• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

سياست جون غير سياسي ڳالهيون! ليکڪ : اشفاق آذر

اشفاق آذر

اشفاق آذر

تازو ئي سرحد جي گورنر اويس غني جو هڪ خانگي ٽي وي تان انٽرويو نشر ٿيو، جنهن ۾ هن ٻين ڳالهين سان گڏ هڪ ڳالهه اها به چئي ته، ”ڪجهه ماڻهو پاڪستان ٽوڙڻ چاهين ٿا ۽ جيڪڏهن آئون گورنر نه هجان ها ته انهن جا نالا ٻڌائي ڇڏيان ها.“ هاڻي ظاهر آهي ته گورنر صاحب جيڪو هيڏي ساري اعليٰ سرڪاري عهدي تي فائز آهي تنهن هوائي فائر ته نه ڪيو هوندو….ضرور وٽس ڪا پڪي پختي ثابتي هوندي! اڇا کيس اها به خبر آهي ته انهي سازش ۾ ڪهڙا ماڻهو ملوث آهن، ته مطلب ٿيو ته ڳالهه ۾ وزن به آهي، پر سندس اها ڳالهه ته  جيڪڏهن هو گورنر نه هجي ها ته انهن جا نالا ضرور ٻڌائي ها، ان سڄي معاملي کي مشڪوڪ ڪري ڇڏي ٿي…گورنر صاحب جيڪڏهن ان سرڪاري عهدي تي هوندي انهن جا نالا نٿو ٻڌائي سگهي ته منهنجي ناقص عقل موجب ان جا هيٺيان سبب ٿي سگهن ٿا…

(1) ان سازش ۾ اهڙا ماڻهو ملوث آهن، جن جا نالا کڻڻ سان قبلي گورنر صاحب کي پنهنجي عهدي وڃڻ جو ڊپ آهي. في الحال هو پنهنجي ”حب الوطني“ جي رڳ کي تيستائين ڦڙڪائڻ نٿو چاهي جيستائين سندس گورنري واري نوڪري برقرار آهي.

(2) ان سازش ۾ اهي ماڻهو ملوث آهن جن جي طفيل گورنر صاحب هن عهدي تائين پهتو آهي ۽ جيئن ته هو انهن ماڻهن جو احسانمند آهي، ان ڪري في الحال پنهنجي ”محسنن“ سان ڦٽائڻ نٿو چاهي.

پر گورنر صاحب پنهنجي انٽرويو ۾ ان ڳالهه جي ضمانت ڪانه ڏني ته هو عهدي تان هٽڻ کانپوءِ ملڪ ٽوڙڻ جي سازش ۾ ملوث ماڻهن جا نالا ٻڌائي ڇڏيندو. جيڪڏهن سندس حب الوطني جي رستي ۾ فقط گورنري رڪاوٽ آهي ته پوءِ وسيع تر ملڪي مفادن ۾ ان کي ڇڏڻ جو خيال گورنر صاحب کي ڇو نٿو اچي؟ وقت سان گڏ مشاهدي ۾ اها شيءِ سامهون آئي آهي ته اسان وٽ ٻن قسمن جون لغتون هجن ٿيون، هڪڙي آهي عوامي لغت ۽ ٻي آهي سرڪاري لغت…عوامي لغت اها آهي جنهن جو اظهار توهان خلق خدا جي چيل ڳالهين جي صورت ۾ نه رڳو ميڊِيا، پر روزاني وهنوار ۾ به ٻڌي سگهو ٿا، سندن ڪنهن به ڳالهه جي معنيٰ ڪا اهڙي ڳوڙهي ۽ منجهائيندڙ نه هوندي آهي جنهن لاءِ توهان کي ڊڪشنري ڏسڻ جي ضرورت پوي. هو صاف ۽ سڌي ڳالهه ڪندا آهن. مهانگائي وڌي وئي، امن امان آهي ڪونه، اسپتالن ۾ دوائون ۽ اسڪولن ۾ استاد غير حاضر، نوڪري پيسن کانسواءِ ملي ڪونه، ڪم رشوت کانسواءِ ٿئي ڪونه…هو توهان کي نالا وٺي وٺي ٻڌائيندا ته فلاڻي صاحب يا ٽيري صاحب جو پي اي يا مٽيري وزير جي منشي کانئس نوڪري عيوض هيترا ڏوڪڙ گهريا آهن…يا هو فلاڻي وزير، مشير، ايم پي اي، ايم اين اي وٽ جتيون گسائي گسائي بيهي رهيا آهن پر سندن ٽڪي جيتري به شنوائي نٿي ٿئي…هو پنهنجي ڳالهه ڪندي ان مصلحت جو ڪڏهن به شڪار ناهن ٿيندا ته سندن ايئن ”پردي نشينن“ جا نالا کڻڻ سان سندن مسئلن جي حل ۾ مشڪلاتون پيش اچي سگهن ٿيون، سندن ٺهندڙ ڪم ڊهي به سگهن ٿا، هو بي ڌڙڪ ۽ بنا ڪنهن رک رکاءَ جي چئي ڏين ٿا جيڪي ڪجهه سندن دل ۽ دماغ ۾ هجي ٿو. ان کان به وڌيڪ جيڪي ڪجهه هو ڀوڳي چڪا هجن ٿا، تن کي ٻاهر ڪڍندي هو ڪنهن جو لحاظ نٿا ڪن، ڇاڪاڻ ته هو اڄ به اهو ئي سمجهن ٿا ته جيڪي ماڻهو سندن ٽيڪس جي پيسن تي پلجن ٿا يا جيڪي ماڻهو سندن ووٽ عيوض ايوانن ۾ اچن ٿا، سي سندن ”خدمتگار“ آهن، سي سندن ”نوڪر“ آهن…پاڻ وٽ حڪمرانن جي خدمتگار  هجڻ جو تصور بلڪل ايئن ئي ناپيد رهيو آهي جيئن جيلن جي اصلاح گهر هجڻ جو تصور، جيئن اسپتالن جي شفا خانن هجڻ جو تصور…جيل ڏوهارين جون فيڪٽريون ته اسپتالون ڪوس گهر آهن. ان عالم ۾ حڪمران خدمتگار ڪيئن ٿا ٿي سگهن؟ جيڪڏهن حڪمران خدمتگار هجن ها ته پوءِ ڇا هن ملڪ جو هر ادارو هڪ مثالي ادارو نه هجي ها!؟ هتي ته حڪمراني جو تصور اهو آهي ته خلق خدا کي پنهنجي جتي هيٺان رکڻ، ڪو ماڻهو گهر جا ڳهه ڳٺا کپائي، قرض کڻي ان آسري تي پنهنجي اولاد کي پڙهائيندو ته کيس ڪا نوڪري ملي پوندي ته عزت سان وقت گذري ويندو پر کين اها خبر تڏهن پوي ٿي جڏهن هو تر جي ڀوتار ٽائيپ انهي ”خدمتگار“ جي گهر  جا چڪر مٿان چڪر ڏيئي بي حال ٿيو پوي ته کيس ان قسم جا جواب ملندا، ”صاحب مصروف آهي، صاحب وٽ مهمان آهن، صاحب ميٽنگ ۾ آهي، صاحب ستو پيو آهي، صاحب اسلام آباد يا ڪراچي ويل آهي…“ اهو صاحب ويندي تيستائين ماڻهن جي منهن نه چڙهندو آهي جيستائين وري ووٽ وٺڻ جي سيزن نٿي اچي. سيزن ڪمائي وري هو پنهنجي ڌنڌي سان لڳي وڃن ٿا.

پاڻ جنهن کي گڊ گورننس چئون ٿا، سا دراصل آهي ئي اها عوام جي خدمت…پر جنهن نموني سان عوام جي نمائندن توڙي ڪامورن پاران عوام جي ٺاهي ”خدمت“ ڪئي پئي وڃي، تنهن مان اهو اندازو لڳائڻ مشڪل ناهي ته کين عوام سان گهٽ، پر پنهنجي عهدن سان وڌيڪ محبت  آهي. هنن کي به گورنر سرحد وانگر عوام جي خدمت جو جذبو تڏهن جاڳي ٿو، جڏهن وٽن ڪو عهدو، ڪا وزارت، ڪا نوڪري نٿي هجي، تڏهن کين ياد اچي ٿو ته خدا جي خلق به وجود رکي ٿي، تنهن جا ڪي مسئلا به آهن، انهن مسئلن جي حل لاءِ وري کين ”ووٽ“ ڏيڻ ضروري آهي! هاڻي اهي همراهه جڏهن ووٽ وٺي اسيمبلين ۾ پهچن ٿا ته اجهو سندن لغت ئي بدلجيو وڃي…سندن دور ۾ نه ته ڪا مهانگائي هوندي آهي، نه ڪو امن امان خراب هوندو آهي، نه هوندي آهي ڪرپشن، نه بدانتظامي، جيلن ۾ کين قيدين سان انصاف نظر ايندو ته اسپتالن ۾ عملي ۽ دوائن جي ڪا کوٽ ڏسڻ ۾ نه ايندي…بجيٽ پيش ڪري ور ور پيا مٿس صدقو ويندا ته اهڙي بجيٽ تاريخ ۾ ڪنهن پيش ئي ڪانه ڪئي آهي…هر حڪمران جي دور ۾ کير ۽ ماکي جون نديون پيون وهنديون آهن ۽ جيڪو ڪنهن مسئلي لاءِ گوڙ ڪندو آهي ته اهو جاهل سڏبو آهي، جنهن کي خبر ناهي هوندي ته حڪومت ڇا هوندي آهي ۽ ڪيئن ڪبي آهي؟ سنڌ ۾ اهڙا ڪيترائي ”جاهل“ آهن، جن کي واقعي به اها خبر ڪانهي ته حڪومت ڇا هوندي آهي ۽ ڪيئن ڪبي آهي، ڇوته هنن کي فقط اها ڄاڻ هوندي آهي ته ”گڊ گورننس“ ڇا هوندي آهي ۽ اها ڪيئن ڪبي آهي!!

توهان هر ايندڙ حڪمران جي ٻولي ٻڌندئو ته توهان کي حيراني ٿيندي ته ڇا آمريت، ڇا نام نهاد جمهوريت ۽ ڇا جمهوريت جي چيمپيئني، جيڪي به ايندا تن جي ٻولي ساڳي هوندي، اجهو توهان ڪجهه جهلڪيون ملاحظه فرمايو….”ملڪي سالميت تي ڪا سوديبازي ڪانه ڪئي ويندي، ڪنهن کي به دهشتگردي جي اجازت نه ڏني ويندي…ملڪ ڏانهن ميري اک سان ڏسندڙن جون اکيون ڪڍي ڇڏينداسين….شرپسند عنصرن سان لوهي هٿن سان منهن ڏينداسين….ملڪ مان بيروزگاري ۽ ڪرپشن جو خاتمو ڪري ڇڏينداسين….ملڪ ۾ ترقي ۽ خوشحالي جو دور اچي ويو آهي….ماڻهن کي سندن درن تائين انصاف پهچايو ويندو…مهانگائي ۽ غربت کي ختم ڪري ڇڏينداسين….ملڪ ۾ مڪمل امن امان آهي، ڪنهن کي به قانون هٿ ۾ کڻڻ جي اجازت نه ڏينداسين….هي ۽ ان جهڙا ڪيترائي جملا آهن جيڪي طوطي وانگر بار بار رٽيا ويندا آهن، ايئن چئي هو اهو فرض ڪري وٺندا آهن ته عام خلق به ايئن ئي سمجهي جيئن هو چئي رهيا آهن، اها ئي حتمي ۽ آخري ڳالهه آهي. جيڪڏهن ڪنهن مرحلي تي کانئن بنڊ کڻڻ ڳرو ٿي ويندو آهي ته پوءِ اهي جملا ٻڌڻ ۾ ايندا آهن ته ملڪ خلاف سازش ٿي رهي آهي، جمهوريت خلاف سازشون ڪيون پيون وڃن، پر اسان اهي سازشون ڪامياب ٿيڻ نه ڏينداسين….ڇا واقعي به هنن جي حڪومت هوندي ڪو ماڻهو ڪا سازش ڪري سگهي ٿو، جيڪڏهن سازش به ڪري ٿو ۽ کين ان جي خبر به هجي ٿي ته پوءِ انهن جا نالا ڇو نٿا سامهون آندا وڃن، انهن کي گرفتار ڪري عدالت ۾ ڇو نٿو پيش ڪيو وڃي، اها ڪهڙي قسم جي سازش هجي ٿي جيڪا ستن پردن ۾ رهندي ڪئي وڃي ٿي !؟ مشرف به پنهنجي دور ۾ اهو چوندو رهيو ته سازشون ٿي رهيون آهن، هلو ان وقت ته هو اختيار ۾ هو، بلڪه خودمختيار هو ته ان صورت ۾ ٻيو ڪير سندس خلاف سازش ڪري پئي سگهيو، پر هن همراهه به  نه بااختيار هوندي انهن سازشين جا نالا کنيا ۽ نه ئي وري اختيار کان محروم ٿيڻ کانپوءِ ڪو اهي نالا زبان تي آندا…مشرف تي ميار ان ڪري به ناهي ته هو خلق خدا منجهان نه هو، نه ئي هو عوامي ماڻهو هو، نه ڪي کيس ووٽ ڏيئي اقتدار ۾ آندو ويو هو، پر جيڪي ماڻهو عوامي نمائندا هجڻ جي دعويٰ ڪن ٿا، عوام کان ووٽ وٺي اسيمبلين ۾ پهچن ٿا ۽ پاڻ کي جمهوري سڏائين ٿا، تن جو ته اهو فرض هجي ٿو ته هو انهن ماڻهن جي نالن کي بي نقاب ڪن، جيڪي صوبي يا ملڪ جو امن تباهه ڪرڻ جي پويان ڏينهن رات لڳل هجن ٿا. ڇا  سنڌ حڪومت جي ارباب اختيار کي اها خبر ڪانهي ته 12 مئي کان ويندي 9 اپريل توڙي روزانو ڪراچي ۾ ٿيندڙ ٽارگيٽ ڪلنگ ۾ ڪهڙي ڌر ملوث آهي؟ ڇا ڪڏهن توهان انهن جا نالا پڌرا ڪرڻ جي زحمت ڪئي آهي!؟ ٻيو ته ٺهيو پر جڏهن خود ملڪ جي صدر ۽ پيپلز پارٽي جي شريڪ چيئرمين اها دعويٰ ڪئي ته ”مونکي خبر آهي ته بي بي جا قاتل ڪير آهن، مون کان سندن نالا پڇا نه ڪريو پر منهنجو ساٿ ڏيو.“ ته پوءِ ان تي وڌيڪ ڪهڙو تبصرو ڪري سگهجي ٿو. جڏهن قاتلن جي خبر به آهي ته پوءِ انهن جا نالا ٻڌائڻ ۾ ڇا جو حجاب آهي؟  جڏهن قاتلن جي خبر به آهي ته پوءِ گڏيل قومن کي لکين ڊالر ڏيئي ان سانحي جي جاچ ڪرائڻ جي به ڪهڙي ضرورت آهي؟ هي اهي مصلحتون هجن ٿيون جيڪي عوام ۽ حڪمرانن کي ٻن الڳ الڳ دنيائن يا ٻن الڳ الڳ انتهائن جا رهواسي بڻائي ڇڏين ٿيون. ٻنهي جو منهن هڪٻئي جي سامهون هجڻ بدران ٻنهي جي هڪٻئي ڏانهن پٺي هجي ٿي، نتيجي ۾ نه خدا جي خلق حڪمرانن جي ڳالهه سمجهي سگهي ٿي، نه ئي حڪمرانن جي ڳالهه عوام جي سمجهه ۾ اچي ٿي.

ٽيل پيس؛

دوکي بازي کي حڪمراني نه چئبو آهي، مصلحت پسندي کي به حڪمراني نه سڏبو آهي، نااهليت يا سياسي رشوت حڪمراني جا ڪي به رهنما اصول ناهن، بلڪ حڪمراني ته ٿيندي ئي ڪانهي، ٿيندي رڳو عوام جي خدمت عوام جي جذبن ۽ خواهشن وٽان آهي. ملڪ جي وسيع تر مفادن کي رڳو ڪنهن عهدي يا نوڪري جي لالچ ۾ پٺي ڏيڻ ڪنهن به ريت عوامي خدمت يا ملڪي محبت يا حب الوطني جي ذمري ۾ نٿو اچي…جيڪڏهن ڪو سازشي آهي ته اهو به پڌرو ٿيڻ گهرجي، ڪو قاتل آهي ته اهو به سامهون اچڻ گهرجي، ڪير نااهل ۽ ڪرپٽ آهي ته اها حقيقت به عوام جي آڏو اچڻ گهرجي، جيڪڏهن ملڪ ٽوڙڻ يا جمهوريت خلاف سازش به ٿئي پئي ته اها به نالا نالا وٺي وٺي ٻڌائڻ گهرجي ته ڪير انهيءَ سازش جو حصو آهي ۽ پوءِ سندن انجام کان به عوام کي آگاهه ڪيو وڃي. عوامي مينڊيٽ هجڻ جو مطلب عوام جي بدران پاڻ فيصلا ڪرڻ نه، پر عوام جي صلاح ۽ مشوري سان فيصلا ڪرڻ هوندو آهي. عوام جي خواهشن ۽ جذبن جي ترجماني ڪري قدم کڻڻ هوندو آهي، پر اسان وٽ هر شيءِ ابتي ٿيندي رهي آهي. اڄ تائين اهو طئي نه ٿي سگهيو آهي ته هن ملڪ ۾ ڪهڙو نظام لاڳو رهيو آهي يا ڪهڙي طرز حڪمراني هجڻ گهرجي. مصلحتن جي ور چڙهيل اسان جي هن سياسي منظرنامي ۾ جڏهن هر ڳالهه جي پويان هڪ سازش هجي ۽ هر سازش کي اهو چئي لڪايو وڃي ته هن وقت هو حڪومت ۾ آهن، تنهنڪري هو سندن نالا نٿا کڻي سگهن ته پوءِ اهي نالا ته حڪومتون وڃڻ کانپوءِ به پڌرا ڪونه ٿيا آهن. هن ملڪ کي ٻه ٽڪرا ڪرڻ جي سازش ڪنهن ڪئي، ڀٽي کي ڦاسي تي چاڙهڻ جي سازش ڪنهن ڪئي، ملڪ مٿان آمريتون مڙهڻ جي سازش ۾ ڪير ملوث رهيا آهن، چونڊيل حڪومتن جا تختا اونڌا ڪرڻ ۾ ڪير ڪير شريڪ رهيو آهي. ويندي هن ملڪ جي اهم سياسي، سماجي شخصيتن کي قتل ڪرڻ تائين جون سازشون ڪنهن رٿيون آهن، انهن سوالن جا جواب ڪڏهن به سامهون اچي نه سگهيا آهن. سبب رڳو هڪڙو آهي ته حڪومت ۾ ايندڙ اڪثر حڪمران هڪ اهڙي مصلحت جو شڪار هوندا آهن جنهن ۾ هو پاڻ کي عوام ڏانهن نه پر انهن قوتن آڏو جوابده سمجهندو آهي، جيڪي سندن حڪمراني وارو دور بنا ڪنهن رڪاوٽ جي هلائڻ ۾ مدد ڏين. مطلب حڪمراني ڪرڻ نه پر ”حڪمراني بچائڻ“ کي اهميت هجي ٿي.

me-azar@hotmail.com

چشمي جي نمبر جو فرق! ليکڪ: اشفاق آذر

اشفاق آذر

اشفاق آذر

خبر  آئي آهي ته سنڌ حڪومت وفاق کان مطالبو ڪيو آهي ته ”گڏيل مفادن واري ڪائونسل جلد جوڙي وڃي، صوبن وچ ۾ پاڻي ورڇ 91ع جي ٺاهه موجب ٿيڻ گهرجي ۽ جي ايس ٽي صوبا وصول ڪن.“ اهو مطالبو سنڌ ۾ قائم پيپلز پارٽي جي حڪومت، وفاق ۾ قائم پيپلز پارٽي جي ئي حڪومت کان ڪيو آهي. هي اهي ئي مطالبا آهن جيڪي پيپلز پارٽي ماضي ۾ اپوزيشن ۾ رهندي حڪمران ڌرين کان ڪندي رهي آهي ۽ اڄ وقت جي ستم ظريفي ڏسو ته اهي ساڳيا ئي مطالبا سندن پنهنجي ئي حڪومت پوري نه ڪري سگهي آهي ۽ هو پاڻ پنهنجي ئي حڪومت کان اهي مطالبا ڪرڻ تي مجبور آهن!!

هن ملڪ جي آئين جي آرٽيڪل 153 ۾ ڄاڻايل آهي ته ”گڏيل مفادن واري ڪائونسل جي تقرري صدر مملڪت ڪندو، جنهن جي ميمبرن ۾ چئني صوبن جا وڏا وزير ۽ اوتري ئي انگ ۾ وزير اعظم پاران نامزد ڪيل وفاقي حڪومت جا نمائندا شامل هوندا. جيڪڏهن وزير اعظم پاڻ ان ڪائونسل جو ميمبر آهي ته هو چيئرمين به هوندو، جيڪڏهن  وزير اعظم ميمبر ناهي ته پوءِ صدر ڪنهن وفاقي وزير کي، جيڪو ڪائونسل جو ميمبر  آهي، چيئرمين نامزد ڪري سگهي ٿو. اها ڪائونسل پارليامينٽ ڏانهن جوابده هوندي.“ گڏيل مفادن واري ڪائونسل جو بنيادي ڪم صوبن ۽ وفاق وچ ۾ تڪراري معاملا نبيرڻ هوندو آهي جيڪا وفاق ۽ صوبن وچ ۾ هم آهنگي برقرار رکڻ جو ڪم پڻ ڏيندي آهي. آئين موجب ان جي جوڙجڪ لازمي آهي. توهان جي يادگيري جي لاءِ  آئون اهو ٻڌائيندو هلان ته اٽڪل 3 سال اڳ مشرف جي دور ۾  تڪڙ ۾ بين الصوبائي رابطن واري هڪ ڪميٽي جوڙي وئي هئي، جيڪا گڏيل مفادن واري ڪائونسل جي ڀيٽ ۾ هڪ متوازي پليٽ فارم هئي، ان جي آئين ۾ ڪٿي ۽ ڪهڙي گنجائش هئي، قطع نظر ان جي جڏهن سپريم ڪورٽ پاران اسٽيل ملز جي نيلامي کي ڪالعدم قرار ڏيڻ وارو فيصلو آيو هو. ان ڪميٽي اڳيان واحد ايجنڊا اسٽيل ملز وارو معاملو ئي هو. ان ڪميٽي جي هڪڙي ئي ميٽنگ ۾ ملز جي پرائيوٽائيزيشن تي اٿاريل اعتراضن کي ختم ڪندي حڪومت جي پرائيويٽائيزيشن واري عمل جي توثيق ڪئي وئي هئي. گذريل 18 سالن کان وٺي هڪ نوٽيفڪيشن جي محتاج اها گڏيل مفادن واري ڪائونسل نه جڙي سگهي آهي. ان جو سبب ڪهڙو آهي، سو ته اختيار ڌڻي ئي ٻڌائي سگهن ٿا، پر پاڻ کي سنڌ جي وڏي وزير قائم علي شاهه جي ان بيان تي حيرت ٿي لڳي ته ”گڏيل مفادن واري ڪائونسل جو مک ڪم پاڻي جي ورڇ آهي!“ قبلي وڏي وزير جي ان بيان کي ڏسجي ٿو ته ان ڳالهه تان هٿ کڻڻو پوي ٿو ته صوبن وچ ۾ تڪراري بڻيل معاملا جيڪي ورهين کان حل طلب رهيا پئي، مثال طور وسيلن، زمين، پاڻي، معدنيات جي مالڪي جا حق ڪي اهڙا مسئلا ڪونه آهن، جن کي گڏيل مفادن واري ڪائونسل ۾ کنيو وڃي. ڀلي انهن ٻرندڙ مسئلن ۾ ڪالاباغ ڊيم جي تعمير جو مسئلو هجي يا سرحد صوبي پاران بجلي جي رائلٽي وارو معاملو هجي، اهي يا ته مرڪزي حڪومتن پاران ڏنڊي جي زور تي مڙهڻ جي ڪوشش ڪئي وئي يا ڌئونس ۽ ڌانڌلي کان ڪم ورتو ويو، پر انهن جي حل لاءِ ڪڏهن به آئيني ۽ جمهوري طريقي سان قدم نه کنيو ويو، نتيجو اهو نڪتو جو صوبن وچ ۾ نفرتون وڌنديون ويون ته ٻئي پاسي وري صوبن ۽ وفاق وچ ۾ وڇوٽيون گهريون ٿينديون ويون. هينئر به ماضي جا اهي ساڳيا ئي مسئلا حال ۾ به تازا آهن، فرق اهو آهي ته هن ڀيري سنڌ ۽ مرڪز ۾ ساڳي پارٽي جي حڪومت آهي، جيڪا ماضي ۾ گڏيل مفادن واري ڪائونسل جي قيام جو وڏي شد مد سان مطالبو ڪندي رهي آهي. ”ادا، نمائندگي ۽ اختيارن کان وانجهيل اهي ادارا هونئن به ڪهڙي ڪم جا آهن؟“ ڪنهن چيو پئي. خير اها ڳالهه به ڪنهن حد تائين درست آهي، پر سوال اهو آهي ته انهن ادارن کي بااختيار ڪير بڻائيندو، انهن ۾ نمائندگي جو تناسب ڪير برقرار رکندو، جيڪڏهن هي حڪومت به ماضي وارين حڪومت وارو رويو اپنائيندي ته پوءِ ڇا اها ڳالهه ٻاراڻي نٿي لڳي ته هڪڙي ئي پارٽي جو رويو مرڪز ۾ هڪڙو ۽ صوبي ۾ ٻيو آهي. خلق کلائڻ لاءِ ته اها ڳالهه ٺيڪ آهي پر مسئلن جي حل ڏانهن اها ايپروچ ڪيتري قدر سنجيده آهي، ان جو اندازو اهل دانش پاڻ لڳائي سگهن ٿا.

نمائندگي ۽ اختيارن جي اها کوٽ هڪ ٻئي اداري اين ايف سي جي ناڪامي جو سبب پڻ بڻي آهي. جنهن ملڪ ۾ معاشي وسيلا محدود، ضرورتون لامحدود ۽ ترقي غير يقيني هجي، اتي صوبن وچ ۾ ناڻي جي ورڇ سدائين هڪ مسئلو رهندي آهي. اين ايف سي جي ناڪامي جو هڪ مک سبب اهو رهندو آيو آهي ته هر ڀيري ان جي جوڙجڪ ۾ وفاق جي نمائندگي وڌيڪ ۽ صوبن جي گهٽ هوندي آهي. گذريل هڪ ڏهاڪي کان به وڌيڪ اين ايف سي ايوارڊ صدر جي صوابديدي اختيارن تحت ڏنو ويندو رهيو آهي، ڇاڪاڻ ته هڪ غير نمائنده ۽ بي اختيار ڪميشن ڪڏهن به ناڻي جي ورڇ جي اتفاق راءِ واري فارمولا تي متفق نه ٿي سگهي آهي. هر ڀيري ڪونه ڪو عذر ڄاڻائي ان معاملي کي اينگهايو ويندو رهيو آهي، ڪڏهن چون ته ملڪ ۾ معاشي گهوٽالو آهي، ڪڏهن چون ته ملڪ ۾ دهشتگردي خلاف ويڙهه واري صورتحال آهي. هن ڀيري اها توقع ڪئي پئي وئي ته ان حوالي سان ضرور ڪو نه ڪو هوم ورڪ ڪيو ويو هوندو، پر  هن ڀيري به اهي ساڳيا ئي ٺلها آسرا ڏيئي بجيٽ پيش ڪئي وئي، اين ايف سي جو پري پري تائين ڪو نالو نشان ڪونهي. جيتري قدر سروسز تي جي ايس ٽي جو تعلق آهي ته اها ٽيڪس مشرف دور کان اڳ ۾ صوبائي ٽيڪس هئي، جنهن کي مشرف دور ۾ ان وقت جي سنڌ جي گورنر ميان محمد سومري هڪ آرڊيننس جاري ڪندي ان کي وفاق حوالي ڪري ڇڏيو. ان وقت اهو چيو ويو هو ته جيئن ته صوبا ٽيڪس گڏ ڪرڻ جا اهل ناهن ان ڪري اها ذميواري وفاق ادا ڪندو ۽ ٽيڪس گڏ ڪري 5 سيڪڙو ٽيڪس ڪليڪشن چارج ڪٽي باقي رقم ٽيڪس روينيو جي بنياد تي صوبن ۾ ورهائي ويندي. اهو ڏينهن، اڄوڪو ڏينهن سنڌ وفاق ڏانهن تڪيندي رهي آهي ته ڪڏهن ٿي ٽيڪس ڪليڪشن جي بنياد تي جي ايس ٽي ملي. اول ڳالهه اها ته  سروسز تي جي ايس ٽي ڪو واحد ۽ اڪيلو ٽيڪس ناهي جيڪو صوبا اوڳاڙيندا هجن، ٻيا ٽيڪس به آهن جيڪي صوبا اوڳاڙين ٿا ته پوءِ انهن جي اوڳاڙي ۾ صوبا ڪيئن اهل ٿي ويا ۽ جي ايس ٽي ۾ ڪيئن نااهل ٿيا؟؟ اهي ٻيا ٽيڪس جيڪي صوبا اوڳاڙي رهيا آهن، سي به ڇونه وفاق جي حوالي ڪيا ويا؟؟ ٻي ڳالهه اها ته جيڪو ٽيڪس روينيو جي بنياد تي جي ايس ٽي جي ورڇ ڪرڻ وارو واعدو ڪيو ويو هو، ان کي پٺي ڏيندي آبادي جي بنياد تي جي ايس ٽي جي ورڇ ڪئي وئي. اهو ڪهڙي نوٽيفڪيشن، ڪهڙي آئين يا قانون تحت ڪيو ويو، تنهن جي اڄ ڏينهن تائين ڪا وضاحت سامهون اچي نه سگهي آهي. هاڻي صورتحال اها آهي ته سروسز تي جي ايس ٽي جي حوالي سان سنڌ 60 سيڪڙو روينيو ڏئي ٿي، پنجاب 32 سيڪڙو، سرحد 6 سيڪڙو، جڏهن ته بلوچستان 2 سيڪڙو روينيو ڏئي ٿو. بلوچستان ۽ سرحد جيڪي صوبائي خودمختياري جي وڏي واڪ دعويٰ ڪندا رهن ٿا تن لاءِ جڏهن جي ايس ٽي وارو معاملو اچي ٿو ته اهي ان ٽيڪس کي وفاق وٽ رکڻ تي ئي زور ڀرين ٿا، سبب انتهائي سادو آهي ڇاڪاڻ ته جڏهن آبادي جي بنياد تي ٽيڪس جي ورڇ ٿئي ته اها ڳالهه کين وارو کائي ٿي ته کين ٽيڪس روينيو جي حساب کان ڪيئي سيڪڙو وڌيڪ حصو ملي ٿو. بلوچستان کي 2 بدران ساڍا 4 ۽ سرحد کي 6 بدران 17 سيڪڙو حصو ملي ته اهي ڇو ان ڳالهه تي راضي ٿيندا ته جي ايس ٽي صوبن حوالي ڪيو وڃي!؟ سنڌ جا جي ايس ٽي جي مد ۾ اڳ ئي وفاق وٽ 12 ارب رپيا رهيل آهن، خبر ناهي ته اهي ڪڏهن ملندا به يا نه، پر جيڪڏهن آبادي جي بنياد تي جي ايس ٽي کي ڏسجي ته سنڌ کي ساليانو ڏيڍ ارب رپيا ملن ٿا. هاڻي جيڪڏهن جي ايس ٽي کي صوبن حوالي ڪيو وڃي ته هڪ محتاط اندازي موجب سنڌ کي ساليانو 6 ارب رپيا ملي پوندا ۽ جيڪڏهن سنڌ حڪومت مڙسي ڪري ٽيڪس نيٽ ۾ اضافو ڪري ته اهو انگ 10 کان 11 ارب رپيا ساليانو به ٿي سگهي ٿو. ظاهر آهي ته ان سڄي معاملي ۾ سمورو نقصان سنڌ جو ٿي رهيو آهي، جنهن لاءِ سنڌ حڪومت مرڪز ۾ پنهنجي ئي حڪومت آڏو احتجاج ڪندي رهي ٿي ته ڇا چئجي ته ڪير صحيح آهي ۽ ڪير غلط!

اچو پاڻي جي ورڇ واري معاملي تي، جيڪو سنڌ جي مکيه مسئلن مان هڪ آهي، جو سنڌ جي معيشت جو دارومدار زراعت تي ۽ زراعت جو دارومدار ئي پاڻي تي آهي. سنڌ سان پاڻي جي ورڇ ۾ جيڪا بدترين ناانصافي ڪئي وئي آهي، ان لاءِ ته خود 91ع وارو ٺاهه ئي گواهه آهي پر جيڪڏهن اڃان به ڪنهن جو ڍو نه ٿئي ته اهو محترم رسول بخش پليجي جا ڪاوش ۾ ڇپيل مضمون پڙهي ڏسي، کيس چڱي طرح اندازو ٿيندو ته سنڌ سان تاريخي طور تي پاڻي جي حوالي سان ڪهڙيون زيادتيون ڪيون ويون آهن. ملڪ ۾ پاڻي جي ذخيرن جي ڀل ڪهڙي به صورتحال هجي، ان ۾ وڏو صوبو ڀاڱي ڀائيوار ٿيڻ جي بدران پنهنجو حصو، بلڪه حصي کان به وڌيڪ پاڻي ڇڪي کڻندو رهيو  آهي ۽ ننڍن صوبن خاص طور تي سنڌ کي سدائين کوٽ پلئه پئي آهي، انهي روش سنڌ جي معيشت خاص طور تي زرعي معيشت کي گوڏن ڀر ويهاري ڇڏيو  آهي. پيپلز پارٽي سدائين انهيءَ روش جي مخالفت ڪندي رهي آهي، بدقسمتي سان پنهنجي حڪومت ۾ به انهي ساڳي روش جي مخالفت ڪرڻ تي مجبور آهي، جو اهو مسئلو سندن پنهنجي حڪومت ۾ به حل ٿيندي نظر نٿو اچي. سنڌ حڪومت پاران مٿين جن ٽن مسئلن جي حل جو وفاق کان مطالبو ڪيو ويو آهي سي هڪ ته پراڻا مسئلا آهن، ٻيو ته جائز آهن، ٽيون ته انهن جي حل نه ٿيڻ جو ڪو ٺوس سبب ڪونهي. ان جي باوجود به جيڪڏهن سنڌ ۾ پيپلز پارٽي جي حڪومت، مرڪز ۾ پنهنجي ئي حڪومت جي آڏو ايئن ٻاڏائيندي رهي ته ان کي ڇا چئجي!؟ ڇا مرڪزي حڪومت وٽ صوبن جي جائز مسئلن ڏانهن ساڳي ماضي جي حڪومتن واري روش آهي يا سنڌ جي هن حڪومت وٽ به مرڪز کان جائز حق وٺڻ واري اهليت ڪانهي!؟

توهان سنڌ جي ٻين مسئلن کي ڇڏي رڳو ناڻي ۽ پاڻي جي ورڇ ۽ جي ايس ٽي جي مسئلن کي ڏسو ته توهان کي ياد هوندو ته پيپلز پارٽي وارا اپوزيشن ۾ هوندي انهن معاملن تي بي پناهه گوڙ ڪندا رهيا آهن، احتجاج ۽ واڪ آئوٽ ڪندا رهيا آهن، پريس رليزون ۽ بيان جاري ڪندا رهيا آهن، مطلب ته سخت موقف اختيار ڪندا رهيا آهن پر خيرن سان کين جڏهن وري حڪومت ملي آهي ته اهي مسئلا سندن نظر ۾ ثانوي حيثيت اختيار ڪري ويا آهن، جنهن لاءِ مرڪز ۾ پنهنجي ئي حڪومت جي آڏو رڳو احتجاج نوٽ ڪرائڻ کي ئي ڪافي سمجهيو پيو وڃي. سمجهه ۾ اها ڳالهه نٿي اچي ته جن ماڻهن جي نظر جي عينڪ اپوزيشن ۾ هڪڙي هوندي آهي، اقتدار ۾ ايندي ئي هنن جي چشمي جو نمبر ڪيئن ۽ ڇو بدلجي ويندو آهي جو انهن کي ساڳيون ئي شيون مختلف نظر اچڻ لڳنديون آهن. گذارش صرف ايتري آهي ته جيڪڏهن اقتدار ۾ ايندڙ ڌريون، ڀلي اهي ڪهڙي به پارٽي سان واسطو رکندڙ هجن جيڪڏهن پنهنجي چشمي جو نمبر نه بدلائين ته سندن وڏا وڙ ٿيندا، گهٽ ۾ گهٽ کين شيون جيئن آهن تيئن ته نظر اينديون!!!

me-azar@hotmail.com