇڻيون ۽ سيبتيون هجن…….. اهڙين بي عيب نياڻين کي ڀيٽا ڏيڻ، يا سندن صحيح سڃاڻپ ڪرائڻ جهڙو ڪو لفظ آهي ئي ڪونه…

اسان جي گهاون تي پها نه پر ڦٽن تي لوڻ ٻُرڪجي ٿو، جڏهن بي قصور شهيد نياڻيءَ جي اوچتي، بي وقتي، ڪُمهلي، بنا ڏوهه ثواب جي…. ان کي ظالم سماج جي ظالم روايت جي ور چاڙهي، ان تي انتهائي غليظ، غلط الزام مڙهي، ڪنهن جي واتان قتل ٿيڻ جو ٻڌئون ٿا.

چوڻ وارا چون ته ٿا، پر اهو ڪڏهن ڪنهن سوچيو به آهي ته،  اهڙين معصوم نياڻين کي شهيد چوڻ به ساڻن سان ناانصافي آهي، انهن لاءِ اڃا به ڪو ٻيو اوچو مقام ٿي سگهي ٿو……

انهن کي ڇا چئجي؟ کين ڇا ڪجي؟ جيڪي ماڻهو سڏجن ته ٿا پر هجن ڪونه ٿا…. کين ته مرون به نه چئجي، اها ته مرونءَ جي به توهين آهي. اهڙن کي ڪنهن به جانور جي تشبيهه نه ٿي ڏئي سگهجي…… اها ته کين به خبر ڪانه هوندي ته اهي ڇا آهن…. اسان جي ته ٺهيو، دنيا جي سڀني ٻولين ۾ به اهڙن لاءِ ڪو واجب لفظ ڪونه ملندو، سندن وصف نه ٿي بيان ڪري سگهجي….

دنيا ڪٿي وڃي پهتي آهي؟ ۽ اسان اڃا ڪٿي پيا ڌڪا ۽ ٿاٻا کائون؟ ڪهڙي جهان جي مخلوق آهيون اسان…؟ اسان کي ڪير ٻڌائي اسان ڇا آهيون؟

جيڪڏهن ڪو همت ڪري ٻه اکر پڙهي پوي ٿو، پنهنجي اولاد کي پڙهائڻ جي ڪوشش ڪري ٿو، ان تي ڪهڙو ڪهڙو حملو ڪونه ٿو ٿئي!؟ ان سان ڪهڙي ڪهڙي ويڌن ڪانه ٿئي ٿي!؟

اڙي ظالمو. اڙي ڪهريو، اڙي مردودو، اڙي…………. جڏهن اهڙن جي لاءِ ڪو لفظ ئي نه آهي، ڪا وصف به نٿي ٿي سگهي، جيڪي پنهنجي نياڻين، پنهنجي ننگن جي حفاظت ته ڪونه ٿا ڪن، پر اجايا سجايا الزام هڻي، به ظاهر هڪڙي معصوم نياڻي کي ٿا مارين، پر اصل ۾ هو نه رڳو ان نياڻيءَ جي سڄي ڪٽنب جو قتل عام ڪن ٿا، پر جيڪي جيڪي به انهن کي ويجها هجن ٿا، کين کي منڊي تي ٽڪ جيان سڃاڻن ٿا، هيءَ ته انهن جا به قاتل ٿي پون ٿا…..

هيءَ ظلم، هي ستم، هي وحشتون…… آخر ڪيسيتائين!؟ ڪير ڪير، ڪنهن ڪنهن جي نياڻي…… ڪڏهن ڪسڻ کان بچي سگهندي، بي ڏوهي مارجڻ کان بچي سگهندي!؟

واقع جتي باهه ٻري سا جاءِ سڙي. هيءَ زارو قطار، رت روئڻ جهڙي حالت جو ٻڌندڙ کي قطعي اندازو نٿو ٿي سگهي. اخبارن ۾ پڙهڻ، ريڊيو تان ٻڌڻ ۽ ٽي وي تان ڏسڻ سان، ڪهڙي به وڏي کان وڏي زلزلي، هاڃي، ويڌن، ڪهر، ڪلور جو ڪنهن کي به اندازو نه ٿو ٿي سگهي……

هيءَ ڪهڙي قسم جي سفاڪي آهي؟ هي ڪهڙي قسم جي حالت آهي؟ جنهن جي آڳ اجهامي نٿي سگهي؟ آخر ڪيسيتائين؟ ڪير ڪير ان آڳ ۾ جلندو، پچندو، پڄرندو…. آخر ڪير ته انهن اجاين انڌن اونڌن ويڄن جو ڪو طبيب ٿيندو، انهن خلاف ڪير مفتي منجهه ويهاري فيصلو ڏيندو، ازالو ڪندو……

اسان اُفڪ کي ڇُهندڙــ

جديد سائنسي دنيا ۾ پيا رهون،

يا اڃا:

اسان اهي ئي اُگهاڙا،

غارن ۾ رهندڙــ

غير سماجي جانور آهيون!؟….

اسان ماڻهن مان

آخر ڪڏهن،

وحشي جبلتون ختم ٿينديون!؟……

شهيد کان به مٿانهون درجو ماڻيندڙ اسان جي نياڻين کي قتل ته ڇا، شهيد به نه چيو وڃي. اسان جي پاڪ پوتر، نيڪ، شريف….. نياڻين کي، اسان کان ڌار ڪندڙن کي، هڪ نه هزار ڀيرا ڦاهيءَ تي ٽنگڻ سان به حساب برابر ناهي ٿيڻو، ان ڪري جوابدارن خلاف قدم کڻڻ لاءِ، ڪنهن به ايف آءِ آر جو اجايو شرط به نه رکيو وڃي…. اهڙن سان ڪنهن جو به ڪوبه رشتو ڪونه هجي ٿو، تنهن ڪري پهرين کين سزا ڏيڻ ۾ دير ڪرڻ ۽ پوءِ ٺاهه لاءِ واٽون نه ڳولڻ گهرجن….

مروج رواجن، رسمن ۽ انهن جي پاسدار قانونن جي ڪري ته اهڙين وارداتن ۾ ذري برابر ڪمي ڪانه پئي اچي سگهي. هن قسم جي وارداتين لاءِ ته اهڙي ڪا پنهنجو مٽ پاڻ مثالي سزا هجڻ گهرجي جو، آئندهه ڪابه بي قصور نياڻي، ان جو سندو ڪٽنب ۽ انهن کي ويجهڙائي کان سڃاڻيندڙن جو اجتماعي قتل عام نه ٿي سگهي.

اڄ وري به طبعيت ـ

ڪجھ بگڙيل آهي،

اڄ وري به ڪم ــ

ڪونه پيو پڄي سگھي!

اڄ وري به دماغ ــ

خـراب آهي شايـد،

اڄ وري به ائين ــ

لڳي پيو ته:

ڏسڻ ۾ ته ڪنـهن کان ــ

گھٽ نه آهيون،

پر حقيقت ۾،

اسين اڃاــ

سڌريا نه آهيون….

پوءِ به پاڻ تي ــ

فخر آهي!؟

ڇو ته:

مون جڏهن ــ

منهنجي پيءُ ــ ماءُ،

جي حوالي سان ــ

پنهنجي سڃاڻپ ڪرائي ته:

هو حيران ٿي ويا!

۽ هو جيڪي ــ

ولديت ته ڄاڻائين ٿا،

پر ساڳئي وقت،

لوڪ کان ــ

پنهنجا والدين،

يا ساڻن سان رشتوــ

لڪائين ٿا ته:

آئون حيران ــ

رهجي ويندو آهيان،

منهنجو شرم کان ــ

ڪنڌ جھڪي پوي ٿو،

پر هوــ

هو ڳاٽ اوچو ڪري،

پنهنجي پاڻ تي ــ

فخر ڪن ٿا،

۽ مونکي لڳي ٿوــ

اسين اڃا،

سڌريا نه آھيون!؟

مونکي مائٽن،

۽ اولاد تي؛

پر هو،

هو ته ــ

ڄمندي ڄام آهن،

کين کي صرف ــ

سندي ذات…

پنهنجي پاڻ تي،

فخر آهي،

۽ وڏي واڪي،

چوندا رهن ٿا،

هاڻي اسين ــ

سڌري ويا آهيون…

پر مون کي لڳي ٿوــ

اسين اڃا سڌريا نه آهيون….