• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

سنڌ، گڊ گورننس ۽ پ پ پ ليکڪ : لياقت عزيز

محترمه شهيد بينظير ڀٽو جي شهادت جي پويان ڪهڙا هٿ آهن؟ انهيءَ متعلق في الحال ڪجهه چئي نٿو سگهجي؟ اقوام متحده محترمه جي شهادت جي تحقيقات ٿيڻي آهي. محترمه جي شهادت جي خبر مون مڪه معظمه ۾ ڪعبته الله شريف ۾ ٻڌي. ان وقت اسان مغرب جي نماز ادا ڪري رهيا هئاسين، ڪنهن کي به يقين نه پئي آيو ته واقعي محترمه بينظير سان ائين ٿي سگهي ٿو!؟ ٻئي ڏينهن هڪ انگريزي اخبار ”عرب ٽائيمز“ ۾ محترمه جي شهادت جي خبر ڇپيل هئي. ان اخبار ۾ القاعده جي سعودي عرب جي ترجمان جو بيان پڻ هو، جنهن ۾ هن اهو موقف پيش ڪيو هو ته، محترمه بينظير ڀٽو جي شهادت ۾ سندن ڪو هٿ ناهي، اصلي قاتل ٻيا آهن، ان ڪري پاڪستان حڪومت انهن جا پيرا کڻي.

سنڌ جو عوام 1970ع هر ڀيري ”شهيدن جي پارٽي“ يعني پ پ پ کي ووٽ ڏيندو هو. گذريل اليڪشن ۾ سنڌ جي عوام پاڻ ملهايو. قومي توڙي سنڌ اسيمبلي ۾ پ پ پ اڪثريت حاصل ڪئي. محترمه بينظير ڀٽو شهادت کان اڳ عام چونڊن ۾ حصو وٺڻ لاءِ جيڪو منشور پيش ڪيو هو، اهو ساڳيو منشور هو، جيڪو شهيد ذوالفقار علي ڀٽو 1970ع جي اليڪشن ۾ پيش ڪيو هو ۽ 1973ع جي آئين ۾ 17 ترميم کي ختم ڪرڻ ۽ آزاد عدليه جي بحالي لاءِ هن لنڊن ۾ نواز شريف سان ”ميثاق جمهوريت“ جو معاهدو پڻ ڪيو هو. مرڪز ۾ پ پ پ ٻين سان گڏجي مخلوط حڪومت جوڙي. سنڌ- بلوچستان ۾ پڻ مخلوط حڪومت جڙي، سرحد ۾ اسفند يار ولي وارن حڪومت ٺاهي ۽ پنجاب ۾ نواز ليگ ۽ پ پ پ گڏجي حڪومت جوڙي. سنڌ ۾ سيد قائم علي شاهه کي سنڌ جو وڏو وزير بنايو ويو ۽ کيس تمام گهڻا وزير، مشير ۽ اسپيشل اسسٽنٽ ڏنا ويا. محترمه بينظير ڀٽو به پنهنجي پهرين دور حڪومت ۾ سيد قائم علي شاهه کي وڏو وزير بنايو هو، پر ”احسن ڪارڪردگي“ کانپوءِ 15 مهينن بعد آفتاب شعبان ميراڻي سنڌ جو وڏو وزير بنايو ويو. هاڻي به سوا سال جي سنڌ حڪومت جي ڪارڪردگي کي ڏٺو وڃي ته سنڌ ۾ نه گڊ گورننس آهي، نه قانون جي بالادستي آهي. چوريون، اغوا، ڌاڙا، وڏن شهرن ۾ بيگناهه انسانن جو قتل عام روز جو معمول بنجي چڪو آهي. سنڌ ۾ پاڻيءَ جي کوٽ ڏينهون ڏينهن وڌندي وڃي. 1991ع واري پاڻي ٺاهه تي عمل نه پيو ٿئي. ناڻي ورڇ ۾ به سنڌ سان ناانصافي ٿي رهي آهي.

تازو پ پ پ جي مرڪزي ڪميٽي جي هڪ گڏجاڻي آصف علي زرداري جي زير صدارت ٿي گذري، جنهن ۾ سنڌ ڪابينا جي وزيرن ۽ انهن جي کاتن ۾ ڦير ڦار جي لاءِ اشارو ڏنو ويو آهي. سنڌ جي ڪنهن به کاتي جي ڪارڪردگي کي جيڪڏهن عوام جي نگاهن کان پرکيو وڃي ته هر کاتي ۾ لٽ مار جاري آهي. نوڪريون وڪڻڻ جا الزام لڳي رهيا آهن. هر ڪو وزير، مشير پنهنجا نوازڻ ۾ پورو آهي، غريب ۽ بي پهچ ماڻهو اڄ به پريشان آهن.

سنڌ ۾ پ پ پ جا اتحادي هر وقت پ پ پ کي ”بليڪ ميل“ ڪرڻ لاءِ حڪومت کان ڌار ٿيڻ جون ڌمڪيون ڏين ٿا. ملڪي منتظمين پرڏيهه پڌاريل رهنما کي ايلاز ڪن ٿا ۽ هڪ الٽيميٽم ختم ٿئي ٿو ته وري ٻيو شروع ٿئي ٿو. پنجاب، سرحد، بلوچستان ۾ ”ڪمشنريٽ نظام“ بحال ٿي چڪو آهي، پر سنڌ ۾ اتحادين جي ڌمڪين جي ڪري اڃان روشني جو ڪو به ڪرڻو نظر نٿو اچي.

سنڌ بجيٽ ۾ وزير مشيرن لاءِ نيون لگزري گاڏيون خريد ڪرڻ لاءِ ڪروڙين رپيا رکيا ويا آهن، وزيرن ۽ مشيرن جي فرنيچرن خريد ڪرڻ لاءِ پڻ ڪروڙين رپيا رکيا ويا آهن، جنهن ۾ هڪ ميز 80 هزار  رپين ۾ ايندي ۽ ڪرسي 40 هزار رپين ۾ ايندي. اهي خرچ رهيا ته حڪومتي خرچن تي ڪيئن ڪنٽرول ٿي سگهندو؟ هن وقت ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته گورننس کي بهتر بنايو وڃي. عام ماڻهو کي رليف ڏنو وڃي. قانون جي ”رٽ“ قائم ڪئي وڃي. چوريون، ڌاڙا، اغوا جون وارداتون ختم ڪرايون وڃن، پاڻي جي معاهدي تي سختي سان عمل ڪرايو وڃي،NFC ايوارڊ گهڻ رخي بنيادن تي ورتو وڃي. سنڌ ۾ نوڪرين لاءِ وٺندڙ ”کليل دڪان“ بند ڪرايا وڃن. ڇا ڪجي؟ ڪنهن کي دانهن ڏجي؟ وڻ کان ڪنهن پڇيو ته، ”توکي هي ننڍڙو ڪهاڙو ڪيئن ٿو ڪپي؟“ وڻ جواب ۾ وراڻيو ته، ”ڪهاڙي اندر جيڪو ڳن آهي، اهو مون مان ئي جڙيل آهي.“ سو اسان سنڌين سان به اڄڪلهه اها ئي ويڌن آهي.

تعليم جي تباهي جو داستان، موجوده صورتحال ۽ حل ليکڪ : لياقت عزيز

لياقت عزيز

لياقت عزيز

مون ڪنهن ڪتاب ۾ پڙهيو هو ته:

“Humanity is divided into two classes Teachers and taught”

”انسان ذات ٻن طبقن ۾ ورهايل آهي، هڪ استاد ۽ ٻيو شاگرد“

انسان جو سمورو جيون يا ته علم حاصل ڪرڻ ۾ گذري ٿو يا علم ڏيڻ ۾، هي دنيا جيڪا ”مالڪِ المُلڪ“ تخليق ڪئي آهي، سا هڪ عظيم درسگاهه آهي، جنهن ۾ هر انسان وک وک تي ڪجهه سکي ٿو. دنيا ۾ انسان يا ته سکڻ آيو آهي، يا سکيا ڏيڻ لاءِ.

ڪنهن ڏاهي جو چوڻ آهي ته، ”استاد“ اهو ڪاريگر آهي، جيڪو زندگيءَ جي ڪارخاني ۾ ڪم ڪري ٿو، جتي ذهن تيار ٿين ٿا ۽ ذهن به هزارن ۽ لکن ۾. ڪنهن به انقلاب جي آبياري لاءِ لکين ڪروڙين ذهن ڪم ڪن ٿا، اهو انقلاب ڀلي ”روس“ جو هجي يا ”چين“ جو، ”فرانس“ جو انقلاب هجي يا ”ايران“ جو تازو انقلاب.

هڪڙي ڏاهي استاد متعلق تلخي مان چيو آهي ته:

“Now no body honours Teachers because Teacher do not honour truth and light.”

”اڄڪلهه سماج ۾ ماڻهو استاد جي عزت ان ڪري نٿا ڪن، ڇاڪاڻ ته استاد ”سچ ۽ روشنيءَ جي عزت نٿو ڪري“.

پاڪستان ۾ علم جو زوال ان وقت شروع ٿيو، جڏهن استاد ”ميرٽ“ بدران ”سياسي ڪوٽا“ تي ڀرتي ٿيا. عام طور تي پاڪستان ۾ ۽ خاص طور تي سنڌ ۾ هي زوال جمهوري حڪومتن ۾ آيو ته غير جمهوري حڪومتن ۾ پڻ. تعليم جو مقصد سچ ۽ روشني آهي، جيڪا دهر ”اوندهه“ کي تڙڻ لاءِ ضروري آهي. ڪنهن به جاهل قوم کي ڀل توهان ”آزادي“ جهڙي عظيم نعمت وٺي ڏيو، پر اها قوم ”آزاديءَ جي حفاظت“ نه ڪري سگهندي ۽ ”جهالت“ ڪري ٻيهر ”غلامي جهڙي لعنت“ ۽ ذلت جي زنجيرن ۾ جڪڙجي ويندي.

ننڍي کنڊ جي ورهاڱي وقت سنڌ ۾ جيڪي عالم عامل هئا، انهن ۾ اڪثريت غير مسلمانن جي هئي، انهن کي ڪراچي، حيدرآباد، سکر ۽ ٻين ننڍن وڏن شهرن مان نيڪالي ڏني ويئي ۽ انهن جي جاءِ آيل مسلمانن والاري، جن جي ”ٻوليءَ“ ٻي هئي، نتيجي ۾ هڪ وڏو ”خلا“ پيدا ٿيو، جيڪو اڃا تائين موجود آهي.

اهڙي طرح سنڌ جا شهر اسان کان کسجي ويا، انهن کي اصل سڃاڻپ ختم ڪري، نئين سڃاڻپ ڏني وئي، ان وقت حيدرآباد ۾ علامه دائود پوٽي هڪ ”سرڪيولر“ جاري ڪيو ته سنڌ جي  اصل باشندن ۽ آيل ڌارين جي وچ ۾ intergeration پيدا ڪرڻ لاءِ درسگاهن ۾ ”سنڌي ٻولي“ کي ڌارين لاءِ لازمي قرار ڏنو وڃي ۽ قديم رهواسين لاءِ ”اردو“ پر ان تي عمل نه ٿي سگهيو ۽ علامه دائود پوٽو طرفان ”يڪجهتي“ لاءِ جاري ڪيل سرڪيولر کي هوا ۾ ڦاڙي ڦٽي ڪيو ويو.

ضياءَ الحق جي دور ۾ انهيءَ ”نفرت“ کي وڌيڪ هوا ڏني ويئي ۽ نسل پرستي جي بنياد تي ”سياسي پارٽين“ جو بنياد وڌو ويو ۽ ڪيترا ”جڙتو“ اتحاد قائم ڪيا ويا. ضياءَ الحق جي دور ۾ ئي قومي اسيمبلي ۽ صوبائي اسيمبلي جي ميمبرن کي ”ماسترن“ جي ڪوٽا ڏني ويئي، جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ جي ”تعليم“ مڪمل طور تي تباهه ٿي ويئي. سنڌ ۾ اڄ به 7572 کان وڌيڪ پرائمري اسڪول بند آهن، جڏهن ته ٽوٽل پرائمري سرڪاري اسڪولن جو تعداد 49028 آهي، باقي 41456 اسڪولن مان 29035 اسڪول بغير ”بجلي“ ۽ 5037 بغير ”فرنيچر“ جي ڪم ڪن پيا. سنڌ جي سرڪاري ۽ پرائيوٽ اسڪولن ۾ نه نصاب ساڳيو آهي ۽ نه ئي في. سنڌي ٻوليءَ ايڪٽ 1972ع لازمي هئڻ جي باوجود سنڌ جي 12000 پرائيوٽ  اسڪولن ۾ سنڌي زبان نٿي پڙهائي وڃي، جڏهن ته سنڌي ٻارن کي اردو پڙهائڻ تي مجبور ڪيو وڃي ٿو.

هن وقت سنڌ حڪومت پاران 20 هزار استادن کي سکيا ڏيڻ لاءِ ”اربين رپيا“ بجٽ رکي ويئي آهي. 27 هزار پرائمري ۽ سيڪنڊري اسڪولن ۾ استادن جي ڀرتيءَ لاءِ هڪ ارب رپيا، پهرئين کان ڏهين ڪلاس تائين مفت ڪتاب ڏيڻ لاءِ 5 ملين رپيا بجٽ ۾ رکيا ويا آهن، جڏهن ته 7572 بند پيل اسڪولن مان 1300 بند پيل اسڪول اين جي اوز پاران کولايا ويندا. هن وقت سنڌ جا 29 هزار اسڪول بجليءَ کان محروم آهن، 25 هزار اسڪول پيئڻ جي صاف پاڻي ۽ 5 هزار اسڪول فرنيچر کان محروم آهن. سڄي سنڌ جي 247 سرڪاري ڪاليجن ۾ اٽڪل 3 لک شاگرد ۽ شاگردياڻيون انٽر ميڊيٽ، بي اي ۽  ايم اي/ ايم ايس سي جي تعليم حاصل ڪن پيا. هن وقت خاص طور تي ڪراچي، حيدرآباد، سکر ۽ ميرپورخاص کي ڇڏي ٻهراڙي جي ڪاليجن ۾ حساب، ڪيميسٽري، فزڪس، بائلاجي، باٽني، انگلش، ڪمپيوٽر  ۽ سائنس جي مضمونن ۾ 1130 ليڪچرارن جي کوٽ آهي. گذريل 12 سالن ۾ نوڪرين تي ”پابندي“ هئڻ ڪري سنڌ جي تعليم کي سخت نقصان پهتو آهي. سنڌ ۾ 126 ٽيڪنيڪل ادارا ۽ 73 ووڪيشنل ادارا سنڌ حڪومت جي انتظام هيٺ ڪم ڪن پيا، انهن ۾ به استادن ۽ تعليمي سهولتن جي کوٽ موجود آهي. سنڌ جي تعليم کي بهتر بنائڻ لاءِ ڪجهه تجويزون هيٺين ريت رکجن ٿيون.

1. سيڪريٽري تعليم جي عهدي تي ڪنهن ماهر تعليم کي رکيو وڃي، جهڙي طرح شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جي 1972ع جي دور ۾ ڪيو ويو هو، ڇاڪاڻ ته هي دور اسپيشلائيزيشن جو دور آهي.

2. تعليم کي سڌارڻ لاءِ تعليم جي ماهرين جي هڪ ڪاميٽي جوڙي وڃي، جيڪا ٽن مهينن اندر سنڌ سرڪار کي سفارشون مرتب ڪري ڏي ته سنڌ جي تباهه ٿيل تعليم کي ڪيئن سڌارجي؟

3. استادن کي تربيت ”فائيو اسٽار“ هوٽلن بدران سرڪار جي قائم ڪيل تربيتي ادارن ۾ ڏني وڃي.

4. پرائمري اسڪولن کي کولائڻ لاءِ صحافين، دانشورن، استادن، تعليمي ماهرن ۽ سرڪاري آفيسرن تي ”ڪاميٽي“ جوڙي وڃي، جيڪا ٽن مهينن اندر سنڌ حڪومت کي صحيح رپورٽ ڏئي ۽ اها ڪميٽي هر ضلعو، تعلقو ”وزٽ“ ڪري.

5.  سنڌ جا تمام تعليمي ادارا ضلعي حڪومتن کان کسي سڌي طرح تعليم کاتي حوالي ڪيا وڃن.

6. استادن جون ڀرتيون صرف ۽ صرف ”ميرٽ“ جي بنياد تي ڪيون وڃن ۽ هر قسم جي ڪوٽا بند ڪئي وڃي.

7. استادن لاءِ ”جزا ۽ سزا” جو معيار مقرر ڪيو وڃي.

8. تعليمي ادارن جي انتظامي پوسٽن تي صرف اهل استاد، آفيسر مقرر ڪيا وڃن. سياسي سفارشن تي مقر ڪيل انتظامي آفيسرن کي فوري طور تي هٽايو وڃي.

9.  تعليم کاتي ۾ O.P.S تي ڪم ڪندڙ انتظامي آفيسرن کي سنڌ ڪابينا جي فيصلي جي روشنيءَ ۾ فوري طور تي هٽايو وڃي.

10. پرائيوٽ اسڪولن جي ٻيهر ”رجسٽريشن“ ڪئي وڃي ۽ انهن جي في نه وڌائي وڃي ۽ کين سرڪاري نصاب پڙهائڻ جو پابند بڻايو وڃي.

11. ديني مدرسن جي پڻ رجسٽريشن ڪئي وڃي ۽ ٻارن کي ديني تعليم سان گڏ جديد نصاب پڙهايو وڃي ته جيئن انهن کي سماج ۾ ڪارآمد شهري بڻائي سگهجي.

12. تعليم لاءِ مخصوص بجيٽ 30 جون تائين ختم ڪئي وڃي ۽ تعليمي بجيٽ کي ليپس ٿيڻ کان بچايو وڃي.

13.سرڪاري تعليمي ادارن ۾ بجلي، فرنيچر، پاڻيءَ جي کوٽ پوري ڪئي وڃي ۽ ڀوتارن کان زبردستي قبضو ڇڏرايو وڃي، پوءِ ڀلي انهن ڀوتارن جو ڪهڙي به سياسي پارٽي سان تعلق هجي.

14. تعليم کي پهرئين درجي کان ڏهين درجي تائين خاص طور تي نياڻين لاءِ لازمي قرار ڏنو وڃي،  ان لاءِ هڪ ”آرڊيننس“ جاري ڪيو وڃي ۽ خلاف ورزي ڪندڙن کي سزا ڏني وڃي.

15. سنڌ جا سڀ تعليمي بورڊ گورنر کان وٺي سنڌ جي تعليم کاتي حوالي ڪيا وڃن ۽ انهن ۾ رٽائرڊ ڪامورن بدران حاضر سروس استاد رکيا وڃن ۽ آفيسرن جي چونڊ ”سياسي سفارش بدران ”ميرٽ“ تي ڪئي وڃي ۽ حيدرآباد بورڊ کي ”نيوٽرل زون“ ۾ آندو وڃي.

16. ڪاليج استادن لاءِ ڪاليج ٽيچرس اڪيڊمي بحال ڪئي وڃي. ليڪچرارن جي ڀرتيءَ کانپوءِ کين گهٽ ۾ گهٽ 6 مهينا تربيت ڏني وڃي.

سياسي پارٽيون، شاگرد يونين ۽ ضابطه اخلاق . ليکڪ : لياقت عزيز

لياقت عزيز

لياقت عزيز

پاڪستان جي 62 سالن جي ڄمار ۾ هتي جمهوريت جو ٻوٽو اسري، نسري نه سگهيو آهي. ان جو سبب غير جمهوري حڪومتون آهن. ضياءُ الحق جو دور پاڪستان جي تاريخ جو ڪارو باب آهي، جنهن ۾ سڀ جمهوري ادارا تباهه ڪيا ويا. صحافين، سياسي ڪارڪنن کي ڦٽڪا هنيا ويا. سڀ کان وڏي ڳالهه ته شاگرد يونين تي پاڪستان جي يونيورسٽين ۽ ڪاليجن ۾ پابندي وڌي وئي. انهن جو استاد تنظيمن تي پڻ پابندي وجهڻ جو ارادو هو پر ڊاڪٽر شڪور دائودپوٽي جي حڪمت عملي سبب آمر جي حڪومت استاد تنظيمن تي پابندي نه وجهي سگهي. ڊاڪٽر شڪور دائودپوٽو رياض احسن مرحوم، قادر بخش طالباڻي، عزيز اڄڻ ۽ مون کي پنجاب وٺي ويو ۽ اتي ”آل پاڪسان ٽيچرس ڪوآرڊينيشن ڪاميٽي“ جو بنياد وڌو، جنهن جو سربراهه مرحوم مولانا غفاريءَ کي بنايو ويو. لاهور ۾ هڪ ڏينهن سڀني شاگردن ۽ استادن تعليمي ادارن جي ٻاهر ڌرڻو هنيو. سڄي لاهور جي ٽريفڪ بند ٿي ويئي. مولانا غفاري، ڊاڪٽر شڪور دائودپوٽو ۽ ٻين رهنمائن کي ضياءُ الحق جي چيف آف اسٽاف جنرل ڪي ايم عارف اسلام آباد گهرايو ۽ اهو يقين ڏياريو ته استاد تنظيمن تي پابندي نه وڌي ويندي. سنڌ ۾ تعليمي ادارن ۾ شاگرد يونين تي وڌل پابندي سنڌ کي وڏو نقصان پهچايو. پ پ پ جي حڪومت توڙي نواز شريف جي حڪومت شاگرد يونين تان پابندي ختم ڪئي.

جڏهن سنڌ جي اعليٰ تعليمي ادارن ۾ شاگرد يونين هئي ته ان جا اڳواڻ يوسف ٽالپر، يوسف لغاري، يوسف جکراڻي مرحوم ۽ ٻيا رهنما هئا، پر جڏهن کان شاگرد يونين تي پابندي پئي آهي، اعليٰ تعليمي ادارا تباهه ٿي ويا آهن. شاگرد يونين نه هئڻ ڪري سنڌ جي سڀني پارٽين تعليمي ادارن ۾ پنهنجون ”ونگز“ قائم ڪري ڇڏيون. ڪي سوشلسٽ ونگ هئا ته ڪي ترقي پسند، ڪي ”لبرل“ هئا  ته ڪي مذهبي، اهڙي طرح سڀني سياسي پارٽين يونيورسٽين توڙي ڪاليجن ۾ پنهنجي ”پاڪيٽ يونين“ قائم ڪري ڇڏيون. جمهوري ڪلچر بدران اعليٰ تعليمي ادارن ۾ ڪلاشنڪوف ڪلچر پيدا  ٿيو، تعليمي ادارن مان لاش نڪرڻ لڳا. ڏوهه وڌڻ لڳا. ٻهراڙي مان آيل مسڪينن جا ٻار به انهيءَ ”ڪلچر“ جو شڪار ٿيا.

1992ع ۾ مهراڻ انجنيئرنگ يونيورسٽي ڄامشورو جي هاسٽل ۾ ٻن شاگرد تنظيمن جي شاگردن ۾ جهيڙو ٿيو،  جنهن ۾ ڪجهه شاگرد قتل ٿي ويا ۽ ڪجهه زخمي ٿي پيا ۽ اهڙا واقعا روز روز ٿيڻ لڳا. سنڌي ادبي سنگت جيڪا سنڌي اديبن، دانشورن، قلمڪارن، سرجڻهارن جي تنظيم آهي، انهيءَ روز روز شاگردن جي قتل ٿيڻ ڪري ابرار قاضي جي گهر هڪ ”قومي جرڳو“ گهرايو. ان وقت يوسف لغاري سنڌ ڊيموڪريٽڪ گروپ جو سربراهه هو ۽ ابرار قاضي ان جو جنرل سيڪريٽري. هن ”قومي جرڳي“ ۾ سنڌ جي سڀني سياسي پارٽين ۽ ان جي شاگرد ونگز شرڪت ڪئي. متفقه طور تي پروفيسر محمد عمر ميمڻ مرحوم، يوسف لغاري، نور الهديٰ شاهه، مشتاق ميراڻي ۽ مون کي ان ”قومي جرڳا ڪاميٽي“ جو ميمبر بنايو ويو. مشتاق ميراڻي ڪجهه مصروفيتن جي ڪري جلدي هن ”قومي جرڳي“ کان ڌار ٿي ويو، باقي ميمبر ڪم ڪندا رهيا. ٻئي متاثر ڌريون سگهاريون هيون ۽ مهراڻ انجنيئرنگ هاسٽل جي واقعي کانپوءِ ”روپوش“ هيون. روزانه ”قومي جرڳا ڪاميٽي“ جي گڏجاڻي نورالهديٰ شاهه جي گهر ٿيندي هئي، بعد ۾ هن ڪاميٽيءَ ”ٻيلن“ ۾ ۽ ” سنڌو دريا جي ڪچي“ ۾ وڃي متاثرين جا بيان قلمبند ڪيا. تعليمي ادارن جي سربراهن جا بيان پڻ قلمبند ڪيا ويا. هڪ تعليمي اداري جي سربراهه اهو چيو ته، ”جڏهن مون وٽ ڪنهن شاگرد تنظيم جو اڳواڻ يا ڪارڪن هڪ ڪلاشنڪوف کڻي ايندو آهي ته ان کي مان يونيورسٽي جي پسنديده ڊپارٽمينٽ ۾ ”هڪ سيٽ“ ڏيندو آهيان. هن جي رڪارڊ ٿيل بيان جي Tape اڃا تائين موجود آهي. اسان تعليمي ادارن جي سربراهن توڙي متاثر شاگردن جا بيان Tape ڪيا، جن ۾ ڪيترين ڳالهين جو انڪشاف ٿيو ته سنڌ ۾ ڪار لفٽنگ ڪيئن ٿئي ٿي؟ اغوا جا واقعا ڪيئن ٿين ٿا؟ ۽ ”ڀتو“ ڪيئن وصول ڪيو وڃي ٿو؟

ٽن مهينن جي مٿاڪٽ کانپوءِ يوسف لغاري فيصلو لکرايو، ڇاڪاڻ ته هو قانوندان هو. اهو فيصلو تقريبن 300 صفحن تي لکيل آهي، جيڪو مختصر فيصلو صحافين کي ٻڌايو ويو اهو صرف 30 صفحن تي مشتمل هو. هن فيصلي ۾ ٻنهي جهڙيندڙ ڌرين تي ڏنڊ وڌو ويو، جيڪو ٻنهي ڌرين خوشدلي سان قبول ڪيو، پر هن فيصلي ۾ جيڪا اهم ڳالهه هئي، سا هئي شاگردن لاءِ ضابطه اخلاق. ڪجهه حڪومت کي سفارشون پڻ هيون.

سفارشون ۽ ضابطه اخلاق:

· شاگرد يونين تان پابندي هٽائي وڃي

·  آئنده ڪنهن به سياسي پارٽيءَ جي ”ونگ“ سان لاڳاپيل شاگرد تعليمي ادارن ۾ هٿيار کڻي نه ايندا.

·  ”تاحيات شاگرد ليڊرن“ کي تعليمي ادارن توڙي هاسٽلن مان نيڪالي ڏني ويندي.

·  تعليمي ادارن جي ڪينٽن توڙي هاسٽلن جي ميس ۾ ڪو به شاگرد مفت ماني نه کائيندو.

·  تعليمي ادارن ۾ ڪا به تنظيم پنهنجا جهنڊا نه لڳرائيندي ۽ نه ئي ديوارن تي پوسٽر لڳرايا ويندا.

·  پوسٽرن جي لڳائڻ لاءِ هر تعليمي اداري ۾ صرف هڪ جاءِ مخصوص هوندي.

·  ڪا به تنظيم اعليٰ تعليمي ادارن جون بسون مفت ۾ ڪيڏانهن به زبردستي نه وٺي ويندي ۽ نه ئي تيل ورتو ويندو.

·  جنهن به شاگرد وٽان ڪو ”مهلڪ هٿيار“ هاسٽل يا تعليمي اداري مان برآمد ٿيو ته ان شاگرد جي  داخلا ”رد“ ڪئي ويندي.

·  تعليمي ادارن جي هاسٽلن کي چوديواري ڏياري ويندي، اچڻ ۽ وڃڻ جو ٽائيم هاسٽل جو ” پرووسٽ“ طئي ڪندو.

·  تعليمي ادارن مان قانون نافذ ڪندڙ ادارن جي اهلڪارن کي نيڪالي ڏني ويندي.

·  شاگردن جي صحتمند سرگرمين لاءِ مرڪزي لائبريري کي جديد ڪتابن سان سنواريو ويندو ۽ هاسٽل ۾ پڻ لائبريري جوڙي ويندي ۽ ڪمپيوٽر فراهم ڪيا ويندا.

·  تعليمي ادارن ۾ سيمسٽر سسٽم نافذ ڪيو ويندو، آڊيو، وڊيو سسٽم نافذ ڪيو ويندو.

هن وقت ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته شاگرد يونين تان پابندي هٽائي وڃي ۽ ان بعد اهڙي ئي ضابطه اخلاق تي تعليمي ادارن ۽ درسگاهن ۾ عمل ڪيو وڃي، جيڪو ضابطه اخلاق قومي جرڳا ڪاميٽي جوڙيو هو.