• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

متحده جا مطالبا ۽ سنڌ جا تاريخي حق ليکڪ : ارشاد لغاري

هيٺين سطح تي اختيارن جي ورڇ جي نالي ۾ ضلعي نظام حڪومت جي آڙ وٺي مشرف سموري ملڪ ۾ پنهنجي حمايتي ڪئمپ جو جيڪو ڄار وڇايو تنهن جو سڀ کان وڏو فائدو ايم ڪيو ايم ورتو. ڪراچيءَ سميت سنڌ جي مُک شهرن تي ايم ڪيو ايم پنهنجي اڪيلي حڪمرانيءَ جا سمورا خواب مشرف دؤر ۾ ناجائز طريقي سان حقيقي بڻايا. سٽي گورنمينٽ جي نالي ۾ ڪراچيءَ جي سموري آڳ واڳ متحده کي ڏيڻ سميت حيدرآباد جي تاريخي حيثيت کي مسمار ڪري ان مان ايم ڪيو ايم جي پسند وارو حصو سندس حوالي ڪيو ويو ۽ ائين ميرپور کان سکر تائين به اهي انتظامي يونٽ جيڪي ايم ڪيو ايم کي گهربل رهيا تن ۾ هر حڪم انهن جو ئي هلندو رهيو. ان سموري عرصي ۾ سامهون آيل نتيجن اهوئي ثابت ڪيو ته مشرف جا سڀئي سال ايم ڪيو ايم جي حڪمراني جا سال هئا ۽ سنڌ ۾ ان سرڪار دؤران سنڌي عوام جي نمائندگي جي نالي ۾ بدبودار جاگيردار ۽ وڏيري طبقي مان حصيدار بڻيل اڳڙين جا گُڏا ايم ڪيو ايم جي ناجائز هڪ هٽي خلاف هڪ اکر به نه ڪُڇيا ۽ اهوئي ڪجهه ڪندا رهيا جنهن جي ڊڪٽيشن کين ايوانِ صدر ۽ گورنر هائوس مان ملندي رهي. سنڌ جي تاريخي حق حڪمراني خلاف مشرف ۽ ايم ڪيو ايم جي گڏيل حڪمراني سنڌ جي عوام کي مايوسي جي انتها تي اچي پهچايو. سبب اهو هو ته جڏهن سنڌ خلاف اهي سازشي فيصلا ڏنا پئي ويا تڏهن اقتداري ايوانن ۾ سنڌ جي اڪثريتي عوامي نمائنده ڌر پاڪستان پيپلز پارٽي کي جنهن سطح جي مزاحمت ڪري سنڌ جي تاريخي حقن ۽ حيثيت جو دفاع ڪرڻو هو، سا اهو ڪردار ادا ڪرڻ بدران هلڪي ڦُلڪي اعتراضن واري حد ۾ بيهي ”ڏسو ۽ انتظار ڪريو“ واري پاليسي ۾ نظر آئي. نيٺ اهي ڏينهن آيا جڏهن بي بي صاحبه وطن آئي. بي بي صاحبه جي واپسي سنڌي عوام جي اکين ۾ آجيان جي خوشي وارن لڙڪن جي روپ ۾ وري انصاف جي خوابن جي آبياري ڪئي. پر پهرئين ڏينهن ئي بي بي جي جلوس ۾ ٿيل ڌماڪي ۽ ان تي بي بي پاران اٿاريل ان سوال ته شاهراهه فيصل جون بتيون ڪنهن بند ڪرايون ۽ ان مهل ڪراچيءَ جي شهري انتظاميا ڪٿي هئي؟ سنڌي ماڻهن کي اهو پيغام ڏنو ته سندن قومي حقن ۽ وحدت کي اصل خطرو ڪٿان آهي؟ ۽ اهو قصو نيٺ بي بيءَ جي شهادت کان پوءِ سنڌ تي ڪڙڪيل واويلا تي پورو ٿيو.

فيبروري وارين چونڊن کان پوءِ شروع ٿيل نئين دؤر ۾ سنڌي ماڻهن مشرف دؤر ۾ پاڻ سان ٿيل سمورين ڏاڍاين ۽ آخر ۾ بي بيءَ جي روپ ۾ سندن عظيم خواب جي قتل جو بدلو ”في الحال“ ووٽ سان وٺڻ واري فيز ۾ پيپلز پارٽي کي سڀ محبتون ڏيئي سنڌ مان کيس تاريخي سوڀ عطا ڪئي ان اميد سان ته هاڻ سنڌ تي سندن تاريخي اختيار جا ڏينهن واپس ٿيندا. پر ٿيو ڇا؟ ”قومي مفاهمت“ جي مم سڀ ڪجهه ڳيهي وئي ۽ سنڌ ۾ ايم ڪيو ايم جي مرضيءَ جي موسم اڃا وڌيڪ نکرجي سامهون آئي. ايم ڪيو ايم جي غير ضروري انتظامي والار جي دائرن کي جيئن جو تيئن رهڻ ڏنو ويو ۽ سنڌ جو پيڙيل عوام غم ۽ حيرت ۾ پٿرائجي پنهنجن انهن نمائندن ڏانهن ڏسندو رهجي ويو، جيڪي ڪالهه تائين ايم ڪيو ايم کي هڪ آمر جي ساٿاري ڌر چئي رهيا هئا ۽ پوءِ هلي وڃي ان کي اجرڪون پارائي، سندي پارت ڪرائي موٽيا. پر سوال اهو آهي ته سياسي عمل ۾ حقيقي زميني تضادن کي پٺي ڏيئي، ائين اکيون پوري وقت ٽپائو پاليسين جي گنجائش هوندي آهي؟ جواب آهي ڪڏهن به نه. اهو ئي سبب آهي جو هاڻ اهو سوال پيپلز پارٽي ڪنهن به صورت ۾ نٿي ٽاري سگهي ته سنڌ ۾ هڪڙي حڪومت آهي يا ٻه حڪومتون آهن؟ ڪهڙي به پاليسي تي پ پ حڪومت جي ايم ڪيو ايم آڏو نه هلي سگهڻ کان پوءِ سنڌ جو عوام پنهنجو اهو جمهوري حق رکي ٿو ته اقتداري ايوانن ۾ پنهنجي نمائنده ڌر کان پُڇي ته اها هاڻ اسان کي ٻڌائي ته سنڌ ۾ سندس انتظامي اختيار جون حدون ڪيستائين آهن؟ اسين اهو سوال تڏهن ڪري رهيا آهيون جڏهن مڪاني ادارن جي چونڊن بدران ائڊمنسٽريٽر مقرر ٿيڻ واري ڳالهه کان پوءِ ايم ڪيو ايم پيپلز پارٽي جي فارمولا کي رد ڪندي ڪراچي، حيدرآباد، ميرپور ۽ سکر پنهنجي انتظام ۽ مرضيءَ جي مالڪي لاءِ گهري ورتا آهن ۽ خبرن مؤجب اسان جي سنگت هائوڪار ڪري آئي آهي.

هاڻ اچو ته ٿورو ماضيءَ  جا پنا اٿلايون ۽ ڏسون ته ڪيئن نه ايم ڪيو ايم سنڌ ۾ مرحليوار پنهنجي انتظامي والار وڌائيندي رهي آهي ۽ پاڪستان پيپلز پارٽي جنهن کي سنڌ جي عوام هر محبت ۽ حمايت ڏني آهي سا ڄمي مقابلو ڪرڻ بدران سدائين پوئتي هٽندي آئي آهي. اسان کي ايم ڪيو ايم جا اهي 18 مطالبا اڄ به ياد آهن، جن جي لاءِ اجمل دهلوي ڪراچي پريس ڪلب ۾ ڌمڪي واري لهجي ۾ ڳالهائيندي چيو هو ته جيڪڏهن انهن مطالبن مان ڪو هڪ به تسليم نه ڪيو ويو ته پوءِ سنڌ جي ورهاڱي کي ڪو به نٿو روڪي سگهي. اچو ته ٿورو ياد ڪريون ته اهي مطالبا ڪهڙا هئا؟ اهي مطالبا نمبروار ڪجهه هيئن هئا:

مهاجرن خلاف آپريشن بند ڪري شهري علائقن مان سڀ فورسز واپس گهرايا وڃن.

قومي ۽ صوبائي اسيمبلين توڙي سينيٽ ۾ مهاجرن جي متناسب نمائندگي کي يقيني بڻايو وڃي، ملتوي آدمشماري ڪرائي وڃي ۽ سنڌ ۾ چونڊ تڪن تي نظرثاني ڪئي وڃي.

وفاقي ۽ صوبائي نوڪرين ۾ شهري ڪوٽا ترتيبوار 7.6 سيڪڙو کان 9.5 سيڪڙو ۽ 40 سيڪڙو کان 50 سيڪڙو وڌائي وڃي.

سنڌ جو گورنر ۽ وڏو وزير واري واري سان سنڌين ۽ مهاجرن مان کنيا وڃن.

سنڌ جي شهري علائقن لاءِ وفاقي ۽ صوبائي فنڊن مان مناسب حصو ڏنو وڃي.

گذريل ٻن سلان دؤران مهاجرن خلاف ٿيل ڪارروايون روڪي، حيدرآباد ڊولپمينٽ اٿارٽي جي ورهاست، ملير ضلعي جو قيام ۽ لياري ڊولپمينٽ اٿارٽي وارا حڪم واپس ورتا وڃن.

بنگلاديش ۾ ڦاٿل پاڪستانين کي جلد پاڪستان آندو وڃي.

ڪي ايم سي، ايڇ ايم سي ۽ ميونسپل ادارن کي خودمختيار بنايو وڃي ۽ مڪاني ادارا بحال ڪيا وڃن.

جُون 1992ع کان وٺي اسٽيل ملز سميت وفاقي، صوبائي ۽ نيم سرڪاري ادارن مان ڪڍيل ملازم بحال ڪيا وڃن.

گذريل ٻن سالن دؤران ايم ڪيو ايم جي مارجي ويل، اغوا ڪيل، گرفتار ٿيل ڪارڪنن، اڳواڻن جو سرڪاري سرپرستي ۾ ڪيل ڦرلٽ ۽ ساڙيل ملڪيتن جو معاوضو ادا ڪيو وڃي.

ڇاپن دؤران قانون لاڳو ڪندڙ اهلڪارن طرفان ڦريل سامان ۽ پوليس طرفان ورتل رشوت متاثرين کي واپس ڪرائي وڃي ۽ اهلڪارن خلاف آزاداڻي ڪميشن وسيلي جاچ ڪئي وڃي.

فوج سميت قانون لاڳو ڪندڙ ايجنسين ۽ سندن حمايت يافته حقيقي وارن هٿان قتل ٿيل مهاجرن بابت سپريم ڪورٽ ۽ هاءِ ڪورٽ جي ججن تي مشتمل هڪ ڪميشن جوڙي جاچ ڪرائي وڃي ۽ ان ڪميشن کي سزا ڏيڻ جو پڻ اختيار ملڻ گهرجي.

ايم ڪيو ايم جي اڳواڻن، سينيٽرن، اسيمبلي ميمبرن ۽ ڪارڪنن مٿان سياسي بنيادن هيٺ مڙهيل سمورا ڪوڙا ڪيس غير مشروط طور واپس ورتا وڃن.

سنڌ پوليس ۾ مهاجرن کي متناسب نمائندگي ڏني وڃي.

اندرين سنڌ جي تعليمي ادارن ۾ مهاجرن کي تحفظ ڏيئي سندن داخلائن کي يقيني بڻايو وڃي.

سنڌ ۾ ٿيل مهاجرن جي قتل عام ۾ مارجي ويل، زخمي ٿيل هزارين مهاجرن مردن، عورتن، سندن ڦريل ساڙيل رقم ۽ سامان بابت سپريم ڪورٽ ۽ هاءِ ڪورٽ جي ججن تي ٻڌل ڪميشن قائم ڪري ذميوارن کي سزا ڏني وڃي.

جيلن ۾ بند ايم ڪيو ايم جي ڪارڪنن، اڳواڻن ۽ اسيمبلي ميبرن کي سياسي قيدين واري حيثيت ڏئي جيل مينوئل بابت سهوليتون ڏنيون وڃن.

حڪومتي ايجنسين ۽ قانون لاڳو ڪندڙن طرفان ”نائين زيرو“ تي پنجاهه کان وڌيڪ لڳايل ڇاپن دؤران ڦريل ٽن ڪروڙن جي سامان جو معاوضو ڏنو وڃي ۽ ايم ڪيو ايم کي آزاد سياسي سرگرمين جي اجازت ڏني وڃي.

دراصل ايم ڪيو ايم جا مٿي ڄاڻايل 18 مطالبا آئينو هئا ان حڪمت عمليءَ جا، جنهن کي انهن مشرف دؤر ۾ عملي روپ ڏنو. شهري حڪومتن جي نالي ۾ اربين روپين جا فنڊز هجن، اين آر او جي آڙ ۾ سندن هر ڏوهه جي معافي هجي، ڪراچيءَ جي تعليمي ادارن کي فقط پنهنجي لاءِ مخصوص ڪري ڇڏڻ واريون پاليسيون هجن، هڪ پاسي حيدرآباد کي ٻه ٽڪرا ڪرڻ ۽ ٻي طرف ڪراچيءَ کي هڪ يونٽ ڪرائي هلائڻ وارو عمل هجي، ڪراچيءَ ۾ پنهنجي مرضيءَ جي الڳ پوليس هجي، مطلب ته هر اهو ڪم جيڪو انهن چاهيو ٿي سو مشرف دؤر ۾ بنا روڪ ٽوڪ جي ڪندا رهيا. پر جيڪڏهن اڄ به ايم ڪيو ايم جي غير قانوني انتظامي والار جي اڳيان ڪو سوال اٿارڻ وارو ناهي ته پيپلز پارٽي جي دوستن کي سنڌي عوام آڏو اهو ته واضح ڪرڻ گهرجي ته آخر سنڌ ۾ گهڻيون حڪومتون آهن؟ جيڪڏهن ڳالهه اتحادين کي راضي رکڻ ۽ قومي مفاهمت جي آهي ته ڇا اهو راضپو ۽ مفاهمت سنڌ جي قومي، آئيني، اخلاقي، تهذيبي ۽ جمهوري حقن کي اورانگهي فقط هڪ مخصوص ٽولي جي گروهي مفادن کي محفوظ ڪرڻ سان ئي مشروط آهي؟ اسين اهڙي روش کي نه فقط سنڌ بلڪه مجموعي طور سموري ملڪ لاءِ هاڃيڪار سمجهون ٿا جنهن ۾ جمهوريت، ترقي پسندي ۽ تبديليءَ جي اهڃاڻ جون دعويدار ڌريون فاشسٽ ۽ انتهاپسند ٽولن سان مقابلو ڪرڻ بدران انهن اڳيان گوڏا کوڙي رهيون آهن. سنڌ ۾ پيپلز پارٽي حڪومت جو ايم ڪيو ايم سان ٺاهه ۽ پشتونخواهه ۾ اي اين پي جو صوفي محمد سان ٺاهه ان جا مثال آهن، جن ۾ ٻنهي ڌرين پنهنجي پنهنجي ووٽرن سان ڪيل واعدن جي نفي ڪئي. ان ڪري سنگت کي پنهنجي اها صلاح آهي ته ايم ڪيو ايم جو جيڪو به جمهوري، قانوني ۽ اخلاقي طور جائز مطالبو هجي يا جيڪو سندن جائز تناسبي اختيار ۾ ڀاڱو پنهنجي حدن اندر بيهي ٿو سو کين ڀل ڏيو پر هو جنهن حڪمت عمليءَ سان سنڌ جي مجموعي قومي اختيار کي ڳڙڪائڻ ڏانهن وڌي رهيا آهن، تنهن جو تدارڪ ڪريو. ڇو ته اها توهان جي ذميواري آهي. اوهان کي سنڌ جي عوام سنڌ جي جمهوري، قومي، تاريخي ۽ آئيني حقن لاءِ چونڊيو آهي، نڪي سڀني سان مِڻ مِڻ ڪري پنهنجا ٿڪ ڀڃڻ لاءِ.

laghariirshad@yahoo.com

آشرم…. ڪا خبر ناهي ڪٿي؟ ليکڪ : ارشاد لغاري

تهذيب جي اڏيندڙن

انهن قبيلن کي وحشي قرار ڏنو

جيڪي گڙ گاٽ ڪري وهندڙ

پهاڙي ندين مان

پنهنجي ڀائر جانورن سان گڏ

تريون کوڙي پاڻي پيئندا هئا

انهن جي اکين ۾

ستارن لاءِ حيرت هئي

۽ انهن وڻن توڙي ڌڻن لاءِ پيار هو

جيڪي سندن پالڻهار هئا

جن جي اگهاڙن پيرن ۾

ڪنڊا ڀڄي، ڳري نيٺ

رت ۾ رلجي ويندا هئا

اڄ اهي قبيلا

ڀل کڻي ڪتابن جو قصو

بڻجي چڪا آهن

ماضي بڻجي چڪا آهن

۽ آزاد ندين جو پاڻي

منرل بڻجي بوتل ۾ قيد ٿي چڪو آهي

پر ان کي پيئندڙن وٽ

آبشارن جو تصور نٿو اچي

تڏهن مان انهن قبيلن کي

ياد ڪريان ٿو

جيڪي ”وحشي“ جي تعارف سان

تهذيب جي تعليم ۾ درج ڪيا ويا

۽ پاڻ کي انهن جو حصو سمجهان ٿو

هر سج اڀرڻ ويل

منهنجي سيني جي جهنگ ۾

ڌڻ چرن ٿا ۽ شام ويلي

نديون نالا ننڊ ڪن ٿا

مان اڄ به بنا واڳ واري

مُشڪي گهوڙي تي

بنا سنج ۽ رڪيب جي

ورونهن جي واديءَ ۾

ڊوڙان ٿو

منهنجي هِردي ۾

هرڻين جا ڇال ائين آهن

جيئن تهذيب تي ڳالهائيندڙ ماهرن جي

شيلفن ۾ ڪتاب

هر ڪنهن وٽ پنهنجو پنهنجو

سامان آهي

سفر جو نشان آهي

جنهن ڪڏهن به واهڙ مان

ٻُڪ ڀري پاڻي نه پيتو آهي

جنهن جي پير ۾ ڪنڊو نه لڳو آهي

جنهن کي اڌ رستي ۾

بارشون نه مليون آهن

جنهن جي ٽنگ ۾

ڪنهن جانور جي چڪ جو نشان ناهي

هيءَ ڳالهه ان لاءِ

بي مقصد ٿي سگهي ٿي

ها پر جيڪو پکين سان

پکي ٿي رهيو هجي

سو ئي ڄاڻي ٿو سگهي ته

ڪالهه جو ماڻهو وحشي هو

يا اڄ جو ماڻهو؟

پر ڳالهه ڪالهه ۽ اڄ جي ناهي

ڪالهه به ماڻهو وحشي هو

اڄ به ماڻهو وحشي آهي

ها بس هڪ آدم!!

جيڪو ڪالهه به سزا ۾ هو

۽ اڄ به سزا ۾ آهي

مان ته ان کي ڳوليان ٿو

۽ پاڻ روليان ٿو تن راهن مٿي

جن جي ڌوڙ مان لکيل

مقدس صحيفي جي ٻولي

پڙهي سگهڻ لاءِ

ڌوڙ ٿيڻو پوي ٿو

مان ڌوڙ ٿي رهيو آهيان

۽ انتظار اٿم ان واءُ جو

جنهن کي هڪ ڏينهن اچڻو آهي

۽ مون کي ان سان وڃڻو آهي

ڪا خبر ناهي ڪٿي؟

ڪا خبر ناهي ڪٿي؟

– – – – – – – – – – –

laghariirshad@yahoo.com

سنڌ کي گهڻ- شعباتي جدوجهد گهرجي ليکڪ : ارشاد لغاري

اسان جهڙا خطا، جيڪي هر دؤر ۾ عالمي سامراج جي بيٺڪيتي راڄ جو حصو رهيا آهن، تن جي قسمتن جا فيصلا جيتوڻيڪ سدائين عالمي ڦورو قوتن جي ئي هٿ وس رهيا آهن پر نائين اليون واري واقعي کان پوءِ جيڪا صورتحال آهي، تنهن ۾ تاثر اهو اڀريو آهي ته هن ملڪ جو هر اهو گروهه يا پارٽي جنهن جي ڊپلوميٽڪ محاذ تي آمريڪا ۽ سندس اتحادين سان ڏيٺ ويٺ بهتر هوندي، ان کي هن ملڪ ۾Space ملي سگهندو، باقي ٻيا وڃي سـُجهندي ئي پنهنجي گاهه پٺي جي ڪن. ان جو هڪ مثال اسان وٽ ايم ڪيو ايم جو مسلسل اقتدار ۾ رهڻ ۽ مؤجوده ڍانچي ۾ هر صورت پنهنجي مرضيءَ جا فيصلا مڃرائڻ واري ڪاميابي آهي. سندن اهڙي قوت جو اصل راز آخر ڇا آهي؟ ان جو جواب اسان کي علائقائي توڙي عالمي اٿل پـُٿل تي نظر رکندڙ ماهر اهوئي ڏين ٿا ته ملڪي اقتدار ۾ ايم ڪيو ايم جهڙن گروپن جي شراڪتداري جو فيصلو هاڻ اسلام آباد مان نه پر ڊي سي ۾ ٿئي ٿو. انهي تناظر ۾ اسان سنڌي ماڻهن جي عالمي مارڪيٽ ۾ جڏهن قيمت جي پڇا ڳاڇا ڪيون ٿا ته سچ به ڏاڍي مايوس ڪندڙ ورندي ملي ٿي. چون ٿا ڏکڻ ايشيا ۾ مستقبل جا جيڪي فيصلا ٿيڻ وڃي رهيا آهن، تن ۾ سنڌي ماڻهن کي ڪو خاص سنجيده نه پيو ورتو وڃي. جڏهن اهو اطلاع ملي ٿو ته آئون سوچيان ٿو آخر اسان جو ايترو مـُلهه ڇا واقعي به ڪري چڪو آهي يا عالمي ٺڳن ۽ ٽپتائي خريدارن جي اها اسان جي خلاف نفسياتي جنگ آهي، جنهن ۾ هو مسلسل اسان جي خلاف اهو هوڪو ڏيئي رهيا آهن ته، اوهان کي جيڪو به آخر ۾ کـُرڙ سـُرڙ ملي، ان تي راضي رهو ۽ گهڻو گوڙ نه ڪريو ڇو ته اوهين وڌيڪDeserve ئي نٿا ڪريو!! ۽ اهڙو اظهار اهي عالمي ٽولا ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي مقامي گماشتن ۽ کٽائو پٽن کان پڻ ڪرائيندا رهن ٿا. جيئن ڪجهه عرصو اڳ مشرف سنڌين خلاف اهو بيان ڏنو هو ته سنڌين کي چڱين پوسٽن تان ڪٿان رکجي جو اهي ”ڄٽ“ آهن. هاڻ اچو ٿورو ان تي ويچاريون ته اسان خلاف ٿيندڙ انهي نفسياتي، سياسي ۽ معاشي جنگ ۾ اسان کي پنهنجي دفاع لاءِ ڪهڙا محاذ ڪم اچي سگهن ٿا.

دراصل اسين جڏهن پنهنجي سماج جي سياسي، ثقافتي، ادبي، معاشي ۽ سماجي ارتقا جو ڇيد ڪيون ٿا ته اها گهڻي ڀاڱي اسان کي سدائين وڏن حادثن جي مرهون منت نظر ايندي رهي آهي. مطلب چوڻ جو اهو ته جيستائين اسان جي مٿان ڪا وڏي آفت ناهي ڪڙڪندي ان وقت تائين، اَسين پنهنجي ڳهر ۾ ئي هوندا آهيون. مسلسل محنت، سوچ ويچار ۽ رٿابنديءَ جي اسان ۾ تمام وڏي کوٽ رهي آهي. جڏهن ته اهي سڀ علائقائي توڙي عالمي قوتون جيڪي اسان کي محڪوم رکڻ ٿيون چاهين سي پنهنجي عمل ۾ مسلسل آهن ۽ نتيجو اڄ اهو نڪتو آهي ته اهي سازشي گروهه ٿورو ٿورو ئي سهي پر مسلسل هلندي هلندي اڄ اسان کي چئني طرف کان گهيرو ڪري ويا آهن ۽ هاڻ جي اسين وڏي ڪنهن اُڇل سان اڳتي اچون به ته خدشا ۽ خطرا ان ڳالهه جا مؤجود نظر اچن ٿا جن ۾ فيصلا سازي ۾ رڳو اسان سنڌي ماڻهن جي جدوجهد جو حصو نه هوندو بلڪه مقامي ۽ عالمي ڦورو گروهن جي مفادن جو به وڏو عمل دخل هوندو. اهو ان ڪري جو هن ملڪ ۾ وڏي سطح تي داخلي توڙي خارجي فيصلا سازيءَ جو اختيار هاڻ اسلام آباد کان ٻاهر شفٽ ٿيل نظر اچي ٿو. ته پوءِ ڇا ڪرڻ گهرجي؟ اهو آهي اسان جي اڄ جو سڀ کان وڏو اهم ۽ بنيادي سوال.

ان سوال جي جواب ۾ پاڻ ڪو مڪمل نڪور ۽ نئون خيال ته ڪونه ٿا سامهون آڻيون پر اهي آزمايل ۽ ڪامياب نتيجن سان هم آهنگ ٿيل فارموليشنز چاهيون ٿا جن ذريعي اسان جهڙن پٺتي پيل سماجن نجات حاصل ڪئي آهي. اڄ انهن فارموليشنز جي روشنيءَ ۾ اسان کي پنهنجي تن ماڊلز کي جاچڻ گهرجي، جيڪي اسان جي قومي عوامي نجات جا دعويدار آهن. اهي فارموليشنز جيڪي اسان جهڙن معاشرن جي ڪم آيون تن مان سڀ کان اهم آهي گهڻ- شعباتي جدوجهد واري فارموليشن، ڇو ته محاذ تي آمهون سامهون قوتن مان جيڪا گهٽ وسيلا رکندڙ ڌُر هوندي آهي، تنهن وٽ وَر ۾ پيل معمولي پٿر جي به وڏي حيثيت هوندي آهي. اهڙي ريت اڄ اسين جنهن محاذ تي بيٺل آهيون ان ۾ اسان کي سامهون مخالف ڌرين ۽ گروهن جي قوت جو اندازو لڳائڻ کان پوءِ پنهنجي قومي هـَڙَ جو به تفصيلي غور ويچار سان جائزو وٺڻ گهرجي ته اسان وٽ ڇا ڇا مؤجود آهي ۽ اسان ان مان ڇا ڇا استعمال ڪيو آهي؟ جڏهن ان ڳالهه جا پيرا کڻون ٿا تڏهن نظر ڪجهه ائين ٿو اچي ته اسين پنهنجي فن، ادب، آرٽ ۽ ڪلچر جي روشن پهلوئن کان ڪٽجي، رڳو ئي رڳو سياست زده ٿي ويا آهيون. ان ڳالهه کان ڪو به انڪار ڪونهي ته ڪنهن به سماج جي تبديليءَ ۾ سياست سرواڻ شعبي طور تسليم ٿيل آهي پر جيستائين سياست سان فن، ادب ۽ آرٽ جو سهڪار ناهي ان وقت تائين اها خالي ٽين ڊٻي واري کڙڪي جي صورت ۾ رهندي. ان جي شاهدي ته ڪامريڊ مائو جهڙي انقلابي ماهر به ڏني آهي ته هزارين لَکين جانبازن جي هوندي به اوهين اوستائين فتح حاصل نٿا ڪري سگهو، جيستائين توهان وٽ فني ۽ ادبي جٿا مؤجود ناهن ۽ سچ اهو آهي ته اڄ سنڌ کي اهڙن جٿن جي شديد ضرورت آهي.

هونئن ته هزار مسئلا آهن پر سنڌ ۾ جيڪا بدامني آهي سا قبيلائي مقتل جي صورت ۾ ته اسان جو الهه تلهه برباد ڪري ئي چڪي آهي پر هي جيڪا انتهاپسندي واري آڳ آهي سا اسين اهو سمجهي ويهي رهون ته هيڏانهن نه ايندي؟ ۽ اسين جيڪي پنهنجي اتهاس ۾ امن ۽ اهنسا واري تعليم جا پرچارڪ رهيا آهيون، سي ان امڪاني طوفان جي مقابلي ۽ عالمي انساني ڪڙم ۾ پنهنجي سجاڳ ۽ انسان دوست تهذيب واري تعارف لاءِ ڇونه هاڻ سياست سان گڏ پهنجي فن، ادب ۽ آرٽ کي اڳيان کڻي اچون. ماضيءَ ۾ اسان وٽ ڪجهه سياسي پارٽين جي ڪم ڪار واري طرزِ عمل ۽ جدوجهد واري سفر ۾ آرٽ ۽ ادب کي ساڻ کڻي هلڻ وارا بهتر مثال ضرور ملن ٿا پر آهستي آهستي اهي جَهڪا ٿي چڪا آهن. اڄ اسان وٽ رڳو ڌرڻا، پريس ڪلبن آڏو محدود قسم جا مظاهرا، پريس ڪانفرنسون ۽ روايتي پريس بيان وڃي رهيا آهن. ڪير به اهو نٿو سوچي ته اسان جا اديب ڪٿي آهن، آرٽسٽ ڪٿي آهن، مصور ڪٿي آهن، اداڪار ۽ صداڪار ڪٿي آهن ۽ فقير عبدالغفور جهڙا فنڪار ڪٿي آهن جن جڏهن ”سهندو ڪير ميار وو يار“ واري صدا کي پنهنجي يڪتاري ۽ چپڙيءَ جي سنگم سان جياريو ته استحصالي اقتداري ايوان لـُڏي ويا. اسان وٽ ”فتح خان جي ڪچهري“ جو مثال مؤجود آهي، جنهن ذريعي سيد صالح محمد شاهه جهڙو عظيم آواز سالن جا سال پنهنجي ٻهراڙيءَ جي عوام سان ان گهرائيءَ سان سلهاڙيل رهيو جو ماڻهو ڏاڏي ۽ جهوني جي صلاحن توڙي تجويزن جو هر ڏينهن انتظار ڪندا هئا. اڄ ائين ڇو نٿو ٿي سگهي؟

مٿي پاڻ ڪجهه مختصر مثال ڏنا ته جيئن اسان رڳو سياست تي ڀاڙي پنهنجي نظرانداز ٿي ويل / ڪيل شعبن جي عڪس بندي ڪري سگهون. ان کان سواءِ ٻيا به کوڙ سارا مثال ڏيئي سگهجن ٿا. بس ضرورت رڳو رُخ کي درست ڪرڻ جي آهي. اهو يورپ جنهن پنهنجي سجاڳي واري سفر ۾ اونداهي کان روشنيءَ ڏانهن وک کڻندي پنهنجي فن ۽ ادب مان ڀرپور فائدو ورتو تنهن سان عالمي برادري طور ڳالهه ٻولهه ۾ اسان جي هٿن ۾ جيڪڏهن رڳو جمهوريت، لبرلزم يا سوشلزم هوندو ته اها انهن لاءِ ڪهڙي نئين ڳالهه ٿي سگهي ٿي؟ اهي انهن جون ئي شيون آهن ۽ انهن جي افاديت کان هو چڱي ريت واقف آهن. سنڌ وٽ جيڪا پنهنجي شيءِ انهن سڀني نظرين سان گڏ سوکڙي طور دنيا کي ڏيڻ لاءِ آهي سا آهي ڪبير، ڀٽائي ۽ سچل، فقير عبدالغفور ۽ ڍول فقير، ظفر ڪاظمي ۽ سيد سالح محمد شاهه، مصري خان جمالي، خميسو خان جنجهي ۽ الهه بچايو کوسو جيڪو فنڪار اڄ ڪسمپرسي واري حالت ۾ موت سان آخري جنگ وڙهي رهيو آهي پر اسان جي حڪومت کي شايد ياد به ڪونهي، اسان جي قوت آهي موهن ڀڳت ۽ مائي ڀاڳي ۽ ٻيا اهي سڀ احترام لائق آواز ۽ ساز جن جي هڪ طويل فهرست آهي ۽ اهي سڀ هن شناخت ۾ شريڪ سمجهيا وڃن، اهي سڀ جن جڏهن به وڄايو ۽ ڳايو تڏهن اسان کي اهو احساس ٿيو ته ڪير آهي جيڪو سنڌ کي شڪست ڏيندو!؟ بس الميو اهو آهي ته اسان جي سياست ان جوهر کي مدي خارج قرار ڏيئي رڳو زنده باد- مرده باد تي ڀاڙي ويهي رهي ۽ اڄ اسين اجايو بي اثر نظر ٿا اچون. ان ڪري هاڻ جي اسان کي پنهنجي آهه ۾ اثر جي ضرورت آهي ته انهن سڀني شعبن کي اجاگر ڪندي ساڻ کڻڻو پوندو جيڪي اهو سمجهن ٿا ته ساهه ڇاهي ۽ آهه ڇاهي؟

laghariirshad@yahoo.com