• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

ٽارگيٽ ڪلنگ ۽ رينجرز کي ڏنل اختيار! : ڪاوش ايڊيٽوريل

سنڌ جي گاديءَ واري شهر ڪراچيءَ ۾ ڪيتري ئي عرصي کان ”ٽارگيٽ ڪلنگ“ جي مشق جاري رهي آهي. 80ع واري ڏهاڪي کان روشنين جي ان شهر ۾ شروع ٿيل اهڙيون ڪارروائيون توڙي جو ڳچ عرصو ٺاپر ۾ به رهنديون آيون آهن، پر رکي رکي وري ايئن شروع ٿي وڃن ٿيون، جو هفتن جي اندر سوين جانيون هليون ٿيون وڃن. ان ڏس ۾ گهرو کاتي جو وفاقي وزير رحمان ملڪ ڪراچيءَ پهتو، وزير اعليٰ هائوس تي اتحادي ڌرين سان گڏجاڻي ٿي، ۽ فيصلو اهو ڪيو ويو ته، ڪراچيءَ ۾ رينجرز وٽ گرفتارين ۽ تلاشيءَ جا اختيار هوندا. اهڙي فيصلي کان پوءِ گهرو کاتي جي وفاقي وزير اهو سڌو جملو ڳالهايو ته، ”ٽارگيٽ ڪلنگ کي اڄ کان ختم سمجهيو وڃي.“

ڪراچيءَ جي جسم تي بدامني هڪ اهڙي زخم وانگر آهي، جيڪو سڪي وڃڻ کان پوءِ وري وري اکڙجي پئي ٿو. اها سٺي ڳالهه آهي، جو وفاقي توڙي سنڌ سرڪار اتي جي امن امان لاءِ صلاح مشورا ڪيا آهن، اتحادين کي به اعتماد ۾ ورتو آهي. ان ڳالهه جي شايد ئي ڪو ذي شعور ماڻهو مخالفت ڪري ته ڪراچيءَ ۾ امن ٿيڻ گهرجي، پر جيڪڏهن رينجرز کي اختيار ڏيڻ واري فيصلي جي حوالي سان ڏسجي ته ڪراچيءَ ۾ هونءَ به رينجرز جي مقرريءَ جو سبب اتي امن امان قائم ڪرڻ ئي آهي. ڏهاڪو کن سال پهرين جڏهن ڪراچيءَ ۾ رينجرز مقرر ڪرڻ جو فيصلو ٿيو هو، تڏهن اهو به فيصلو ڪيو ويو هو ته ان جي خرچ جو وڏو حصو سنڌ ڀريندي. اها به حيران ڪندڙ ڳالهه هئي ته هڪ وفاقي ادارو، پر ان جا خرچ هڪ صوبي کي ڀرڻا پوندا. تڏهن کان رينجرز ڪراچيءَ ۾ آهي، پر رينجرز جي هوندي دهشتگردي پنهنجي حساب سان هلندي رهي آهي. خرچ ڀرڻ باوجود بدامنيءَ جي زخمن جو اهو علاج ناهي ٿي سگهيو، جيڪو ٿيڻ کپي ها. هاڻي جڏهن دهشتگرديءَ ۽ ٽارگيٽ ڪلنگ جي تازي لهر کان پوءِ وفاقي وزير چئي ٿو ته اڄ کان پوءِ ٽارگيٽ ڪلنگ کي ختم سمجهو ته ان جو ڇا مطلب آهي؟ ان جو مطلب ته بدامني کي ختم ڪرڻ ممڪن آهي، پر اها ان ڪري ٿيندي رهي آهي، جو ان جي خاتمي جا ڪي به سنجيده اپاءَ ناهن ورتا ويا. جيڪڏهن ان سان نبرڻ جا واقعي به ڪي اپاءَ ورتا وڃن ته ان جو خاتمو هڪ ڏينهن جي گڏجاڻي ۽ هڪ ئي ڏينهن ۾ ڪيل فيصلي سان ڪري سگهجي ٿو. جيڪڏهن رينجرز مقرر ئي ڪراچيءَ ۾ امن امان لاءِ ڪئي وئي آهي، ۽ جڏهن هيءُ صوبو ان جا خرچ به ان مقصد لاءِ برداشت ڪري رهيو آهي ته پوءِ ان کي اتي امن ڪرائڻ واري ذميداري نڀائڻ گهرجي. هونءَ ته پوليس کاتي ۾ ئي ايتري نفري آهي، جو جيڪڏهن ان کي موثر نموني استعمال ڪجي ته وڏي پيماني تي مثبت نتيجا وٺي سگهجن ٿا، ڇاڪاڻ ته پوليس کان سواءِ ڪنهن ٻئي فورس کي مقرر ڪري اختيار ڏيڻ کي ڪافي حوالن سان سٺو ناهي سمجهيو ويندو، پر جيڪڏهن اسان جي صوبائي حڪومت ان نفريءَ کي ان قابل نٿي سمجهي، ۽ امن لاءِ اضافي خرچ به ڀري ٿي ته پوءِ ان سموري ڪشٽ جا ڪي مثبت نتيجا به اچڻ گهرجن. ڪراچيءَ ۾ امن ڪرائڻ هڪ اهڙو معاملو آهي، جنهن ۾ ڪنهن به قسم جي مصلحت جي ڪا گنجائش نٿي بچي، جو هيءُ شهر متاثر ٿيڻ سان سموري ملڪ جي معيشت متاثر ٿيڻ اڻٽر هجي ٿو. هيءُ شهر ڪو رڳو هڪ روايتي شهر ڪونهي، پر هڪ اهڙو شهر آهي، جنهن سان ملڪ جا ٻيا ڪيترائي شهر معاشي حوالي سان ڳنڍيل آهن. اسان وفاقي حڪومت ۽ سنڌ سرڪار جي انهيءَ سرگرميءَ کي ساراهيون ٿا، جو انهن هڪ هنڌ ويهي ڪراچيءَ ۾ امن قائم ڪرائڻ لاءِ ڪي فيصلا ڪيا آهن، پر جڏهن امن امان جي ڳالهه ڪجي ٿي، تڏهن چئلينج رڳو ڪراچي ناهي، پر سنڌ جا ٻيا به ڪيترائي شهر آهن، جيڪي بدامنيءَ جي ور چڙهيل آهن، جتي جا ماڻهو به چاهين ٿا ته انهن کي اغوا ٿيڻ کان بچايو وڃي، ڌاڙن ڦرن کان بچايو وڃي. جيڪڏهن هو ڪنهن واپار يا ڪم سانگي گهرن کان ٻاهر نڪرن ته کين اهو خوف نه هجي ته ڪير ايندو ۽ کين اغوا ڪري يا ڦر ڪري هليو ويندو. اهو هڪ اهڙو احساس آهي، جنهن جي ڪري سنڌ جي ڪيترن هنڌن تي ننڍا ننڍا شهر توڙي ٻهراڙيون شام کان پوءِ ويران ٿي وڃن ٿيون. اغوا يا ڦرن ۽ ڌاڙن واري ڪلچر  جو رڳو اهو نقصان ڪونهي ته ماڻهو عدم تحفظ جو شڪار ٿي نفسياتي دٻاءَ ۾ زندگي گذارين ٿا، پر ان ڪلچر سان ٻيا ڪيترائي ڪلچر به دم ٽوڙي ٿا ويهن. مثال طور اڳي سنڌ جي ٻهراڙين ۾ شام جو نوجوان ڪيتريون ئي رانديون ڪرڻ لاءِ ميدان سينگاريندا هئا، جيڪا هڪ صحتمند سرگرمي هوندي هئي، ڪيترا ماڻهو تفريح لاءِ سينيمائن تي ويندا هئا، پر هاڻي اهي ڪلچر آهستي آهستي ختم ٿي ويا آهن. خود ڪراچيءَ جو حال ڏسجي ته اتان جا سينيما هال ان خوف کان ويران هجن ٿا ته متان هجوم ۾ ڪا دهشتگرد ڪارروائي ٿي پئي.

اسان سنڌ حڪومت ۽ وفاقي سرڪار پاران ڪراچيءَ جي امن امان لاءِ ڪيل فيصلن جي آجيان ڪريون ٿا، پر اهو به چئون ٿا ته پوليس کان سواءِ جڏهن ڪو اضافي فورس سيڙائي ان کي بااختيار ڪرڻ سان گڏ مٿس خرچ به ڪريون ٿا ته اهو ڪي مثبت نتيجا ڏيڻ لاءِ هجي. هونءَ رينجرز جي مقرري ۽ ان کي اختيار ڏيڻ پوليس فورس تي بي اعتماديءَ جو اظهار آهي، پر جيڪڏهن ان عمل سان امن قائم ٿي وڃي ٿو ته اها ڳالهه به درگذر ٿي ويندي. پر شرط وري به اهو آهي ته ماڻهو پنهنجي اکين سان امن قائم ٿيندي ڏسن. جيڪڏهن ايئن نٿو ٿئي ته پوءِ هڪ اضافي فورس تي پئسا خرچ ڪرڻ جو ڪهڙو فائدو، ان کي اختيار ڏيڻ جو ڪهڙو فائدو ٿيندو؟ رينجرز کي به اهو سوچڻ گهرجي ته وفاقي وزير اهو چئي ڇڏيو آهي ته ”اڄ کان پوءِ ٽارگيٽ ڪلنگ ختم سمجهو.“ ڏسجي ته ايئن واقعي به ٿئي ٿو!

ڪراچي ۾ وڌندڙ ٽارگيٽ ڪلنگ ۽ حڪومت جو جوڙيل هنگامي پلان : عبرت ايڊيٽوريل

وفاقي ۽ سنڌ سرڪار ڪراچي ۾ ٽارگيٽ ڪلنگ روڪڻ لاءِ رينجرز کي سرچ آپريشن جي اختيار ڏيڻ ۽ انهن جو انگ وڌائڻ جو فيصلو ڪيو آهي. گهرو وزير رحمان ملڪ ۽ سنڌ جي وڏي وزير سيد قائم علي شاهه، گورنر ڊاڪٽر عشرت العباد، گهرو وزير ڊاڪٽر ذوالفقار مرزا، ڊي جي رينجرز ۽ آءِ جي پوليس وچ ۾ ٿيل اهم گڏجاڻي کانپوءِ اهڙي قسم جو فيصلو ڪيو ويو آهي. گهرو وزير چيو آهي ته رتوڇاڻ جي سياست هلڻ نه ڏينداسين. اڄ کانپوءِ ڪراچي ۾ ٽارگيٽ ڪلنگ جو ڪوبه واقعو پيش آيو ته پوءِ ڏسو ته حڪومت انهن ماڻهن جو ڪهڙو حشر ٿي ڪري. سنڌ جي وڏي وزير سيد قائم علي شاهه چيو آهي ته ٽارگيٽ ڪلنگ ۾ ڪهڙي به سياسي پارٽي جو ماڻهو ملوث هوندو ان خلاف ڪارروائي ڪئي ويندي.

جنهن ڏينهن ڪراچي ۾ هي اهم اجلاس ٿيو ان ئي ڏينهن ٽارگيٽ ڪلنگ ۾ وڌيڪ 3 ماڻهو قتل ٿيا. هي صورتحال حالتن جي سنگيني کي ظاهر ڪري رهي آهي. گذريل ڪافي ڏينهن کان ڪراچي ۾ هلندڙ ٽارگيٽ ڪلنگ جي هن سلسلي ۾ هينئر تائين درجنين ماڻهو مارجي چڪا آهن. هنن واقعن کي روڪڻ لاءِ حڪومت طرفان اهڙي قسم جا اعلان اڳ ۾ به ڪافي ڀيرا ٻڌا ويا آهن پر هنن واقعن ۾ گهٽتائي نه اچڻ مان ثابت ٿي رهيو آهي ته هن صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ جنهن سطح جا اپاءَ وٺڻ گهرجن اهي نه ورتا ويا. هينئر جڏهن ڪراچي ۾ امن امان جي هنگامي پلان جي منظوري ڏيندي اتي رينجرز جو سڌارو وڌائڻ ۽ ڳجهين ايجنسين کي وڌيڪ ذميواريون ڏيڻ جو فيصلو سامهون آيو آهي ته اسان چاهيون ٿا ته هي معاملو رڳو ڳالهين تائين محدود نه هجڻ گهرجي پر ان سلسلي ۾ عملي طور تي اڳڀرائي به ڪئي وڃي.

ڪراچي ۾ ٽارگيٽ ڪلنگ جا واقعا ڪير ڪري رهيو آهي ۽ ان جو ان پٺيان ڪهڙو مقصد آهي اسان نه ٿا سمجهون ته اسان جون اعليٰ اختياريون ان کان ناواقف هونديون پر خبر ناهي ڪهڙين سياسي مصلحتن جي ڪري هن وقت تائين خاموشي اختيار ڪئي وئي آهي. سنڌ جي وڏي وزير جو چوڻ آهي ته هي ٽارگيٽ ڪلنگ ٻن گروپن جو پاڻ ۾ مسئلو آهي، ڪنهن پارٽي جو نالو نه وٺندس. اصل ۾ معاملن ڏانهن اهڙي قسم جو رويو انهن ۾ اضافي جو ڪارڻ بڻجي ٿو. ماڻهو مارڻ وارو مسئلو ٻن ڌرين جو هجي يا سڀني ماڻهن جو پر قانون ڪنهن کي به اهڙي قسم جي اجازت نه ٿو ڏئي. جيڪڏهن ان ويڙهه ۾ ملوث پارٽين جو نالو وٺڻ به ڏکي ڳالهه آهي ته پوءِ انهن خلاف ڪارروائي ڪيئن ممڪن ٿي سگهندي. حڪومت کي گهٽ ۾ گهٽ امن امان واري معاملي ۾ ڪنهن به مصلحت کان ڪم نه وٺڻ گهرجي.بغير ڪنهن رک رکاءُ جي هنن واقعن ۾ ملوث عنصرن خلاف ڪارروائي ڪرڻ گهرجي.

جيڪڏهن هنن واقعن کي سختي سان نه روڪيو ويو ته حالتون وڌيڪ خراب ٿي سگهن ٿيون. اسين حڪومت طرفان ڪراچي جي امن لاءِ جوڙيل هنگامي پلان جي آجيان ڪندي اميد ڪريون ٿا ته ان سان ٽارگيٽ ڪلنگ جي واقعن کي روڪڻ ۾ مدد ملي سگهندي.

ٺٽي جي زمين کي سامونڊي زهر کان بچايو : عبرت ايڊيٽوريل

ڪالهه واري اخبار ۾ رپورٽ ٿيو آهي ته ڪوٽڙي بئراج جي لهواري پاسي سنڌو ۾ مسلسل پاڻي جي کوٽ، شاخن ۾ وارابندي ۽ سمنڊ جي وڌڻ سبب لک ايڪڙن جي ايراضي تي ٻڌل ٺٽي ضلعي جي ٽن حصن تي ٻڌل سامونڊي، بئراجي ۽ ڪوهستاني علائقن جي لکين ايڪڙ زمين بنجر بڻجي وئي آهي. سمنڊ ۾ پاڻي جو ڇوڙ نه ٿيڻ سبب ساڍا 6 لک ايراضي تي بيٺل تمر جا ٻيلا به تباهه ٿي ويا آهن، جنهن سبب سمنڊ بنا روڪ ٽوڪ جي زمين کي کائڻ لڳو آهي. رپورٽ مطابق ضلعي جي 9 تعلقن ۾ صرف 2 لک 39 هزار 6 سؤ 48 ايڪڙ زمين آبادي لاءِ بچي آهي جڏهن ته 28 لک 30 هزار ست سؤ 69 ايڪڙ زمين غير آباد بڻجي وئي آهي.

ٺٽي ضلعي ۾ سامونڊي زهر وڌڻ جون دانهون ته گذريل ڪيتري ئي عرصي کان جاري آهن پر افسوس جو اختيار ڌڻين کي هن اهم معاملي جي اڃا تائين ڪابه ڳڻتي محسوس نه ٿي آهي. ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم وٽان پاڻي جو ڇوڙ نه ٿيڻ ڪري هي جيڪو ايڏو وڏو نقصان ٺٽي جي آبادگارن جي ڳچي ۾ پيو آهي ان جو ازالو ڪيئن ٿيندو؟ ان جي ڪابه خبر ڪونهي، هن صورتحال جي ڪري آبادگار طبقو جنهن معاشي بدحالي جي ور چڙهي ويو آهي اسان چاهيون ٿا ته ان جي سار لڌي وڃي ۽ ان کي وڌيڪ تباهي کان بچايو وڃي. ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم ۾ ڇڏي سامونڊي يلغار کي روڪيو وڃي. جيڪڏهن هن ساحل سان اهو ساڳيو ئي بي ڌياني وارو رويو رکيو ويو ته باقي بچيل زمين به تباهه برباد ٿي ويندي. ان ڪري هن صورتحال ۾ تڪڙا اپاءُ ورتا وڃن. هي تباهي ڪا معمولي ناهي جنهن کي نظرانداز ڪري ڇڏجي. هي انساني جياپي جو مسئلو آهي، جنهن ڏانهن سنجيدگي سان ڌيان ڏنو وڃي.

عورتن جي حقن بابت نمائشي اعلان ۽ ”ڪاسميٽڪ“ قدم : ڪاوش ايڊيٽوريل

جڏهن ”عرب“ ۾ دورِ جهالت هو، اڃا اسلام جي روشني نه آئي هئي، تڏهن اتي به ههڙي حالت نه هئي، جيڪا ساڍا پنج هزار سالن جي قديم تهذيب رکندڙ سنڌ ۾ هن وقت آهي. ڪير چوندو ته هي سامن تي سر ڏيندڙن جو ساڻيهه آهي؟ ڪير مڃيندو ته هيءَ ڌرتي نياڻين آئي خون معاف ڪندڙن جي ڌرتي آهي؟ سماج جي ڪمزور پرتن عورتن ۽ ٻارڙن سان ٿيندڙ ظلمن ۽ زيادتين کي ڏسي ماڻهپي تان ويساهه ئي کڄيو وڃي. ”ديوتائن“ جي هن ڌرتيءَ تي هي ”راڪشس“ ڪٿان آيا؟ ڪراچيءَ جي لانڍيءَ واري علائقي ۾ هڪ شڪي مزاج شخص پنهنجي زال تي بدڪاريءَ جي شڪ ۾ ٻن معصوم نياڻين کي ڪهي ڇڏيو آهي. ڪوٽ لالو ويجهو وڏيري عدالت جي اجازت سان پسند جو پرڻو ڪندڙ صائمه کي مڙس کان ڌار ڪري ٻئي نوجوان سان ان جو نڪاح مٿان نڪاح ڪرائي ڇڏيو آهي ۽ 5 سالن جي نياڻيءَ عاصمه کي سڱ چٽيءَ ۾ ڏيڻ جي فتويٰ ڏئي ڇڏي آهي. ڪنڊياري ۾ ڏينهن ڏٺي جو جوابدارن ڪهاڙين جا وار ڪري پورهيت جي گهر واري شاهده کي قتل ڪري ڇڏيو. بدين جا مراد ۽ صنم خواجه پيار جو پرڻو ڪرڻ بعد تحفظ لاءِ دربدر آهن. ڀريا روڊ ويجهو 2 پورهيت عورتون جنسي ڏاڍائيءَ جو شڪار ٿيون آهن. اهي ته صرف ڪجهه خبرون آهن، جيڪي ڪالهوڪي ڪاوش ۾ رپورٽ ٿيون آهن، اهڙا ته لاتعداد واقعا روزانو ڪنهن نه ڪنهن سبب جي ڪري رپورٽ ٿيڻ کان رهجي ويندا آهن. ان منظر مان ئي موجوده حڪومت ۾ عورتن جي حقن جي تحفظ واري صورتحال، گڊ گورننس ۽ حڪمرانن جي روشن خياليءَ جي دعوائن جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو.

سنڌ ۾ انساني حقن، خاص طور تي عورتن جي حقن جي حالت بنهه خراب آهي. عورتن جي حقن جو تحفظ، جي آهي ته صرف نمائشي ۽ ڪاسميٽڪ سرڪاري اعلانن ۾. حڪومت رڳو تسليم سولنگي جي قتل جي جاچ ڪرائي نه پئي سگهي. رپورٽن تي رپورٽون آهن. هڪڙيون رد ٿين ٿيون، ٻين جي تياري ٿئي ٿي، هڪ عجيب تماشو آهي، جنهن جو انت ٿيندي نظر نٿو اچي. هڪ پاسي عورتن تي ٿيندڙ ظلم جا واقعا بااثر ڀوتارن لاءِ ”معيشت“ بڻيل آهن، ته وري اڪثر اين جي اوز، سنڌ اسيمبليءَ جي ڪيترين ئي خواتين ميمبرن، خواتين وزيرن ۽ مشيرن لاءِ ميڊيا ۾ جيئڻ لاءِ آڪسيجن پڻ. سنڌ هاءِ ڪورٽ جي سکر بئنچ طرفان جرڳن تي پابنديءَ باوجود جرڳا ٿي رهيا آهن، سرڪاري سرپرستيءَ ۾ سرڪٽ هائوسز ۾ جرڳا ڪرايا وڃن ٿا. عوامي حڪومت، جمهور جي حڪومت آخر بااثر ڀوتارن سامهون ايتري بيوس ڇو آهي، جو اڃا تائين ڪارو ڪاريءَ توڙي عورتن تي ٿيندڙ ظلمن جي حوالي سان قانونسازي نه ٿي سگهي آهي؟

سنڌ حڪومت جي اختيار ڌڻين کي گذارش آهي ته سنڌ ۾ عورتن سان ظلم ۽ زيادتين جي واقعن جو نوٽيس ورتو وڃي، نمائشي اعلانن کان اڳتي وڌي موثر قانونسازي ڪئي وڃي ۽ قانونن تي عمل به ڪيو وڃي.

سياسي فضا ۾ آيل خوشگواري : ڪاوش ايڊيٽوريل

ڳچ وقت کان حڪومتي ۽ ملڪ جي سياسي قيادت وچ ۾ جيڪي وڇوٽيون هيون، صورتحال ۾ جيڪو ڊيڊلاڪ هو، ان جي خاتمي جا امڪان چٽا ٿيندا وڃن، جنهن لاءِ وزير اعظم سيد يوسف رضا گيلاني پهرين وک وڌائيندي مختلف جماعتن جي رهنمائن سان رابطا ڪري مصر جي دوري تي رواني ٿيڻ کان اڳ ڀارتي وزيراعظم من موهن سان رٿيل ملاقات بابت کين اعتماد ۾ ورتو ۽ ان قدم سياسي فضا ۾ خوشگواري آندي ئي هئي، ته وري صدر مملڪت آصف علي زرداري ڊگهي عرصي کانپوءِ مسلم ليگ (ن) جي سربراهه ميان نواز شريف سان فون تي رابطو ڪري سياسي ۽ سيڪيورٽي صورتحال تي ڳالهيون ڪيون. صدر آصف علي زرداري آپريشن متاثرين، لڏپلاڻ ڪندڙن جي مامرن تي حمايت ڪرڻ تي نواز شريف جا ٿورا مڃيا. ٻنهي اڳواڻڻ پاران ويجهي مستقبل ۾ ملاقات تي اتفاق ڪيو ويو.

هيستائين ملڪ کي جيڪو هاڃو رسيو آهي، اهو سياسي ڌرين جي منتشر ۽ ڇڙ وڇڙ هجڻ جي ڪري ئي رسيو آهي. سياسي ڌرين جي وڇوٽين ۽ اختلافن جو فائدو هميشه طالع آزما قوتن ورتو آهي، جيڪي جمهوريت جي تڏا ويڙهه ڪري ملڪ کي آمريت جي آغوش ۾ اڇلائينديون رهيون آهن. هن ملڪ جي اهنجن جا انيڪ اسباب آمريت مان ئي اسرندي نظر ايندا. اها ڳالهه محسوس ڪندي ملڪ جي ٻن وڏين پارٽين جي قيادت لنڊن ۾ ميثاق جمهوريت تي صحيحون ڪيون ۽ موجوده حڪومت جي اوائلي ڏينهن ۾ به اهو اتحاد ۽ اتفاق نظر آيو، پر پوءِ صورتحال پويان پير ڪيا، جنهن تي سڄي ملڪ جي عوام کي ڳڻتي هئي. هاڻي وري هڪ بهتر شروعات ٿي آهي، جيڪا وزير اعظم طرفان ڪئي ويئي آهي ۽ پوءِ وري صدر مملڪت به وڏ- دليءَ جو مظاهرو ڪيو آهي. اهڙي ئي موٽ مسلم ليگ (ن) جي قائد نواز شريف طرفان به ڏني ويئي آهي، ان ويجهي مستقبل ۾ صدر سان ملاقات تي اتفاق ڪيو آهي، جنهن سان برف پگهرجندي، سرچاءَ جون نيون صورتون پيدا ٿينديون. معاملن جو نبيرو روڊن رستن تي ڪرڻ بدران ڳالهين جي ميز تي ڪرڻ گهرجي. مسلم ليگ (ن) ته وفاقي حڪومت کان آنا بهانا ڪري ڌار ٿي ان کي ڏکي صورتحال ۾ ڇڏي ويئي. ٻنهي پارٽين جي اڳواڻن جي گڏيل سياسي تدبر سان هن ملڪ جا مسئلا گهٽ ٿي سگهيا ٿي، پر بحرانن جو واءُ ورندو ڏسي نواز ليگ پرڀرو ٿي بيٺي آهي. ملڪ کي هن وقت سياسي ڌرين جي اتحاد ۽ اتفاق جي ضرورت آهي، ته جيئن ملڪ کي بحرانن جي ڪن مان ڪڍي سگهجي.

وزير اعظم سيد يوسف رضا گيلاني ۽ صدر مملڪت آصف علي زرداريءَ طرفان سرچاءُ جي ڪوششن ۽ سياستدانن سان رابطن کي اسان قدر جي نگاهه سان ڏسون ٿا. دهشتگرديءَ، ٻاهرين مداخلت، معاشي بحران سميت ملڪ کي انيڪ مسئلا درپيش آهن، سمورين سياسي ڌرين جي گڏيل تدبر سان ملڪ کي انهن بحرانن مان ڪڍي سگهجي ٿو. ان ڪري سموريون سياسي ڌريون پڻ وڏ-دليءَ ۽ بالغ النظريءَ جو مظاهرو ڪن.

سنڌ اسيمبلي کي غير قانوني ڪمن کان بچائجي : عوامي آواز ايڊيٽوريل

سنڌ صوبي ۾ جڏهن به پ پ جي حڪومت ايندي آهي ته صوبي جا ماڻهو انهيءَ حڪومت کي عوامي مسئلن جي حل جي هڪ اميد سمجهندا آهن. انهي ۾ عوامي خيال آهي ته پ پ جا عوامي نمائندا ڪيتري قدر عوام جي مسئلن کي حل ڪرڻ ۾ دلچسپي وٺندا آهن. ٻئي پاسي پ پ جي حڪومت اچڻ سان ئي آمرانا خيالن ۾ ڪم ڪندڙ نوڪر شاهي جمهوريت کي نقصان پهچائڻ شروع ڪري ڇڏيندي آهي. انهي سلسلي ۾ سنڌ اسيمبلي جي سيڪريٽري هادي بخش ٻرڙي جي غير قانوني ڀرتين خلاف خبرون سامهون آيون آهن. خبر موجب سنڌ اسيمبلي جي دپٽي سيڪريٽري ڪنيز سراج فاطمه پريس ڪانفرنس کي خطاب ڪندي اها ڳالهه پڌري ڪئي آهي ته سنڌ اسيمبلي جو سيڪريٽري هادي بخش بڙدي پنهنجي 4 پٽن ۽ 70 برادري جي ماڻهن کي اسيمبلي ۾ غير قانوني طور ڀرتي ڪيو آهي. ڊپٽي سيڪريٽري ٻڌايو ته ٻرڙي پنهنجي پٽ کي قانون ۾ ڦير ڦار ڪري 19 گريڊ ۾ ڀرتي ڪرائي ٻين سينيئر آفيسرن جي حق تلفي ڪئي آهي. سنڌ اسيمبلي ۾ اهڙي خبر ڳڻتي جوڳي آهي. جنهن ۾ اسپيڪر سنڌ اسيمبلي ۽ ڊپٽي اسپيڪر سنڌ اسيمبلي کي تحقيقات ڪرائڻ کپي. اهڙي غير قانوني حرڪتن کان پاسيرو ٿي سنڌ اسيمبلي جو وقار بگاڙيندڙن خلاف ڪارروائي ۽ جاچ به سنڌ حڪومت جي ذميداري آهي. اميد آهي ته نوڪر شاهي جي هن حرڪت کي وڏي زوير سميت سنڌ اسيمبلي جا ذميدار ماڻهو جاچ ڪرائي اصل حقيقت عوام آڏو آڻيندا ۽ اهڙي غير قانوني حرڪتن کان سنڌ جي ٻين ادارن کي بچائڻ جا اپاءَ وٺندا.

پاڻيءَ جي تڪرار کي مستقل حل ڪرڻ جي ضرورت : عوامي آواز ايڊيٽوريل

خبر موجب ”پاڻي تڪرار“ نبيرڻ لاءِ گڏيل مفادن واري ڪائونسل جوڙڻ جو فيصلو ٿي چڪو آهي. انهيءَ ڏس ۾ وفاق صوبن کان ٺاهه طلب ڪيا آهن. خبر مطابق پاڻي جي تڪرار کي نبيرڻ لاءِ 91ع واري ٺاهه کي سڀني لاءِ هڪ مرڪزي نقطو بڻايو ويو آهي.

صوبن وچ ۾ پاڻي جي تڪرار جو معاملو ڊگهي عرصي کان هڪ اهڙو موضوع ٿي ويو آهي جيڪو زراعت جي پيداوار کي مسلسل نقصان پهچائي رهيو آهي، انهيءَ سلسلي ۾ وفاق ڪيترن ئي سالن کان صوبن ۾ موجود پاڻي جي ورڇ ختم ڪرائڻ لاءِ سرگرم آهي پر اڃا تائين پاڻي جي تڪرار جو مسئلو حل نه ٿي سگهيو آهي. اها ڳالهه سڀئي ٿا ڄاڻن ته پاڪستان هڪ زرعي ملڪ آهي، جنهن جي ناڻي ڪمائڻ ۽ آبادي جي خوراڪ جي پورت ڪرڻ زراعتي پيداوار جو اهم ڪم آهي. زراعت جي هن اهميت کي ملڪي سطح تي حڪومتن هميشه پنهنجي مفادن ۾ قربان ڪيو آهي. پاڻي جي ان تڪرار کي هندستاني دشمني ۾ ڏسڻ کان علاوه پاڪستان ۾ سياسي استحڪام جو نه هجڻ به اهم ڳالهه آهي، پاڪستان جي سياسي تاريخ ۾ جڏهن عوامي ووٽن سان چونڊيل حڪومتون آيون آهن، ته هنن جي هميشه اها ڪوشش رهي آهي ته هو صوبن وچ ۾ سٺا تعلقات بحال رکي پنهنجي وفاقي حڪومت کي مضبوط ڪن. ٻئي پاسي چونڊيل حڪومت جي مجبوري آئين تحت حڪومت ۽ صوبن وچ ۾ تعلقات رکڻ به ضروري هوندو آهي. جڏهن ته پاڪستان جي نظام ۾ فوجي آمرن جي مداخلت ۽ بار بار سياسي نظام کي ٽوڙڻ وارو عمل به صوبن وچ ۾ بهتر تعلقات نه ٿيڻ جو اهم سبب رهيا آهن.

پاڪستان جي جمهوري سياسي نظام ۾ جيتوڻيڪ آئين  کي پئمال ڪيو ويو آهي، آئين ۾ ترميمون ڪيون ويون آهن، پر تنهن هوندي به سياسي حڪومتن جي اها ڪوشش رهي آهي ته هو تڪراري معاملن کي حل ڪرڻ ڏانهن پنهنجون ڪوششون جاري رکنديون آهن.

8 سالن جي جنرل مشرف واري فوجي حڪومت کانپوءِ سياسي نظام هيٺ آيل پ پ جي حڪومت پنهنجي طور اها ڪوشش ڪئي آهي ته هو صوبن وچ تعلقات کي بهتر ڪري، انهيءَ ڏس ۾ سڀني صوبائي وڏن وزيرن جو اجلاس گهرائڻ ۽ ان ۾ مڪاني ادارن کي ختم ڪرڻ وارو فيصلو اهم ۽ سٺو مثال آهي تازو صدر آصف زرداري ڪراچي ۾ سنڌ جي پاڻيءَ جي کوٽ تي نوٽيس وٺندي ارسا کي هدايت ڪئي هئي ته هو سنڌ جي حصي جو پاڻي سنڌ کي ڏيڻ جا قدم وٺي، جنهن تي پنجاب صوبي جي ڪجهه دوستن وچ ۾ غلط فهميون پيدا ٿيون ۽ ”پاڻيءَ جي هيءَ تڪراري“ ڳالهه هڪ حل نه ٿيڻ وارو مسئلو پيو لڳي. هاڻي جيڪا خبر آئي آهي انهيءَ موجب 8 رڪني گڏيل مفادن جي ڪائونسل ۾ چئني صوبن جا وڏا وزير ۽ هر صوبي مان هڪ وفاقي وزير کي ميمبر طور چونڊي ڪائونسل ۾ شامل ڪيو ويندو. جڏهن ته وزيراعظم انهيءَ ڪائونسل جو سربراهه هوندو، انهي ڪائونسل ۾ چئني صوبن مان هڪ هڪ پاڻيءَ جو ماهر به شامل ڪيو ويندو. انهيءَ ڏس ۾ فوري طور تي وفاقي وزيرن ۽ ماهرن جا نالا ڏيڻ جي هدايت پڻ ڪئي وئي آهي. اسان سمجهون ٿا ته سنڌ جي پيداوار تي پاڻي جي گهٽتائي هڪ عذاب جوڳي ٿي وئي آهي. سنڌ جا درياهه، واهه سڪي هڪ پٽ جو منظر پيش ڪري رهيا آهن، جڏهن ته زراعتي فصل پاڻي جي کوٽ سبب مسلسل متاثر ٿي رهي آهي، انهيءَ ڪري سنڌ جو آبادگار ۽ زراعتي پيشي سان لاڳاپيل ماڻهو پريشان آهن، ساڳئي وقت فصلن کي نقصان پهچڻ کان علاوه فصلن ۾ گهٽتائي ٿيڻ جا خدشا به ظاهر ٿي رهيا آهن. صدر زرداري جي اعلان بعد به اڃا تائين سنڌ جي زمينن کي پاڻي نه مليو آهي، جنهن سان آبادگارن جي پريشاني وڌي رهي آهي.

وفاقي حڪومت ماضي ۾ به پاڻيءَ جي تڪراري مسئلي کي حل ڪرڻ جا واعدا ڪيا آهن، پر اهو اهم مسئلو اڃا تائين ڪنهن حل طرف نه وڃي سگهيو آهي، هينئر به اهو اهم مسئلو ڪائونسل جي گڏجڻ ۽ ميٽنگن ۾ گم ٿيڻ جوڳو نظر اچي رهيو آهي. پي پي جي وفاقي حڪومت کي پاڻي جو تڪراري مسئلو حل ڪري هڪ اهڙو مثال ڪرڻ کپي جيڪا پاڪستان جي اڳتي جي سياست ۽ جمهوريت لاءِ هڪ سٺو آغاز ثابت ٿئي. اميد ته پاڻي جي تڪراري مسئلي کي حل ڪرڻ ۾ وفاقي حڪومت سنجيدگي ڏيکاريندي.

پاڻيءَ جي تڪراري مسئلي کي حل ڪرڻ لاءِ هندستان سان سفارتي تعلقات بهتر ڪرڻ جي به ضرورت آهي. انهيءَ ڏس ۾ مصر ۾ ٿيل اڻ ڌري ڪانفرنس ۾ وزيراعظم گيلاني ۽ هندستاني وزيراعظم من موهن جي ملاقات اهم ڪردار ادا ڪري ٿي سگهي. وزيراعظم گيلاني ۽ من موهن جي هي ملاقات پاڪستان ۾ پاڻي جي تڪرار واري مسئلي کي حل ڪرڻ ۾ هڪ مددگار ثابت ٿي سگهي ٿي. وفاقي حڪومت کي گهرجي ته پاڻي جي اهم مسئلي کي اجلاسن جي ور چڙهڻ کان باز رکي ۽ عملي اپاءَ وٺي سنڌ ۽ ٻين صوبن جي پاڻيءَ جو مسئلو ترت بنيادن تي حل ڪري.

هڪ ٻئي طريقي جي سينسرشپ : عبرت ايڊيٽوريل

حڪومت طرفان اعتراض جوڳن ۽ منفي مقصدن وارن ايس ايم ايسز  (Short message services) ۽ اي ميلز ڪندڙن لاءِ 14 سالن جي سزا واري تجويز اصل ۾ هڪ  ٻئي قسم جي سينسرشپ آهي. وفاقي گهرو کاتي پاران اهڙي پڌرائي ۾ ڄاڻايو ويو آهي ته سويلين ليڊرشپ ۽ فوج بابت اهڙن اعتراض جوڳين اي ميلز ۽ ايس ايم ايسز ڪندڙن کي سائيبر ڪرائيم ايڪٽ تحت 14 سال قيد واري سزا ڏني ويندي. وفاقي گهرو کاتي پاران ”اعتراض جوڳن“ يا ”نازيبا“ اي ميلز ۽ ايس ايم ايسز جي وضاحت نه ڪئي وئي آهي پر جيئن بظاهر لڳي ٿو ته ملڪ ۾ اليڪٽرانڪ ميڊيا کان به تيز ڪميونيڪيشن جي ذريعي SMSs تي سويلين ۽ نان سويلين قيادت مٿان جيڪا تنقيد ٿئي ٿي يا لکين شهري ايس ايم ايسز ذريعي پنهنجي اندر جو اظهار لطيفن، ڀوڳن جي صورت ۾ هڪٻئي سان شيئر ڪن ٿا، اهو اسان جي حڪمرانن کي گوارا نه آهي. هن وقت اي ميلز کان به وڌيڪ ايس ايم ايسز تيز ترين ڪميونيڪيشن آهن. ٽي وي چئنل ڪيبل آپريٽرز ذريعي بند ڪرائي سگهجن ٿا، اخبارن کي انفرميشن منسٽريءَ ذريعي هدايتون ڏيئي سگهجن ٿيون پر ايس ايم ايسز ۽ اي ميلز تي ڪنٽرول ڏکيو آهي. ايئن ممڪن آهي  ته موبائيل سروسز کي جام ڪيو وڃي ته ٻي ڳالهه آهي، باقي اهو ڪم مشڪل آهي.

اسان سمجهون ٿا ته جڏهن عوام ادارن ۽ سياسي توڻي ٻين ڌرين مان مايوس ٿي ويندو آهي ته هو اظهار جا پنهنجا ذريعا ڳولي لهندو آهي. مثال طور جنرل ضياءَالحق جي گهُٽ ٻوساٽ واري دؤر ۾ جڏهن اظهار جي آزاديءَ جي سمورن ذريعن تي تالابندي هئي، تڏهن عوام ضياءَ شاهي خلاف پنهنجو اظهار ڀوڳن چرچن ذريعي ڪرڻ جو ڏانءُ سکي ورتو هو. جنرل ايوب جي دؤر ۾ ايئن ئي ٿيو هو. ملڪ ۾ چوٿون ڀيرو راتاهو هڻندڙ جنرل مشرف جي ڳالهه ٻي آهي جو هو اگهاڙي سينسرشپ نه هڻي سگهيو. قدرن هن ميديا کي آزادي ڏني ۽ هن ”ڍڪيل سينسرشپ“ جو استعمال ضرور سکي ورتو هو. سنڌ جي اڳوڻي وڏي وزير ارباب رحيم جي ”ميڊيائي صلاحڪارن“ خاص طور سنڌي ميڊيا کي اهڙي طرح ”قابو“ ڪيو هو جهڙي طرح سنڌ جو هڪ ٻيو اڳوڻو وڏو وزير ڄام صادق علي به نه ڪري سگهيو هو.

موجوده حڪومت جيئن ته عوام جي چونڊيل نمائندا حڪومت آهي ۽ اها پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت آهي، جنهن کي اهو ڪريڊٽ حاصل آهي ته ان ميڊيا جي آزاديءَ جي حوالي کان وڌ ۾ وڌ ڪوشش ڪئي آهي. هن  وقت به جيڪڏهن ميڊيا ڪنهن سياسي پارٽيءَ جو وڌ ۾ وڌ ”ٽرائل“ ڪيو آهي ته اها پيپلز پارٽي آهي پر پ پ حڪومت جو هيءُ فيصلو ان جي پوئين رڪارڊ موجب ٺهڪي نه ٿو. سڄي دنيا ۾ اي ميلز ۽ ايس ايم ايسز ٿين ٿا ۽ ڪنهن به حڪومتي توڻي غير حڪومتي ۽ سياسي توڻي غير سياسي فردن ۽ ادارن متعلق دل کولي اظهار ڪيو وڃي ٿو. ان ۾ ”نازيبيت“ ۽ اعتراض واري ڪهڙي ڳالهه آهي؟ لنڊن جي هائيڊپارڪ ۾ ته ماڻهو پنهنجي اندر جو اظهار تمام گهڻو کلي انداز ۾ ڪندا آهن. ماڻهو پنهنجي ٻاڦ کي ڪٿي ته ڪڍندا؟ هر ماڻهو نه اخبار ۾ لکي ٿو ۽ نه ان جي ميڊيا تائين  رسائي (access) آهي.نه هو ڪنهن ريڊيو تي سڌي طرح پنهنجو اظهار ڪري ٿو ۽ نه ٽي وي اسڪرين تي نمودار ٿي سگهي ٿو. اهو پنهنجو اظهار لازم آهي ته ايس ايم ايس يا اي ميل ذريعي ڪندو. هاڻ هن جي ٻولي ۽ ڊڪشن ڪهڙو آهي اهو هر فرد جي ذهني صلاحيت، علم ۽ مزاح جي حس تي مدار رکي ٿو.

جيئن  جيئن پابندي وڌي ويندي آهي، ان خلاف ردعمل طور اهو  عمل ماڻهو وڌيڪ شدت سان ڪندا آهن. ان ڪري بهتر اهو آهي ته ماڻهن جي اظهار لاءِ کڙڪيون کوليون وڃن ۽ هاڻ اهو  ذري گهٽ ناممڪن آهي ته اوهان ماڻهن جي راءِ ۽ ان جي ذريعي (Source) کي قابو ڪري سگهو. جيڪڏهن اوهان ايئن ڪندؤ ته اوهان اصل ۾پنهنجي خلاف راءِ عامه کي وڌيڪ ڪري چڪا هوندؤ- انڪري بهتر نه آهي ته اهڙن قدمن کان پاسو ڪيو وڃي جيڪي پاڪستان ۾ ڪڏهن اسان جي هر ڊڪٽيٽر جي رسم رواج رهيا آهن؟

اولهه انڪري ته ترقي ڪئي آهي جو هنن پنهنجي معاشرن ۾ اظهار جي راءِ ۽ فرد جي آزاديءَ کي ايتري ته تقويت بخشي آهي جو اتي ان قسم جي سوچ ئي ممڪن نه آهي ته ڪن ماڻهن کي رڳو ان ڪري سزا ڏني وڃي جو انهن سويلين يا نان سويلين قيادت تي ڪا اعتراض جوڳي راءِ ڏني آهي؟ اولهه جو سماج ماڻهوءَ جي شخصي آزاديءَ جي ضمانت ڏئي ٿو، ان معاشري ۾ مذهب ماڻهوءَ جو ذاتي ۽ نجي مامرو آهي نه ڪي رياست جو مامرو. اسان وٽ صفا ٻي انتها آهي. انتهائن جي انهن ٽڪراون سماج کي ايتري اڻ سهپ بخشي آهي. تشدد ۽ جُرم اصل ۾ ماڻهوءَ جي اجتماعي ۽ شخصي اظهار ۽ عمل کي سبوتاز ڪرڻ سبب واقع ٿئي ٿو.

اهڙي طرح حڪومت کي اهڙي ڪنهن سينسرشپ مڙهڻ کان پرهيز ڪرڻ گهرجي. اهو جمهوري قدر جي خلاف ورزي ٿيندي ۽ هڪ جمهوري حڪومت مان هرگز هرگز اهڙي قدم جي توقع نه ٿي ڪري سگهجي.

عوامي آواز ايڊيٽوريل صفحو

عوامي آواز ايڊيٽوريل صفحو

عوامي آواز ايڊيٽوريل صفحو

انقلابي حڪومتي قدم اڻٽر آهي : عوامي آواز ايڊيٽوريل

رپورٽون آهن ته حڪومت، آءِ ايم ايف کي وينتي ڪئي آهي ته جيستائين ملڪ مان هن سال ڊسمبر تائين لوڊشيڊنگ ختم نٿي ٿئي تيستائين بجلي جا اگهه وڌائڻ لاءِ حڪومت تي دٻاءُ نه وڌو وڃي. ان حوالي سان اهي به رپورٽون آهن ته آءِ ايم ايف کي يقين ڏياريو ويو آهي ته ترقياتي ڪمن ۾ ڪٽوتي ڪري ان جون قسطون لاٿيون وينديون ان ڪري ڇهن مهينن تائين بجلي نه وڌائڻ جي سهولت ڏني وڃي. جيڪڏهن ايئن ئي حڪومت غريب عوام جي مفادن کي ڏسندي ان تي گهٽ کان گهٽ بار وجهڻ جي حڪمت عملي اختيار ڪري ته ڪيترائي متبادل نظر اچي سگهن ٿا. سو ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته نيت صاف ڪئي وڃي. جيڪڏهن نيت صاف هجي ته موجوده حالتن ۾ به عوام کي رليف ڏئي سگهجي ٿو.

سو سڄي ڳالهه آهي نيت جي، نيت صاف هجي ته حڪومت کي جيڪر ترقياتي رٿائن ۾ به ڪٽوتي نه ڪرڻي پئي. انهيءَ صاف نيت جي فقدان ڪري ئي هتي حڪومتن ۽ پارلياماني ميمبرن تي تنقيد ٿيندي رهي آهي ته اهي پنهنجين عياشين ۾ ته ڪا ڪٽوتي نٿا ڪن پر عوام جو ئي ٿا پيا رت ۽ ست ڪڍن. ان حوالي سان تازو حڪومت هر پارلياماني ميمبر کي پنهنجن پنهنجن علائقن جي ترقياتي رٿائن لاءِ ڪجهه فنڊ ڏنا آهن. اصولي طور تي ته اها سٺي ڳالهه آهي، انهن ميمبرن کي پنهنجن تڪن ۽ اتان جي ماڻهن کي رليف ڏيڻ لاءِ پئسا بلڪل به ڏيڻ گهرجن پر هتي عام تاثر اهو آهي ته اهي فنڊ صحيح معنيٰ ۾ ترقياتي رٿائن ۽ عوام تي خرچ نه ٿيندا پر اهي پئسا پارلياماني ميمبرن جي پنهنجي خرچي بڻجي ويندا. اسان جو خيال آهي ته ان خدشي کي محسوس ڪندي انهيءَ ڳالهه جو واقعي به امڪان گهڻو ٿو نظر اچي ته اهي سرڪاري پئسا ضايع ٿي ويندا. ايئن ئي هن ملڪ جي دولت، ان جا وسيلا ۽ ذريعا غلط پاليسين، غلط حڪمت عملين، لٽمار ۽ ڪرپشن جي ور چڙهي وڃن ٿا پر جيڪڏهن گڊگورننس هجي، نيت صاف هجي، ايمانداري هجي، غريب عوام کي رليف ڏيارڻ ۾ سنجيدگي هجي ته اڄ جي حالتن ۾ به هڪڙا سٺا عوامي ڪم ڪري سگهجن ٿا.

حڪومت جيڪڏهن طاقت جو سرچشمو عوام کي سمجهي، پاڻ کي ان آڏو جوابدار سمجهي، ان جي خواهشن ۽ امنگن تحت هلي ته پوءِ ان کي آمريڪا، اسٽيبلشمينٽ ۽ آءِ ايم ايف وغيره جي ڊڪٽيشن وٺڻ جي جيڪر ضرورت ئي نه پوي. عوام کي اڄ رليف گهرجي، اهو رليف عوام کي انڪري نه ملي سگهيو آهي جو هن ملڪ جي ادارن پيداواري ڪم ڪيو ئي ناهي ۽ پيداواري ڪم انڪري نه ٿي سگهيو آهي جو هتي ڪو نظام ئي نه هلي سگهيو آهي. اسٽيبلشمينٽ هن ملڪ کي پنهنجين ناقص ۽ آمراڻين پاليسين ڪري خالي کوکلو بڻائي ڇڏيو آهي.

جيستائين هن ملڪ جو نظام پنهنجو قبلو درست نه ڪندو، ادارا فعال نه ٿيندا، آئين ۽ قانون جي بالادستي نه ٿيندي تيستائين نه عوام کي ڪو رليف ملي سگهندو ۽ نه ئي ملڪ ترقي ڪري سگهندو. سو ملڪ جي ترقي ۽ خوشحالي واري راهه ۾ جيڪي رنڊڪون آهن سي دور ڪرڻيون پونديون ۽ انهن کي دور ڪرڻ لاءِ اڄ جي حڪومت ۽ حڪمرانن کي غيرمعمولي ڪارڪردگي ڏيکارڻي پوندي ۽ انقلابي نوعيت جا قدم کڻڻا پوندا. انقلابي حڪومتي قدم اڻٽر آهن. ان کانسواءِ عوام کي نه رليف ملي سگهندو ۽ نه ئي ملڪ ترقي ڪري سگهندو.