• </* Theme Name: Twenty Ten Theme URI: http://wordpress.org/ Description: The 2010 theme for WordPress is stylish, customizable, simple, and readable -- make it yours with a custom menu, header image, and background. Twenty Ten supports six widgetized areas (two in the sidebar, four in the footer) and featured images (thumbnails for gallery posts and custom header images for posts and pages). It includes stylesheets for print and the admin Visual Editor, special styles for posts in the "Asides" and "Gallery" categories, and has an optional one-column page template that removes the sidebar. Author: the WordPress team Version: 1.3 License: GNU General Public License License URI: license.txt Tags: black, blue, white, two-columns, fixed-width, custom-header, custom-background, threaded-comments, sticky-post, translation-ready, microformats, rtl-language-support, editor-style, custom-menu */ /* =Reset default browser CSS. Based on work by Eric Meyer: http://meyerweb.com/eric/tools/css/reset/index.html -------------------------------------------------------------- */ html, body, div, span, applet, object, iframe, h1, h2, h3, h4, h5, h6, p, blockquote, pre, a, abbr, acronym, address, big, cite, code, del, dfn, em, font, img, ins, kbd, q, s, samp, small, strike, strong, sub, sup, tt, var, b, u, i, center, dl, dt, dd, ol, ul, li, fieldset, form, label, legend, table, caption, tbody, tfoot, thead, tr, th, td { background: transparent; border: 0; margin: 0; padding: 0; vertical-align: baseline; } body { line-height: 1; } h1, h2, h3, h4, h5, h6 { clear: both; font-weight: normal; } ol, ul { list-style: none; } blockquote { quotes: none; } blockquote:before, blockquote:after { content: ''; content: none; } del { text-decoration: line-through; } /* tables still need 'cellspacing="0"' in the markup */ table { border-collapse: collapse; border-spacing: 0; } a img { border: none; } /* =Layout -------------------------------------------------------------- */ /* LAYOUT: Two columns DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: left; margin: 0 -240px 0 0; width: 100%; } #content { margin: 0 280px 0 20px; } #primary, #secondary { float: right; overflow: hidden; width: 220px; } #secondary { clear: right; } #footer { clear: both; width: 100%; } /* LAYOUT: One column, no sidebar DESCRIPTION: One centered column with no sidebar */ .one-column #content { margin: 0 auto; width: 640px; } /* LAYOUT: Full width, no sidebar DESCRIPTION: Full width content with no sidebar; used for attachment pages */ .single-attachment #content { margin: 0 auto; width: 900px; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url { font-family: MB Khursheed, Georgia, "Bitstream Charter", serif; } h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, .wp-caption-text { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, "Helvetica Neue", Arial, Helvetica, "Nimbus Sans L", sans-serif; } pre { font-family: MB Khursheed, "Courier 10 Pitch", Courier, monospace; } code { font-family: MB Khursheed, Monaco, Consolas, "Andale Mono", "DejaVu Sans Mono", monospace; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #access .menu-header, div.menu, #colophon, #branding, #main, #wrapper { margin: 0 auto; width: 940px; } #wrapper { background: #fff; margin-top: 20px; padding: 0 20px; } /* Structure the footer area */ #footer-widget-area { overflow: hidden; } #footer-widget-area .widget-area { float: left; margin-right: 20px; width: 220px; } #footer-widget-area #fourth { margin-right: 0; } #site-info { float: left; font-size: 14px; font-weight: bold; width: 700px; } #site-generator { float: right; width: 220px; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Main global 'theme' and typographic styles */ body { background: #f1f1f1; } body, input, textarea { color: #666; font-size: 12px; line-height: 18px; } hr { background-color: #e7e7e7; border: 0; clear: both; height: 1px; margin-bottom: 18px; } /* Text elements */ p { margin-bottom: 18px; text-align:justify; } ul { list-style: square; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol { list-style: decimal; margin: 0 0 18px 1.5em; } ol ol { list-style: upper-alpha; } ol ol ol { list-style: lower-roman; } ol ol ol ol { list-style: lower-alpha; } ul ul, ol ol, ul ol, ol ul { margin-bottom: 0; } dl { margin: 0 0 24px 0; } dt { font-weight: bold; } dd { margin-bottom: 18px; } strong { font-weight: bold; } cite, em, i { font-style: italic; } big { font-size: 131.25%; } ins { background: #ffc; text-decoration: none; } blockquote { font-style: italic; padding: 0 3em; } blockquote cite, blockquote em, blockquote i { font-style: normal; } pre { background: #f7f7f7; color: #222; line-height: 18px; margin-bottom: 18px; overflow: auto; padding: 1.5em; } abbr, acronym { border-bottom: 1px dotted #666; cursor: help; } sup, sub { height: 0; line-height: 1; position: relative; vertical-align: baseline; } sup { bottom: 1ex; } sub { top: .5ex; } input[type="text"], textarea { background: #f9f9f9; border: 1px solid #ccc; box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -moz-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); -webkit-box-shadow: inset 1px 1px 1px rgba(0,0,0,0.1); padding: 2px; } a:link { color: #0066cc; } a:visited { color: #743399; } a:active, a:hover { color: #ff4b33; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { position: absolute; left: -9000px; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #header { padding: 30px 0 0 0; } #site-title { float: left; font-size: 30px; line-height: 36px; margin: 0 0 18px 0; width: 700px; } #site-title a { color: #000; font-weight: bold; text-decoration: none; } #site-description { clear: right; float: right; font-style: italic; margin: 15px 0 18px 0; width: 220px; } /* This is the custom header image */ #branding img { border-top: 4px solid #000; border-bottom: 1px solid #000; display: block; float: left; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { background: #000; display: block; float: left; margin: 0 auto; width: 940px; } #access .menu-header, div.menu { font-size: 13px; margin-left: 12px; width: 928px; } #access .menu-header ul, div.menu ul { list-style: none; margin: 0; } #access .menu-header li, div.menu li { float: left; position: relative; } #access a { color: #aaa; display: block; line-height: 38px; padding: 0 10px; text-decoration: none; } #access ul ul { box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -moz-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); -webkit-box-shadow: 0px 3px 3px rgba(0,0,0,0.2); display: none; position: absolute; top: 38px; left: 0; float: left; width: 180px; z-index: 99999; } #access ul ul li { min-width: 180px; } #access ul ul ul { left: 100%; top: 0; } #access ul ul a { background: #333; line-height: 1em; padding: 10px; width: 160px; height: auto; } #access li:hover > a, #access ul ul :hover > a { background: #333; color: #fff; } #access ul li:hover > ul { display: block; } #access ul li.current_page_item > a, #access ul li.current-menu-ancestor > a, #access ul li.current-menu-item > a, #access ul li.current-menu-parent > a { color: #fff; } * html #access ul li.current_page_item a, * html #access ul li.current-menu-ancestor a, * html #access ul li.current-menu-item a, * html #access ul li.current-menu-parent a, * html #access ul li a:hover { color: #fff; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #main { clear: both; overflow: hidden; padding: 40px 0 0 0; } #content { margin-bottom: 36px; } #content, #content input, #content textarea { color: #333; font-size: 16px; line-height: 24px; } #content p, #content ul, #content ol, #content dd, #content pre, #content hr { margin-bottom: 24px; } #content ul ul, #content ol ol, #content ul ol, #content ol ul { margin-bottom: 0; } #content pre, #content kbd, #content tt, #content var { font-size: 15px; line-height: 21px; } #content code { font-size: 13px; } #content dt, #content th { color: #000; } #content h1, #content h2, #content h3, #content h4, #content h5, #content h6 { color: #000; line-height: 1.5em; margin: 0 0 20px 0; } #content table { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 -1px 24px 0; text-align: left; width: 100%; } #content tr th, #content thead th { color: #888; font-size: 12px; font-weight: bold; line-height: 18px; padding: 9px 24px; } #content tr td { border-top: 1px solid #e7e7e7; padding: 6px 24px; } #content tr.odd td { background: #f2f7fc; } .hentry { margin: 0 0 48px 0; } .home .sticky { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; margin-left: -20px; margin-right: -20px; padding: 18px 20px; } .single .hentry { margin: 0 0 36px 0; } .page-title { color: #000; font-size: 14px; font-weight: bold; margin: 0 0 36px 0; } .page-title span { color: #333; font-size: 16px; font-style: italic; font-weight: normal; } .page-title a:link, .page-title a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .page-title a:active, .page-title a:hover { color: #ff4b33; } #content .entry-title { color: #000; font-size: 21px; font-weight: bold; line-height: 1.3em; margin-bottom: 0; } .entry-title a:link, .entry-title a:visited { color: #000; text-decoration: none; } .entry-title a:active, .entry-title a:hover { color: #ff4b33; } .entry-meta { color: #888; font-size: 12px; } .entry-meta abbr, .entry-utility abbr { border: none; } .entry-meta abbr:hover, .entry-utility abbr:hover { border-bottom: 1px dotted #666; } .entry-content, .entry-summary { clear: both; padding: 12px 0 0 0; } #content .entry-summary p:last-child { margin-bottom: 12px; } .entry-content fieldset { border: 1px solid #e7e7e7; margin: 0 0 24px 0; padding: 24px; } .entry-content fieldset legend { background: #fff; color: #000; font-weight: bold; padding: 0 24px; } .entry-content input { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-right: 24px; } .entry-content label { color: #888; font-size: 12px; } .entry-content select { margin: 0 0 24px 0; } .entry-content sup, .entry-content sub { font-size: 10px; } .entry-content blockquote.left { float: left; margin-left: 0; margin-right: 24px; text-align: right; width: 33%; } .entry-content blockquote.right { float: right; margin-left: 24px; margin-right: 0; text-align: left; width: 33%; } .page-link { clear: both; color: #000; font-weight: bold; margin: 0 0 22px 0; word-spacing: 0.5em; } .page-link a:link, .page-link a:visited { background: #f1f1f1; color: #333; font-weight: normal; padding: 0.5em 0.75em; text-decoration: none; } .home .sticky .page-link a { background: #d9e8f7; } .page-link a:active, .page-link a:hover { color: #ff4b33; } body.page .edit-link { clear: both; display: block; } #entry-author-info { background: #f2f7fc; border-top: 4px solid #000; clear: both; font-size: 14px; line-height: 20px; margin: 24px 0; overflow: hidden; padding: 18px 20px; } #entry-author-info #author-avatar { background: #fff; border: 1px solid #e7e7e7; float: left; height: 60px; margin: 0 -104px 0 0; padding: 11px; } #entry-author-info #author-description { float: left; margin: 0 0 0 104px; } #entry-author-info h2 { color: #000; font-size: 100%; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } .entry-utility { clear: both; color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } .entry-meta a, .entry-utility a { color: #888; } .entry-meta a:hover, .entry-utility a:hover { color: #ff4b33; } #content .video-player { padding: 0; } /* =Asides -------------------------------------------------------------- */ .home #content .format-aside p, .home #content .category-asides p { font-size: 14px; line-height: 20px; margin-bottom: 10px; margin-top: 0; } .home .hentry.format-aside, .home .hentry.category-asides { padding: 0; } .home #content .format-aside .entry-content, .home #content .category-asides .entry-content { padding-top: 0; } /* =Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .format-gallery .size-thumbnail img, .category-gallery .size-thumbnail img { border: 10px solid #f1f1f1; margin-bottom: 0; } .format-gallery .gallery-thumb, .category-gallery .gallery-thumb { float: left; margin-right: 20px; margin-top: -4px; } .home #content .format-gallery .entry-utility, .home #content .category-gallery .entry-utility { padding-top: 4px; } /* =Attachment pages -------------------------------------------------------------- */ .attachment .entry-content .entry-caption { font-size: 140%; margin-top: 24px; } .attachment .entry-content .nav-previous a:before { content: '\21900a0'; } .attachment .entry-content .nav-next a:after { content: '0a0\2192'; } /* =Images -------------------------------------------------------------- */ /* Resize images to fit the main content area. - Applies only to images uploaded via WordPress by targeting size-* classes. - Other images will be left alone. Use "size-auto" class to apply to other images. */ img.size-auto, img.size-full, img.size-large, img.size-medium, .attachment img { max-width: 100%; /* When images are too wide for containing element, force them to fit. */ height: auto; /* Override height to match resized width for correct aspect ratio. */ } .alignleft, img.alignleft { display: inline; float: left; margin-right: 24px; margin-top: 4px; } .alignright, img.alignright { display: inline; float: right; margin-left: 24px; margin-top: 4px; } .aligncenter, img.aligncenter { clear: both; display: block; margin-left: auto; margin-right: auto; } img.alignleft, img.alignright, img.aligncenter { margin-bottom: 12px; } .wp-caption { background: #f1f1f1; line-height: 18px; margin-bottom: 20px; max-width: 632px !important; /* prevent too-wide images from breaking layout */ padding: 4px; text-align: center; } .wp-caption img { margin: 5px 5px 0; } .wp-caption p.wp-caption-text { color: #888; font-size: 12px; margin: 5px; } .wp-smiley { margin: 0; } .gallery { margin: 0 auto 18px; } .gallery .gallery-item { float: left; margin-top: 0; text-align: center; width: 33%; } .gallery-columns-2 .gallery-item { width: 50%; } .gallery-columns-4 .gallery-item { width: 25%; } .gallery img { border: 2px solid #cfcfcf; } .gallery-columns-2 .attachment-medium { max-width: 92%; height: auto; } .gallery-columns-4 .attachment-thumbnail { max-width: 84%; height: auto; } .gallery .gallery-caption { color: #888; font-size: 12px; margin: 0 0 12px; } .gallery dl { margin: 0; } .gallery img { border: 10px solid #f1f1f1; } .gallery br+br { display: none; } #content .attachment img {/* single attachment images should be centered */ display: block; margin: 0 auto; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .navigation { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; overflow: hidden; } .navigation a:link, .navigation a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .navigation a:active, .navigation a:hover { color: #ff4b33; } .nav-previous { float: left; width: 50%; } .nav-next { float: right; text-align: right; width: 50%; } #nav-above { margin: 0 0 18px 0; } #nav-above { display: none; } .paged #nav-above, .single #nav-above { display: block; } #nav-below { margin: -18px 0 0 0; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ #comments { clear: both; } #comments .navigation { padding: 0 0 18px 0; } h3#comments-title, h3#reply-title { color: #000; font-size: 20px; font-weight: bold; margin-bottom: 0; } h3#comments-title { padding: 24px 0; } .commentlist { list-style: none; margin: 0; } .commentlist li.comment { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; line-height: 24px; margin: 0 0 24px 0; padding: 0 0 0 56px; position: relative; } .commentlist li:last-child { border-bottom: none; margin-bottom: 0; } #comments .comment-body ul, #comments .comment-body ol { margin-bottom: 18px; } #comments .comment-body p:last-child { margin-bottom: 6px; } #comments .comment-body blockquote p:last-child { margin-bottom: 24px; } .commentlist ol { list-style: decimal; } .commentlist .avatar { position: absolute; top: 4px; left: 0; } .comment-author { } .comment-author cite { color: #000; font-style: normal; font-weight: bold; } .comment-author .says { font-style: italic; } .comment-meta { font-size: 12px; margin: 0 0 18px 0; } .comment-meta a:link, .comment-meta a:visited { color: #888; text-decoration: none; } .comment-meta a:active, .comment-meta a:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .even { } .commentlist .bypostauthor { } .reply { font-size: 12px; padding: 0 0 24px 0; } .reply a, a.comment-edit-link { color: #888; } .reply a:hover, a.comment-edit-link:hover { color: #ff4b33; } .commentlist .children { list-style: none; margin: 0; } .commentlist .children li { border: none; margin: 0; } .nopassword, .nocomments { display: none; } #comments .pingback { border-bottom: 1px solid #e7e7e7; margin-bottom: 18px; padding-bottom: 18px; } .commentlist li.comment+li.pingback { margin-top: -6px; } #comments .pingback p { color: #888; display: block; font-size: 12px; line-height: 18px; margin: 0; } #comments .pingback .url { font-size: 13px; font-style: italic; } /* Comments form */ input[type=submit] { color: #333; } #respond { border-top: 1px solid #e7e7e7; margin: 24px 0; overflow: hidden; position: relative; } #respond p { margin: 0; } #respond .comment-notes { margin-bottom: 1em; } .form-allowed-tags { line-height: 1em; } .children #respond { margin: 0 48px 0 0; } h3#reply-title { margin: 18px 0; } #comments-list #respond { margin: 0 0 18px 0; } #comments-list ul #respond { margin: 0; } #cancel-comment-reply-link { font-size: 12px; font-weight: normal; line-height: 18px; } #respond .required { color: #ff4b33; font-weight: bold; } #respond label { color: #888; font-size: 12px; } #respond input { margin: 0 0 9px; width: 98%; } #respond textarea { width: 98%; } #respond .form-allowed-tags { color: #888; font-size: 12px; line-height: 18px; } #respond .form-allowed-tags code { font-size: 11px; } #respond .form-submit { margin: 12px 0; } #respond .form-submit input { font-size: 14px; width: auto; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { list-style: none; margin-left: 0; } .widget-area ul ul { list-style: square; margin-left: 1.3em; } .widget-area select { max-width: 100%; } .widget_search #s {/* This keeps the search inputs in line */ width: 60%; } .widget_search label { display: none; } .widget-container { margin: 0 0 18px 0; } .widget-title { color: #222; font-weight: bold; } .widget-area a:link, .widget-area a:visited { text-decoration: none; } .widget-area a:active, .widget-area a:hover { text-decoration: underline; } .widget-area .entry-meta { font-size: 11px; } #wp_tag_cloud div { line-height: 1.6em; } #wp-calendar { width: 100%; } #wp-calendar caption { color: #222; font-size: 14px; font-weight: bold; padding-bottom: 4px; text-align: left; } #wp-calendar thead { font-size: 11px; } #wp-calendar thead th { } #wp-calendar tbody { color: #aaa; } #wp-calendar tbody td { background: #f5f5f5; border: 1px solid #fff; padding: 3px 0 2px; text-align: center; } #wp-calendar tbody .pad { background: none; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: right; } .widget_rss a.rsswidget { color: #000; } .widget_rss a.rsswidget:hover { color: #ff4b33; } .widget_rss .widget-title img { width: 11px; height: 11px; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-left: 0; padding: 0 20px 0 0; } #main .widget-area ul ul { border: none; margin-left: 1.3em; padding: 0; } #primary { } #secondary { } /* Footer widget areas */ #footer-widget-area { } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #footer { margin-bottom: 20px; } #colophon { border-top: 4px solid #000; margin-top: -4px; overflow: hidden; padding: 18px 0; } #site-info { font-weight: bold; } #site-info a { color: #000; text-decoration: none; } #site-generator { font-style: italic; position: relative; } #site-generator a { background: url(images/wordpress.png) center left no-repeat; color: #666; display: inline-block; line-height: 16px; padding-left: 20px; text-decoration: none; } #site-generator a:hover { text-decoration: underline; } img#wpstats { display: block; margin: 0 auto 10px; } /* =Mobile Safari ( iPad, iPhone and iPod Touch ) -------------------------------------------------------------- */ pre { -webkit-text-size-adjust: 140%; } code { -webkit-text-size-adjust: 160%; } #access, .entry-meta, .entry-utility, .navigation, .widget-area { -webkit-text-size-adjust: 120%; } #site-description { -webkit-text-size-adjust: none; } /* =Print Style -------------------------------------------------------------- */ @media print { body { background: none !important; } #wrapper { clear: both !important; display: block !important; float: none !important; position: relative !important; } #header { border-bottom: 2pt solid #000; padding-bottom: 18pt; } #colophon { border-top: 2pt solid #000; } #site-title, #site-description { float: none; line-height: 1.4em; margin: 0; padding: 0; } #site-title { font-size: 13pt; } .entry-content { font-size: 14pt; line-height: 1.6em; } .entry-title { font-size: 21pt; } #access, #branding img, #respond, .comment-edit-link, .edit-link, .navigation, .page-link, .widget-area { display: none !important; } #container, #header, #footer { margin: 0; width: 100%; } #content, .one-column #content { margin: 24pt 0 0; width: 100%; } .wp-caption p { font-size: 11pt; } #site-info, #site-generator { float: none; width: auto; } #colophon { width: auto; } img#wpstats { display: none; } #site-generator a { margin: 0; padding: 0; } #entry-author-info { border: 1px solid #e7e7e7; } #main { display: inline; } .home .sticky { border: none; } } /* Theme Name: Twenty Ten */ /* RTL Basics */ body { direction:rtl; unicode-bidi:embed; } /* LAYOUT: Two-Column (Right) DESCRIPTION: Two-column fixed layout with one sidebar right of content */ #container { float: right; margin: 0 0 0 -240px; } #content { margin: 0 20px 36px 280px; } #primary, #secondary { float: left; } #secondary { clear: left; } /* =Fonts -------------------------------------------------------------- */ body, input, textarea, .page-title span, .pingback a.url, h3#comments-title, h3#reply-title, #access .menu, #access div.menu ul, #cancel-comment-reply-link, .form-allowed-tags, #site-info, #site-title, #wp-calendar, .comment-meta, .comment-body tr th, .comment-body thead th, .entry-content label, .entry-content tr th, .entry-content thead th, .entry-meta, .entry-title, .entry-utility, #respond label, .navigation, .page-title, .pingback p, .reply, .widget-title, input[type=submit] { font-family: MB Khursheed, Arial, Tahoma, sans-serif; } /* =Structure -------------------------------------------------------------- */ /* The main theme structure */ #footer-widget-area .widget-area { float: right; margin-left: 20px; margin-right: 0; } #footer-widget-area #fourth { margin-left: 0; } #site-info { float: right; } #site-generator { float: left; } /* =Global Elements -------------------------------------------------------------- */ /* Text elements */ ul, ol { margin: 0 1.5em 18px 0; } blockquote { font-style: normal; } /* Text meant only for screen readers */ .screen-reader-text { left: auto; text-indent:-9000px; overflow:hidden; } /* =Header -------------------------------------------------------------- */ #site-title { float: right; } #site-description { clear: left; float: left; font-style: normal; } #branding img { float: right; } /* =Menu -------------------------------------------------------------- */ #access { float:right; } #access .menu-header, div.menu { margin-right: 12px; margin-left: 0; } #access .menu-header li, div.menu li{ float:right; } #access ul ul { left:auto; right:0; float:right; } #access ul ul ul { left:auto; right:100%; } /* =Content -------------------------------------------------------------- */ #content table { text-align: right; margin: 0 0 24px -1px; } .page-title span { font-style:normal; } .entry-title, .entry-meta { clear: right; float: right; margin-left: 68px; margin-right: 0; } .entry-content input.file, .entry-content input.button { margin-left: 24px; margin-right:0; } .entry-content blockquote.left { float: right; margin-right: 0; margin-left: 24px; text-align: left; } .entry-content blockquote.right { float: left; margin-right: 24px; margin-left: 0; text-align: right; } #entry-author-info #author-avatar { float: right; margin: 0 0 0 -104px; } #entry-author-info #author-description { float: right; margin: 0 104px 0 0; } /* Gallery listing -------------------------------------------------------------- */ .category-gallery .gallery-thumb { float: right; margin-left:20px; margin-right:0; } /* Images -------------------------------------------------------------- */ #content .gallery .gallery-caption { margin-right: 0; } #content .gallery .gallery-item { float: right; } /* =Navigation -------------------------------------------------------------- */ .nav-previous { float: right; } .nav-next { float: left; text-align:left; } /* =Comments -------------------------------------------------------------- */ .commentlist li.comment { padding: 0 56px 0 0; } .commentlist .avatar { right: 0; left: auto; } .comment-author .says, #comments .pingback .url { font-style: normal; } /* Comments form */ .children #respond { margin: 0 0 0 48px; } /* =Widget Areas -------------------------------------------------------------- */ .widget-area ul { margin-right: 0; } .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } #wp-calendar caption { text-align: right; } #wp-calendar tfoot #next { text-align: left; } /* Main sidebars */ #main .widget-area ul { margin-right: 0; padding: 0 0 0 20px; } #main .widget-area ul ul { margin-right: 1.3em; margin-left: 0; } /* =Footer -------------------------------------------------------------- */ #site-generator { font-style:normal; } #site-generator a { background-position: right center; padding-right: 20px; padding-left: 0; } .wordpress-hit-counter {direction:ltr;}
  • هڪ ڏينهن اسلاميه ڪاليج سکر جي اسٽاف روم ۾ ويٺي ويٺي سائين امير گل ڪٽوهر چيو ته اخبارن ۾ ڪالم ته ڏاڍا سٺا ٿا اچن پر ڪجھ عرصي کانپوءِ انهن جو نالو نشان نٿو ملي. پڇيومانس ته انٽرنيٽ تي به نٿا ملن . چيائين اتي به وڌ ۾ وڌ هفتي کان پراڻا نٿا ملن. بس اها ڳاله هئي هي بلاگ ٺاهڻ جي. _____ دعاگو : احمد علي مڱريو Website: ahmed.mangrio.com Email: ahmed@mangrio.com
  • صفحا

  • آرڪائوز

  • تازا ليک

  • تازا رايا

    وساريان نه وسرن (5) ڊي سي هاءِ… تي Mohammad Khan Sial
    ڪاوش هائيڊ پارڪ تي heman kumar
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي jamila abbassi
    سنڌي ٻولي قومي ٻولي ڇو نه؟ ليک… تي سنڌي ٻولي قومي ٻولي…
    تازي بجيٽ ۽ پسماندگي جي ڏانوڻن… تي Rehman Memon
    هر ڳالهه جي هڪڙي موسم آهي! ليک… تي Munwar ali
    ڏاکڻي پنجاب ۾ دهشتگردن خلاف ام… تي ALLAHDINO BABBAR
    This blog is no more upda… تي Dr Sameena Afghan
    تبديلي ئي آپشن هجڻ گهرجي! ليکڪ… تي Dr Sameena Afghan
    سنڌ مان هندو آبادي جي لڏ پلاڻ… تي Qasim Ali shah
    ايف-آءِ-آر ڪٿي داخل ڪرائجي؟ لي… تي Sunita
    سال 1954 کان وٺي… ليکڪ :… تي Abrar Ali Katpar
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    چڪر ڇاهي؟ ليکڪ : ڊاڪٽر ايوب… تي Bilal jan
    سنڌ ۾ ايڏي پير پرستي ڇو… تي muntazer soomro
  • بلاگ ڏٺو ويو

    • 20,495 دفعا

ڪاري ڪامڻ جي گهيري ۾ آيل سنڌ! ليکڪ : سهيل ميمڻ

سنڌ ٻين سورن تڪليفن ۾ ته ورتل آهي ئي آهي، پر تازو ڪجهه سالن کان جنهن بيماري سنڌ کي خاموشيءَ سان گهيري ورتو آهي ۽ اندر ئي اندر اڏوهيءَ وانگر کائي رهي آهي، اها ڪاري ڪامڻ يا هيپاٽائيٽس بي ۽ سي آهي. سمجهه ۾ نه ٿو اچي ته سنڌ ۾ اها بيماري وبائي صورت اختيار ڪري وڃڻ باوجود ان جي روڪ لاءِ قدم نه کڻڻ ۽ ان جي واڌاري ۾ اضافي جو ڪارڻ بڻيل سببن (Elements) کي پاڙئون پٽي اڇلائڻ لاءِ طاقت سان آواز بلند ڇو نه ٿيو آهي. دنيا ۾ آفريڪا جي ملڪن اندر ڪاري ڪامڻ واري بيماري تمام گهڻي هئي. ڪانگو، ڪينيا ته بنهه ورتل هئا، پر اتي ان تي ڪنٽرول لاءِ اپاءَ ورتا ويا آهن، جيڪي ڪامياب به ٿي رهيا آهن. ايشيا ۾ سڀ کان گهڻي کان گهڻي هيپاٽائيٽس سنڌ ۾ آهي. صرف سرڪاري انگ اکر ڏسون ته سنڌ ۾ هن وقت به 34 لک ماڻهو هيپاٽائيٽس جو شڪار آهن. ضلعو قمبر سرڪاري رڪارڊ موجب سڀ کان وڌيڪ ان سر کڻندڙ بيماريءَ ۾ ورتل آهي، جتي 24 هزار مريض رڪارڊ تي آهن. لاڙڪاڻو ضلعو ۽ دادو جو ميهڙ تعلقو پڻ ان بيماريءَ ۾ رڪارڊ اضافو ظاهر ڪري ٿو، مجموعي طور تي 15 لک ماڻهو هيپاٽائيٽس بي ۽ 17 لک ماڻهو هيپاٽائيٽس سي ۾ وٺجي ويا آهن. سرڪاري انگ ئي اهو ٻڌائين ٿا ته هن وقت سنڌ جي هر 100 ماڻهن مان 16 ماڻهو ڪاري ڪامڻ جو شڪار ٿي موت سان جنگ وڙهي رهيا آهن، اهي ته سرڪاري انگ اکر آهن، پر صورتحال ان کان ڪافي وڌيڪ خراب آهي ۽ ان مرض ۾ تيزي سان اضافو ٿي رهيو آهي.

اها بيماري ڇو ٿي ٿئي:

ان بيماريءَ جي ڦهلجڻ جو وڏي ۾ وڏو ذريعو رت آهي، يعني Transmission through blood transfusion ان سلسلي ۾ اهي بلڊ بينڪ جيڪي گهربل اوزارن کان وانجهيل توڙي ماهر پيٿالاجسٽ کان خالي هلي رهيا آهن، اهي نه صرف ڪاري ڪامڻ ڦهلائين  ٿا، پر ان سان گڏ ٻيون تباهه ڪندڙ بيماريون به ڦهلائين ٿا. ان کان علاوه عطائي ڊاڪٽر، هڪ سرنج بار بار استعمال ڪري ان تباهيءَ ۾ مک ڪردار ادا ڪري ٿو، حجم جا دڪان پڻ ان بيماريءَ جو ذريعو آهن. انهن وٽ حجامت ڪرائڻ وقت لڳل ڪٽ يا ٽڪ ۽ ان مريض جي رت وارو بليڊ وري ٻي گراهڪ کي حجامت دوران لڳل ڪٽ سان اها بيماري ڦهلجي ٿي، ان کان علاوه رستن تي ويٺل يا ننڍڙن دڪانن ۾ ويٺل ڪوڙا يا غير معياري ڏندن ٺاهڻ وارا يعني Street Dentist اها بيماري ڦهلائڻ جو وڏو سبب آهن، ڪاري ڪامڻ ڪنهن ڪامڻ واري مريض سان گڏ کائڻ، اٿڻ ويهڻ وغيره ۾ نٿي لڳي.

هيپاٽائيٽس کان ڪيئن بچي سگهجي ٿو؟:

ڪنهن عطائي ڊاڪٽر کان علاج ڪرائڻ ۽ ٻه پئسا بچائڻ جي چڪر ۾ موت مار بيماري ۾ وٺجڻ کان بهتر آهي ته پي ايم ڊي سي جي رجسٽرڊ ميڊيڪل پريڪٽشنر R.M.P ايم بي بي ايس ڊاڪٽر کان ڪنهن به مرض جو علاج ڪرايو وڃي. انجيڪشن صرف ۽ صرف نئين ۽ ڊسپوزل استعمال ڪئي وڃي. ڏندن جي جعلي ڊاڪٽرن کان پاسو ڪيو وڃي، حجم جي دڪانن تي ان ڳالهه کي يقيني بڻايو وڃي ته سندن اوزار مڪمل طرح محفوظ آهن، خاص طور تي بلڊ بئنڪس تي رت جي لاءِ وڃڻ کان اڳ پڪ ڪريو ته بلڊ بينڪ باقائده لائسنس يافته آهي، پيٿالاجسٽ موجود آهي، يا نه ۽ ان بلڊ بينڪ جي معياري هجڻ جو ثبوت آهي يا نه.

هيپاٽائيٽس کي ڪيئن روڪي سگهجي ٿو؟:

غربت، غير ذميدار، سماج جي بنيادي چڱاين کان اڻ واقفيت، سجاڳيءَ جو فقدان وغيره اهڙا سبب آهن، جن سان ڪاري ڪامڻ ۾ اضافو ٿيو آهي، اها بيماري بلڪل رڪجي سگهي ٿي، ان ۾ اضافو ٿيڻ هڪدم بيهي سگهي ٿو، جيڪڏهن صرف عوام ۾ سجاڳي پيدا ڪجي ته اهي مٿي ذڪر ڪيل بچاءَ وارن اپائن تي عمل ڪن ۽ ٻين کي ٻڌائين. سياسي پارٽيون، سماجي ادارا اين جي اوز جيڪڏهن طوفاني مهم هلائين ۽ عوام کي ان بيماري خلاف سجاڳي پيدا ڪرڻ لاءِ ڪاهي پون، انهن کي انهن ادارن، ماڻهن ۽ سببن کان آگاهه ڪن، جن سان اها بيماري وڌي ٿي، ماڻهن کي انهن ادارن، اسپتالن وغيره جي ڄاڻ ڏين، جيڪي ان بيماري خلاف ڪم ڪري رهيا آهن، حڪومت تي زوردار طريقي سان دٻاءُ پيدا ڪيو وڃي ته اهي وڌ کان وڌ ان بيماري خلاف اپاءَ وٺي  ته ان سان اها بيماري جيڪڏهن ختم نه ٿيندي ته گهٽ ۾ گهٽ ان ۾ تيزي سان ٿيندڙ اضافو رڪجي ويندو.

ڪاري ڪامڻ ڦهلائڻ وارن لاءِ نئين قانون سازي ڪئي وڃي:

هر اهو ماڻهو، بلڊ بينڪ، دندان ساز، عطائي ڊاڪٽر يا ٻيو ڪو به اهڙو ماڻهو جيڪو ڄاڻي واڻي اهڙا اوزار استعمال ڪري ٿو، جنهن بابت کيس خبر آهي ته ان  سان ڪاري ڪامڻ، ايڊز وغيره جهڙيون خطرناڪ بيماريون ٿي سگهن ٿيون، اهو ايترو ئي ڏوهاري آهي، جيترو ڪو ڪنهن انسان جو قتل ڪندڙ! سنڌ حڪومت جي رت جي مٽا سٽا اٿارٽي ايڪٽ 1997ع موجب هر اهو ماڻهو جيڪو خراب ۽ مدي خارج رت بلڊ بينڪ ذريعي وڪڻي ٿو، اهو وڌ ۾ وڌ 2 سال قيد ۽ تقريبن 15 لک رپيا ڏنڊ تائين سزا جو مستحق آهي. جيڪا سزا مان سمجهان ٿو ته گهٽ آهي. سنڌ اسيمبلي ان بيماريءَ جي روڪ لاءِ هنگامي بنيادن تي قانون سازي ڪري ۽ آسان نموني سان سڌن ۽ سادن لفظن ۾ قانون سازي ڪري اها بيماري ڦهلائڻ وارن خلاف نئين ۽ سخت سزائن واري قانون سازي ڪري.

هيپاٽائيٽس خلاف حڪومت ۽ ٻيا ادارا ڇا پيا ڪن؟:

حيرت جهڙي ڳالهه آهي ته ”جتي باهه ٻري، اهو هنڌ سڙي“ جي ابتڙ، سنڌ ۾ ڪاري ڪامڻ خلاف War Against Hepatitis جي نعري هيٺ ته جهاد جو جهنڊو بلند نه ٿيو آهي، پر پرڏيهه ۾ رهندڙ سنڌي پنهنجي وطن ۾ تيزيءَ سان ڦهلجندڙ ان موتمار بيماريءَ خلاف پريشان آهن ۽ ان جي روڪ لاءِ ڪجهه ڪرڻ جي جسجتو ۾ مصروف آهن. ان سلسلي ۾ واشنگٽن آمريڪا ۾ قومي تحريڪ جي اڳوڻي اڳواڻ اقبال ترين هيپاٽائيٽس خلاف هڪ فورم جوڙيو آهي. ان سلسلي ۾ تازو ئي واشنگٽن ۾ هڪ گڏجاڻي ٿي گذري آهي، جنهن کي Meeting of Mind جو نالو ڏنو ويو آهي، ڊاڪٽر آفاق قاضي، علي نواز ميمڻ، اعجاز ابڙو، ورلڊ سنڌي انسٽيٽيوٽ جي ڊاڪٽر فوزيه ديبا، ڊاڪٽر غزالا قاضي، ڊاڪٽر جاويد منظور، نسرين اقبال ترين، ڊاڪٽر سرفراز ميمڻ ۽ فورم جي چيف اقبال ترين شرڪت ڪئي ۽ هيپاٽائيٽس جي سنڌ ۾ ڦهلاءَ خلاف اپاءَ وٺڻ لاءِ هڪ پليٽ فارم جوڙيو ويو آهي. ان فورم انهن ڳالهين تي ويچار ڪيو آهي ته:

ڇا ملڪي سطح تي هڪ حقيقت تي مبني سائنسي طريقي سان ڪا مستند اسٽڊي ڪري ان مرض جي صحيح تعداد جي معلومات ورتي وئي آهي؟ يا صرف هوائي انگن اکرن تي معاملو هلايو پيو وڃي، ڇا اهڙو ڪو خاڪو تيار ڪيو ويو آهي ته ان وبا جي خاتمي لاءِ ڪيترا وسيلا گهرجندا ۽ انهن گهربل وسيلن ۽ موجوده وسيلن وچ ۾ ڪيتري وڇوٽي آهي؟ انهيءَ فورم ۾ ان ڳالهه تي به غور ڪيو ويو ته ڇا ڪنهن مسند تنظيم يا پرڏيهي اداري ان ڪيس کي سنجيدگيءَ سان هن مهل تائين جنگي بنيادن تي کنيو آهي يا نه؟ جي ها ته ڇا ان جو ڪم ساڳيو پراڻو ڪامورڪي ڪرپشن وارو انداز آهي، يا ان ۾ انسان دوست ماهر، ڊاڪٽر، سائنسدان ۽ مينجمينٽ جا ماهر شامل آهن، جيڪي ان پراجيڪٽ تي نظر رکن ٿا؟ ان ئي اجلاس ۾ ان ڳالهه تي به غور ڪيو ويو ته سنڌ ۾ ڪاري ڪامڻ جي وبا خلاف هلندڙ مهم جيڪڏهن ڪا آهي ته ان جو ٽائيم فريم ۽ نتيجا سيٽ آهن يا نه؟ واشنگٽن واري انهيءَ فورم تحت سڄي دنيا جي توجهه سنڌ لاءِ ڇڪائڻ لاءِ مهم هلائڻ جو رٿيو ويو آهي ته ڪاري ڪامڻ سنڌ ۾ تباهي مچائي ڇڏي آهي، دنيا توجهه ڏي. هوڏانهن ورلڊ سنڌي ڪانگريس لنڊن ۾ پنهنجي ڪانفرنس ۾ پڻ سنڌ ۾ ڪاري ڪامڻ خلاف دنيا جي توجهه ڇڪائڻ جي مهم جو اعلان ڪيو آهي. ڊاڪٽر حليم ڀٽي، ڊاڪٽر هدايت ڀٽو، ثريا مخدوم، ڊاڪٽر لکو مل، ڊاڪٽر صغير شيخ ۽ بيريسٽر سسئي لغاري ان مسئلي کي ڪانفرنس دوران پنهنجي تقريرن ۾ مک موضوع بڻايو ته سنڌ ۾ ڪاري ڪامڻ وبا جي صورت اختيار ڪري وئي آهي، WHO توجهه ڏي.

ملڪ اندر وفاقي حڪومت سيپٽمبر 2005ع ۾ 2005ع کان 2010ع تائين جي پنج سالن واري مهم لاءِ 2–ارب 59 ڪروڙ 40 لک رپيا پوري پاڪستان لاءِ ڪاري ڪامڻ خلاف رکيا هئا، جيڪي پاڻي سان پيدا ٿيندڙ ڪامڻ هيپاٽائيٽس A ۽ E ۽ رت سان پيدا ٿيندڙ ڪاري ڪامڻ هيپاٽائيٽس C ۽ B جي روڪ ۽ خاتمي لاءِ رکيا، ان حساب سان سنڌ جي حصي ۾ 65 ڪروڙ رپيا مشڪل سان آيا هوندا. اهو به پنج سالن لاءِ، يعني ساڍا ٻارنهن ڪروڙ هڪ سال لاءِ. اها رقم سنڌ لاءِ نه صرف ناڪافي آهي، بلڪه ناانصافي به آهي، بلڪه خبرون آهن ته اها رقم 2010ع تائين هئي، پر هينئر 2008ع ۾ ئي اها رقم پوري ٿي وئي آهي. اهي فنڊ رڪجي ويا آهن. وفاقي حڪومت جي مٿي ذڪر ڪيل انگن اکرن کان علاوه سنڌ حڪومت بابت خبرون آهن ته انهن ٽن سالن لاءِ 3.3 بلين رپيا رکيا آهن. ڪاري ڪامڻ جي روڪ ۽ علاج لاءِ ۽ ان پروگرام کي Hepatitis Free Sindh جو نالو ڏنو ويو آهي. بهرحال عوام کي خبر هجي ته وفاقي حڪومت جي سرڪاري رڪارڊ ۾ ڪاري ڪامڻ جي علاج، چڪاس، (اسڪريننگ) لاءِ 20 سينٽر قائم ڪيل آهن، اهي سينٽر مقامي طور نگهباني سرويلنس سسٽم جو پهريون حصو آهن. انهن سينٽرز ۾ 2005ع ۾ قائم ڪيل سينٽر، جناح اسپتال ڪراچي، تعلقو اسپتال ڪوٽڙي، سول اسپتال بدين، سول اسپتال ميرپورخاص، سول اسپتال سکر، سول اسپتال ٿرپارڪر، سول اسپتال خيرپور، پيپلز ميڊيڪل ڪاليج اسپتال نوابشاهه، سي ايم سي اسپتال لاڙڪاڻو، سول اسپتال جيڪب آباد، جڏهن ته سال 2006ع ۽ 2007ع ۾ قائم ٿيل سينٽرن ۾ سروسز اسپتال حيدرآباد، سول اسپتال ٺٽو، سول  اسپتال نوشهروفيروز، آر بي يو ٽي اسپتال شڪارپور، ڊسٽرڪٽ هيڊ ڪوارٽر اسپتال گهوٽڪي، تعلقو اسپتال سانگهڙ، ڊسٽرڪٽ هيڊ ڪوارٽر اسپتال عمرڪوٽ، ڊسٽرڪٽ هيڊ ڪوارٽر اسپتال ٽنڊو الهيار ۽ سول اسپتال  ڪراچي شامل آهن، انهن ادارن ۾  حڪومت جي دعويٰ آهي ته هيپاٽائيٽس جا سينٽر قائم آهن، عوام انهن اسپتالن ۾ وڃي ڪاري ڪامڻ لاءِ ڊاڪٽرن سان رابطو قائم ڪري جيڪڏهن کين موٽ نه ملي ته سڌو سنئون خط لکي صدر پاڪستان، صدارتي هائوس اسلام آباد ۾ پوسٽ ڪري ڇڏي. بهرحال سنڌ جي ماڻهن کي اها ڳالهه سمجهي وڃڻ گهرجي ته هو ڪاري ڪامڻ واري راڪاس ۾ گهيريل آهن ۽ اندر ئي اندر خاموشيءَ سان اها اڏوهي قوم کي کائي رهي آهي. سياسي ورڪرن، سماجي ورڪرن، سجاڳ ماڻهن ۽ انسان دوستن کي اک پٽڻي پوندي نه ته جيڪڏهن حڪومت جي آسري لڳندا ته اهو سمجهي ڇڏي ته اڳوڻي مشرف حڪومت سنڌ لاءِ ڪاري ڪامڻ جي روڪ ۽ خاتمي لاءِ هر سال جي حساب سان في سال صرف ساڍا ٻارنهن ڪروڙ رکيا، پر ڪراچي ۾ ڪلفٽن تي قائم ڪيل جيٽ فائوٽين جي صرف ڊيزل جو هڪ سال جو خرچ ساڍا ڇهه ڪروڙ رپيا رهيو آهي.

memonsuhail@hotmail.com

وفاقي ادارن ۾ سنڌين جو تعداد: انگ اکر ڇا ٿا ٻڌائين? ليکڪ : سهيل ميمڻ

اهو به عجيب معاملو آهي ته ملڪ ۾ جڏهن به پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت ايندي آهي، ته ڪراچيءَ جا اردو ڳالهائيندڙ هجن يا پنجاب ۽ اسلام آباد جا ماڻهو، هر ڳالهه تي چون ٿا ته، ”سائين، توهان جي حڪومت آهي.“ پوءِ ڀلي وزير اعظم، ملتان جو سيد يوسف رضا گيلاني هجي، جنهن جو تعلق پنجاب جي سرائيڪي علائقي سان آهي. پر جڏهن وزير اعظم جيڪب آباد جو محمد ميان سومرو هو، ته ڪو به ائين چوندي نه مليو ته، ”سائين، توهان جي حڪومت آهي.“ ماڻهن جي ڳالهه ڪجهه صحيح به آهي، جو پيپلز پارٽي جي قيادت سنڌين وٽ آهي. زرداري هائوس جا گارڊ، اسٽاف، چوڪيدار، نوڪر سنڌي آهن. صدر مملڪت زرداري صاحب به سنڌي آهي، جنهن ڪري ”سائين لوگون ڪي حڪومت هي“ وارو  جملو بار بار ٻڌڻ لاءِ ملي ٿو، پر حقيقت ڪجهه ٻي آهي. ادارن ۾ اڃا به مشرف دور جا سوين ڪانٽريڪٽي ملازم، ننڍا، وڏا آفيسر ويٺا آهن ۽ مشرف دور سنڌين لاءِ ڄڻ ”ممنوعه دور“ هو. حڪومت پيپلزپارٽي جي آئي پنج ڇهه مهينا ٿي ويا آهن، پر ڪابينا ۾ صرف ٻه وزير سيد خورشيد شاهه ۽ سيد نويد قمر سنڌي ڳالهائيندڙ آهن.

وفاقي وزيرن بعد  وفاقي سيڪريٽريٽ جي نوڪريون اهم ترين آهن. هن مهل وفاقي کاتن ۽ ڊويزنن  جي 71 کان وڌيڪ سيڪريٽرين مان، جيڪي  ملڪ جو وهنوار هلائين ٿا، فقط 3 سنڌي آهن، جن ۾ قانون انصاف ۽ انساني حقن جو سيڪريٽري جسٽس آغا رفيق احمد خان کان علاوه  نارڪوٽڪس  ڊويزن جو سيڪريٽري ڪي بي رند ۽ سرحدي معاملن واري ڊويزن جو سيڪريٽري شريف بلوچ شامل آهن. اهي سيڪريٽري صاحبان به مڪمل وزارتن جا سيڪريٽري نه، پر وفاقي وزارتن جي ڊويزنن جا سيڪريٽري آهن.

وفاقي وزارتن بعد پلاننگ ڪميشن ملڪ جو اهم ترين کاتو آهي. ان اداري جو ڊپٽي چيئرمين سلمان فاروقي آهي.  اهو ساڳيو پلاننگ ڪميشن کاتو ئي آهي، جنهن جي واڳ ڪنهن وقت ۾ هڪ سنڌي آفيسر فضل الله قريشي وٽ هئي، ته مٿس اردو ميڊيا الزام لڳايو هو ته هي آفيسر ڪالاباغ ڊيم پراجيڪٽ آڏو رڪاوٽ بڻيو ويٺو آهي. نواز شريف جي حڪومت ميڊيا تي آيل انهن خبرن جي ٽن ڏينهن اندر فضل الله قريشي کي ان عهدي تان هٽائي ڇڏيو هو. هن وقت ان پلاننگ ڪميشن جا ڪل 9 ميمبر ۽ هڪ ڊپٽي چيئرمين آهي. انهن 10 ماڻهن ۾ هڪ به سنڌي ناهي، جڏهن ته فضل الله قريشي، ادريس راجپوت، پروفيسر ڊاڪٽر اي آر ميمڻ جهڙا ڏاها ۽ پنهنجي پنهنجي فيلڊ ۾ ماهر بيوروڪريٽس ويٺا آهن، انهن کي انهن جهڙن ٻين کي اهڙن ادارن ۾ ايڊجسٽ ڪري کانئن بهتر ڪم وٺي سگهجي ٿو. سندن قابليت ۽ مهارت ايتري ته گهڻي آهي، جو ڪوبه به سندن مقرريءَ جي مخالفت نٿو ڪري سگهي.  پلاننگ ڪميشن واري کاتي جي نئين جوڙجڪ پيپلز پارٽي جي حڪومت اچڻ بعد ئي ٿي آهي. ڪميشن جي وفاقي سيڪريٽري سهيل صفدر کي ميمبر ۽ ڪور آرڊينيٽر، ايگريڪلچر ريسرچ ڪونسل جي چيئرمين کي ميمبر فوڊ ۽ ايگريڪلچر، پاڪستان ائٽامڪ انرجي جي اڳوڻي چيئرمين ليفٽيننٽ جنرل زبير  اسلم کي مانيٽرنگ جو ميمبر، انفرا اسٽرڪچر جو ميمبر ملڪ محمد اڪرم کي، پاڪستان ائٽمي توانائي ڪميشن جي اڳوڻي چيئرمين کي ڪميشن جو سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جو مشير ۽ ميمبر، رورل سپورٽ پروگرام جي چيئرمين شعيب سلطان کي رورل سپورٽ پروگرام لاءِ، محبوب الحق هيومن ڊولپمينٽ انسٽيٽيوٽ جي چيئرمين خديجه محبوب الحق کي هيومن ڊولپمينٽ ريسورسز لاءِ، جڏهن ته اسٽيٽ بئنڪ جي اڳوڻي گورنر عشرت حسين کي اڪانومي لاءِ پلاننگ ڪميشن ۾ مقرر ڪيو ويو آهي.

ٻين صوبن ۽ علائقن جا چونڊيل اسيمبلي ميمبر ايترا ته پنهنجي صوبي جي عوام ڏانهن ذميوار آهن، جو قومي اسيمبلي جي پنجين اجلاس ۾ فاٽا جي  ڪوٽا تي رکيل هڪ نوڪري سنڌ رورل کي ڏني وئي، ته ايم اين اي حنيف عباسي معاملو اٿاريو ۽ چيو ته يارهين گريڊ جي رسيپشنسٽ جي اها نوڪري 29 مارچ 2007ع تي اخبارن ۾ اشتهارن ۾ فاٽا لاءِ شايع ڪئي وئي، پر ساڳي نوڪري 27 مارچ 2008ع تي، هڪ سال بعد ٻيهر اشتهار ۾آندي وئي، ته هن ڀيري ڊوميسائل اخباري اشتهار ۾ سنڌ جو گهريو ويو، ائين ڇو ڪيو ويو آهي؟ کاتي جي وزير کيس جواب ڏنو ته، اها نوڪري سنڌ جي آهي، پريس ۾ اشتهار غلط ڇپجي ويو هو،  جنهن کي هڪ سال بعد درست ڪيو ويو آهي.

چوڻ جو مطلب اهو آهي ته 11 گريڊ جي نوڪري لاءِ به ٻين علائقن جا قومي اسيمبليءَ جا ميمبر چوڪس ويٺا آهن، پر ان جي ڀيٽ ۾ اربين رپين جي گئس، پيٽرول، ڪوئلي جي ناانصافي ته ڇڏيو، نوڪرين ۾ سنڌ جي نوجوانن لاءِ دروازا بند هجڻ تي آواز اٿارڻ ته ڇڏيو پر حيرت ان مهل ٿي، جڏهن اسان جي ڪوهستان ۽ سيوهڻ مان چونڊيل ايم اين اي اسيمبليءَ ۾ معاملو اٿاريو ته سيوهڻ شهر ۾ سوئي گئس جو پريشر گهٽ ڇو آهي؟ معنيٰ ته اصل معاملن ڏانهن توجهه ئي ناهي.

فيڊرل ڊائريڪٽوريٽ آف ايجوڪيشن وٽ اسلام آباد ۾ ماڊل ڪاليجز فار بوائز ۽ گرلز لاءِ 100  کان وڌيڪ پرنسپال آهن، جن ۾ صرف ٻه سنڌي آهن، باقي 98 جو تعلق پنجاب ۽ سرحد سان آهي. فيڊرل جوڊيشل اڪيڊمي، جنهن ۾ هڪ ڊائريڪٽر جنرل ۽ پنج ڊائريڪٽرن سميت 70 کان وڌيڪ ملازم آهن، انهن ۾ فقط ٻه سنڌي آهن، جيڪي پڻ ڊي جي يا ڊائريڪٽر جي عهدن ۾ ناهن. قانون، انصاف ۽ انساني حقن جي ڊويزن ۾ 151 ملازم آهن، پر هڪ به سنڌي ناهي. اٽارني جنرل آفيس ۾ 50 ملازمن مان  صرف هڪ ملازم سنڌ جو ڊوميسائل رکي ٿو. پريزيڊنٽ هائوس ۽ سيڪريٽريٽ ۾ هزارن جي تعداد ۾ اسٽاف آهي، پر هڪ به سنڌي ناهي، سواءِ نئين صدر جي! خزاني واري وزارت جي سيڪريٽريٽ واري اسٽاف ۾ 17 گريڊ ۽ ان کان مٿي وارن عهدن تي لڳ ڀڳ 316 آفيسر آهن، انهن ۾ فقط ٻه سنڌي آهن.

نيشنل انڊسٽريل رليشن ڪميشن ۾ سئو کان وڌيڪ ملازمن ۾ هڪ به سنڌي ناهي. ٻيو ته ڇڏيو، سنڌ هائوس، جيڪو آهي به سنڌ حڪومت جي ڪنٽرول ۾، ان ۾ لوئر اسٽاف ۾ سنڌي اٽي ۾ لوڻ برابر آهن.

فيڊرل مينيجمينٽ ڪاليج، نيشنل پوليس اڪيڊمي (نيپا)، ايف آءِ اي اڪيڊمي ۾ ايڊمنسٽريشن ۽ فئڪلٽي ۾ هڪ به سنڌي نظر نٿو اچي. پرائيويٽ ادارن ۾ ته سنڌين لاءِ دروازا بند آهن ئي، پر سرڪاري ادارن ۽ نيم سرڪاري ادارن ۾ به هاڻي سنڌي اٽي ۾ لوڻ برابر به نه رهيا آهن. مشرف ۽ سندس ساٿين جي دور ۾ خاص ڪري اسلام آباد جي  وفاقي ادارن ۾ سنڌين جي نوڪرين جي ڀينگ ٿي وئي آهي. هن جيئن ته آئين ٽوڙيو،  ائين ئي آئين ۾ سنڌ لاءِ مقرر ڪيل ڪوٽا کي به ٿڏي ڇڏيو ۽ آئين جي خلاف ورزي وڏي ديده دليريءَ سان ڪئي.  وفاقي حڪومت جي 250 کان وڌيڪ وزارتن، ادارن، سيمي باڊيز، ڊويزنن وغيره مان سنڌي تقريبن 115 ادارن ۾ مشڪل سان نظر اچن ٿا، باقي 135 ادارن ۾ ته هو بنهه نظر ئي نٿا اچن.

پاڪستان جا 150 کان مٿي ملڪن ۾ سفارتخانا ۽ ڊپلوميٽڪ مشن آهن ۽ هر سفارتخاني يا مشن ۾ ڏيڍ سئو کان 200 ملازم آهن، يعني ٻاهرين سفارتخانن ۾ پاڪستان جا تقريبن 20 هزار کان مٿي ملازم ڪم ڪن ٿا، پر انهن ۾ صرف 16 سنڌي آهن. ائين ئي ٻاهرين ملڪن ۾ سوين ايمبسي اسڪول ۽ ڪاليج آهن، انهن ۾ ڪو هڪ به سنڌي فئڪلٽي ۾ يا ايڊمنسٽريشن ۾ ڪونهي.

پاڪستان مان هر سال تقريبن 3 لک هنرمند توڙي غير هنرمند پرڏيهه موڪليا ويندا آهن. 1977ع کانپوءِ انهن لکين ماڻهن ۾ ڪو به سنڌي نظر نه پيو اچي. هينئر اها وزارت سيد خورشيد شاهه وٽ آهي، پر ان جي دور ۾به ڪوريا ۽ڏکڻ اوڀر ملڪن ڏانهن 700 ماڻهو موڪليا ويا آهن. ماڻهو ڀرتي ڪرڻ جو ڪم لاهور جي هڪ ٽوئر ۽ ٽريول ايجنسي کي  ڏنو ويو، جن سموري ڀرتي پنجاب مان ڪئي. هڪ سئو سنڌين کي به ان سلسلي ۾ ڪورين ٻولي ٽيسٽ ۾ ويهاريو ويو، پر کين ظاهر آهي ڪورين ٻولي ڪٿان اچي؟

اسلام آباد جي ڪيپيٽل ڊولپمينٽ اٿارٽي (CDA) هن مهل تائين اسلام آباد ۾ ٽي هزار پڙيون ۽ ننڍا هٽ ماڻهن کي الاٽ ڪيا آهن، پر انهن ۾ هڪ به سنڌي ناهي. ائين ئي آچر بازار جي هزارين دڪانن جي الاٽمينٽ ۾ صرف ٻه دڪان سنڌين کي الاٽ ڪيا ويا آهن. جيتوڻيڪ CDA انهن الاٽمينٽ ۾ ڪوٽا تي عمل ڪرڻ جي پابند آهي، پر انهن بازارن ۾ پنجاب، سرحد ۽ ڪشمير جي ماڻهن کي سڄي الاٽمينٽ ڪئي ويئي آهي.

12 جون 2008ع کانپوءِ سينٽرل بورڊ آف روينيو ۾، جنهن جو وزير سيد نويد قمر آهي، 17 گريڊ جا 54 آفيسر ڀرتي ڪيا ويا آهن، جنهن ۾ سنڌ ٻهراڙي جا ٻه ۽ سنڌ شهري جو صرف هڪ آفيسرآهي. ان ڀرتي ۾ بلوچستان مان 2، فاٽا ۽ ڪشمير مان ٻه، سرحد مان 8 ۽ پنجاب مان 39 آفيسر رکيا ويا آهن. اسلام آباد ۾ هر کاتي ۾ ڏٺو ويو آهي ته سرحد صوبي وارا پنجاب کانپوءِ ٻئي نمبر تي نوڪرين تي ڇانيل آهن، جڏهن ته آئيني طرح سندن نمبر سنڌ جي ڪوٽا کان هيٺ هجڻ گهرجي. نوڪرين ۾ ئي نه پر هر ترقياتي منصوبي توڙ مالي مراعتن ۾ سرحد ٻئي نمبر تي آهي. جيئن 2005ع کان 2008ع تائين فوڊ سپورٽ پروگرام تحت بيت المال مان ماڻهن جي مدد ڪئي وئي ته سنڌ کي 521 ملين رپيا مليا، پر سرحد کي 582 ملين رپيا، پنجاب کي 1690 ملين رپيا ۽ بلوچستان کي 12 ملين رپيا مليا. پي ٽي سي ايل کي پرائيويٽائيز ڪيو ويو ۽ نيشنل ٽيلي ڪميونيڪيشن NTC ڪارپوريشن ڪئي وئي ۽ ان کي ڪميونيڪيشن وزارت هيٺ ڏنو ويو، پنج هزار کان وڌيڪ ان کاتي ۾ ملازم آهن، جن ۾ (اسلام آباد ۾) 10 به ملازم سنڌي ناهن.

فيڊرل ڊائريڪٽوريٽ آف ايجوڪيشن جي انتظام هيٺ ايندڙ فيڊرل گورنمينٽ ماڊل اسڪولن ۾هميشه واڪ ان انٽرويو ٽائيپ ڀرتيون ڪيون وينديون آهن. سنڌي ماڻهن کي پوسٽن جي خبر ئي نه پوندي آهي. بورڊ جو اڳوڻو عملدار برگيڊيئر رٽائرڊ مقصود ان ڪم ۾ ماهر هو ۽ سنڌ جي اميدوارن کي خالي جڳهين جي خبر به نه پوڻ ڏيندو هو. انهن اسڪولن مان صرف هڪ جو پرنسسپال سنڌي آهي. انهن ڀرتين ۾ ڪيترا اهڙا سنڌ جي ڊوميسائل تي ڀرتي ٿيل آهن، جن  سنڌ ڏٺي به ناهي ۽ ڪيترا مرد  اميدوار، سنڌ جي عورتن جي سيٽن تي ڀرتي ٿيل آهن. پاڪستان بيت المال ۾ ڪل 283 ملازم ڪم ڪن ٿا،  انهن ۾ سنڌ جا صرف 5 ملازم آهن. پنجاب جا 220، سرحد جا 40، بلوچستان جا 4، آزاد ڪشمير جا 10 ۽ فاٽا جا چار ملازم آهن، اسلام آباد جي علامه اقبال اوپن يونيورسٽي ۾ ٺاهيل عطاءُ الرحمان سينٽر، 3- ارب رپين جي لاڳت سان تيار ٿيل آهي، پر ڪيمسٽري شعبي جي لاءِ ٺاهيل ان سينٽر ۾ صرف 26 شاگرد آهن، 3- ارب مان سڄي ملڪ ۾ في ڪروڙ جي حساب سان 300 اسڪول ٺهي پئي سگهيا.

memonsuhail@hotmail.com

ڪروڙن جو ڦوهارو، وزير تعليم ۽ پاڪستانين لاءِ ويزا کان فري ملڪ! ليکڪ : سهيل ميمڻ

حڪمرانن جي شاهي شوقن جي ڇا ڳالهه ڪجي! جنهن ملڪ ۾ بجلي ناهي، اٽي جي کوٽ آهي، پيئڻ لاءِ پاڻي ناهي، قوم کي مڇرن کائي ماريو آهي، ڪاري ڪامڻ جهڙيون بيماريون وبائي صورت اختيار ڪري ويون آهن، اهڙي ملڪ جي حڪمرانن ڪراچيءَ ۾ 2005ع ۾ ڪي پي ٽي جيٽ فائونٽين نصب ڪيو. ان فواري تي 22 ڪروڙ 43 لک 69 هزار 9 سئو 46 رپيا خرچ آيو. ان ڦوهارو کي لڳائي حڪومت دعويٰ ڪئي ته هي ايشيا جو وڏي ۾ وڏو ڦوهارو آهي. ٽي ڀيرا ڪي پي ٽي جو چيئرمين رهندڙ ۽ جنرل (ر) مشرف جي ويجهي دوست هي ڦوهارو سمنڊ جي پاڻيءَ تي ڪراچي ڪلفٽن جي ڪناري تي سمنڊ اندر لڳايو آهي. ماحولياتي حوالي سان به هي ڦوهارو سيوريج واري پاڻي سان مليل سمنڊ جي پاڻيءَ کي سامونڊي هوا ۾ اڇلي سمنڊ جي ساحل تي ايندڙ تازي سامونڊي هوا کي آلوده ڪري رهيو آهي. ان ڦوهاري تي اهو ٺهڻ وارو ئي خرچ اچي ها ته به چئجي  ها ته بس کڻي هڪ ڀيرو ٿيو، پر ائين ناهي. اهو فوارو 1800 آءِ پي ايم انجن اسپيڊ تي هلايو پئي ويو ته ان جي بلندي 600 فوٽ کان 850 فوٽ تائين ٿي پئي ۽ جيڪڏهن 1500 آر پي ايم انجن اسپيڊ تي هلايو پئي ويو ته ان  جي پاڻيءَ جي اڇل 475 فوٽ کان 500 فوٽن تائين هئي. ان صورت ۾ جڏهن اهو ڦوهارو 1800 آر ايم پي انجڻ تي پئي هليو ته روزانو 2900 ليٽر ڊيزل پئي خرچ ٿيو ۽ جڏهن ان جي اسپيڊ 1500 آر ايم پي انجڻ تي پئي رکي وئي ته روزانو 1700 ڊيزل ان جو خرچ هو. ائين حڪمرانن جي ان عجيب و غريب عياشيءَ جو روزانو جو سراسري خرچ ڏيڍ کان ٻه لک رپيا هو، يعني سال ۾ 6 کان 7 ڪروڙ ان فواري جو خرچ هو.

هاڻي مسلم ليگ (ن) جي قومي اسيمبلي ۾ مخالف ڌر جي اڳواڻ چوڌري نثار اسيمبلي فلور تي انڪشاف ڪيو آهي ته اهو فوارو چوري ٿي ويو آهي. ان جي تحقيقات نه پئي ٿئي، جنهن وقت اهو ڦوهارو لڳو ان کاتي جي وزارت متحده قومي موومينٽ وٽ هئي. موجوده حڪومت مشرف ۽ سندس دوستن جي قومي خزاني لٽڻ وارن اهڙن روشن ثبوتن جي انڪوائري ڪرائڻ کان ته پري آهي، پر خبرون آهن ته اهو ڦوهارو هڪ ڀيرو ٻيهر Active ڪرڻ لاءِ هڪ پرڏيهي ڪمپنيءَ کي ٺيڪو ڏنو پيو وڃي. اسلام آباد جي 6  اين جي اوز ٽي ايڊورٽائيزنگ ڪمپنيون هائر ڪيون آهن، ڪنهن بيماريءَ خلاف جهاد يا زلزلي سٽيلن جي بحاليءَ يا تعليم جي بهتري يا سنڌ ۾ ڪاري ڪامڻ خلاف سجاڳيءَ جي مهم هلائڻ لاءِ نه پر نئين وفاقي وزير هزار خان بجاراڻي خلاف مهم هلائڻ لاءِ، جيڪو تعليم وارو وفاقي وزير آهي. انهن اين جي اوز جي مک اڳواڻن ۾ چيف جسٽس چوڌري افتخار جي پريس ترجمان اطهر من الله وڪيل جي ڀيڻ ثمر من الله آهي. هزار خان بجاراڻي واري سڱ چٽي واري جرڳي واري فيصلي کي بنياد بڻائي اها مهم هلائڻ جي تياري جاري آهي ته اهڙا فيصلا ڪرڻ واري کي تعليم جو وزير ڪيو ويو آهي. ان مهم لاءِ 28 صحافين ۽ ليکڪن جون خدمتون خريد ڪيون ويون آهن، جن مان 21 لاهور مان آهن. انهن 28 صحافين ۾ 6 اردو جا صحافي آهن ۽ باقي سڀ انگريزي ميڊيا سان لاڳاپيل آهن. ان مهم ۾ هزار خان خلاف ڊاڪومينٽري، پروموز ليف ليٽ، سفارت خانن ڏانهن خط، وغيره شامل آهن. ان مهم جو مقصد اهو مقرر ڪيو ويو آهي ته وزير تعليم جهڙا ماڻهو ڪردار کان وانجهيل، نااهل، جينڊر ڊيولپمينٽ جا دشمن ۽ ڪارو ڪاريءَ جا حامي آهن. ان مهم لاءِ انگ اکر اهڙين ڪاغذي اين جي اوز جا ڏنل ٻڌايا ويا آهن، جن جو وجود ئي ناهي ۽ جيڪڏهن آهي ته رڳو پئسا ٺاهڻ جون مشينون آهن. پوليس رڪارڊ، سرڪاري گهرو کاتي جو رڪارڊ يا متاثر علائقن جي لوڪل جوڊيشري رڪارڊ مان انگ اکر ورتل ناهن. مسلم ليگ (ن) ۽ جماعتِ اسلاميءَ جي ان ايندڙ مهم کي مڪمل حمايت ۽ مدد حاصل آهي. سنڌي وفاقي وزير جا پي آر اوز غفلت جي ننڊ ۾ آهن ۽ پڇڻ وارا پڇن ٿا ته مشرف دور ۾ سڀ کان گهڻو پئسو ٻاهران تعليم لاءِ آيو، اهو اربين کربين رپيا ڪاڏي ويو؟ ڪٿي خرچ ٿيو، ان جو رڪارڊ ئي ناهي. ان لاءِ آواز ڇو نٿو اٿاريو وڃي، باقي تعليم جو کاتو سنڌي وزير کي مليو آهي ته سندس خلاف مهم تيار آهي. هڪ پاسي سنڌ سان تعلق رکندڙ وزيرن خلاف مٿي ذڪر ڪيل پوزيشن آهي ته ٻئي پاسي ائين به ٿئي ٿو ته برطانيا، ناروي، ڊينمارڪ، ڪويت ۽ لبيا سميت پندرنهن ملڪن ڏانهن ڪميونٽي ويلفيئر آفيسر ڀرتي ڪري موڪليا ويا آهن. انهن پندرنهن ۾ هڪ به سنڌ مان ڪونهي، سڀ پنجاب، سرحد ۽ اسلام آباد جي فيڊرل  ڪيپٽل علائقي مان آهن. اهو کاتو محنت، افرادي قوت ۽ اوور سيز پاڪستان واري وزارت جي هيٺ آهي ۽ ان کاتي جو وزير سيد خورشيد شاهه آهي.

مون ڪجهه ڏينهن اڳ ڪاوش ۾ هڪ آرٽيڪل ۾ لکيو هو ته سنڌ مان چونڊيل قومي اسيمبلي ميمبرن جي اڪثريت سنڌ جي معاملن تي پارليامينٽ ۾ خاموش آهي ۽ جيڪڏهن ٻه ٽي نوجوان ايم اين ايز همت ڪري سنڌ جي معاملن متعلق سوال جمع ڪرائين ٿا ته انهن سوالن مان 99 سيڪڙو جو جواب ”جواب موصول نهين هوا“ واري جملي سان ٽاريو وڃي ٿو. ان معاملي ۾ وڌيڪ خبر پئي آهي ته پارليامينٽ ۾ انهن سوالن جوابن واري آفيس جو انچارج ڊپٽي سيڪٽري يعقوب صديقي آهي. موصوف جنرل مشرف دور کان ان سيٽ تي آهي ۽ سندس ئي اختيار ۾ آهي ته ايم اين ايز جي سوالن کي Stared ڪري يا Un Stared يعني نشاندار يا غير نشاندار. هڪ ايم اين اي نالو ظاهر نه ڪرڻ جي شرط تي دانهن ڪئي ته هن جا ڪيترا اهڙا سوال جيڪي سنڌ سان متعلق هجن ٿا، يا ته انهن جا جواب نٿا ملن يا انهن جا سوال Un stared يعني غير نشاندار سوالن واري کاتي ۾ وڌا وڃن ٿا، نشاندار سوالن ۽ غير نشاندار سوالن ۾ اهو فرق آهي ته نشاندار سوال اسيمبلي ۾ زباني کڄندا آهن ۽ ان تي سپليمينٽري سوال پڻ ڪري سگهبو آهي، جڏهن ته غير نشاندار سوال اسيمبلي ۾ نه کڄندو آهي. صرف ڪاغذن ۾ ان جو جواب ڏنو ويندو آهي. مون ان ايم اين اي کي چيو ته پوءِ توهان ان ڊپٽي سيڪريٽري جي اهڙي غير آئيني قدم خلاف آواز ڇو نٿا اٿاريو؟ جواب ۾ هن جي منهن تي مجبوريءَ واري مرڪ تري آئي!

اسلام آباد جي يوٽيلٽي اسٽورز ڪارپوريشن ۾ ڪل 247 ملازم آهن، انهن ۾ سنڌ جا صرف 3 ملازم آهن، 209 پنجاب، 20 سرحد، 3 بلوچستان، 10 ڪشمير ۽ 2 فيڊرل ايريا مان آهن. سنڌ جي ٽن ملازمن مان هڪ 18 هين گريڊ ۾، هڪ 17 هين گريڊ ۾ ۽ هڪ 3 گريڊ ۾ آهي. نادرا جون هن وقت پرڏيهه ۾ لنڊن، مانچسٽر، برمنگهم، جده، مدينه، رياض، دبئي ۽ ابوظهبي ۾ آفيسون آهن، انهن ۾ ڪل 23 ڄڻا نوڪرين ۾ آهن، جن ۾ پنجاب مان 15 ۽ سرحد مان 4 ۽ اسلام آباد مان هڪ آهي، جڏهن ته سنڌ مان صرف 2 ڄڻا آهن. سرڪاري ادارن ۾ ته سنڌين سان 73ع جي آئين ۾ حاصل ڪوٽا تي ئي عمل ناهي، پر نجي ادارا به گهٽ ناهن، اهي به سنڌين خلاف سرگرم آهن. صرف هڪ موبائيل فون ڪمپني ۾ ايجنٽ طور سوين نوجوان ڀرتي ٿيل آهن، ان ڪمپني ۾ سينيٽرس، ٽرانسپورٽيشن، ڪچن، ٻاهرين ڪم ڪار ۽ ٻين مختلف شعبن ۾ 3200 ملازم ڪم ڪن ٿا. انهن ۾ هڪ سئو به سنڌي ناهن، ان ڪمپنيءَ جي هيڊ آفيس لاهور ۾ آهي، اتي ڪسٽمر سروس جا جواب ڏيڻ لاءِ 750 ملازم آهن، جيڪي پوري ملڪ مان ان ڪمپنيءَ جي گراهڪن کي سروس مهيا ڪندا آهن. انهن 750 ۾ صرف ٻه سنڌي آهن ۽ هڪ به بلوچ ناهي، اڪثريت پنجاب ۽ سرحد مان آهي. ان جو توڙ اهو به ٿي سگهي ٿو ته سنڌ مان اربين رپين جي بزنس ڪمائيندڙ ان ڪمپنيءَ ڏانهن هيلپ لائين تي جي سنڌي مفت واري ڪال ڪري گهر ڪن ته کين سنڌيءَ ۾ معلومات ڏني وڃي ۽ اهڙيون ٻه ٽي هزار فون ڪيون وڃن ته شايد ان ڪمپنيءَ ۾ سوين ماڻهن جو روزگار کلي  ويندو. پر انهن ۾ فقط ٻه سنڌي آهن، رڳو هن سال ۾ ايجنٽن جون 3 بيچ کنيون ويون آهن، هر بيچ ۾ 25 کان 30 ايجنٽ آهن، اهي سڀ جو سڀ پختون خواهه مان کنيا ويا آهن. اها ڪمپني جڏهن کان  مارڪيٽ ۾ آئي آهي، ان سنڌ مان ايجنٽ کنيا ئي ناهن، ان جي ڀيٽ ۾ اندازو ڪيو ته اها ڪمپني رڳو سکر ريجن مان جنهن ۾ لاڙڪاڻو، سکر ڊويزن اچي وڃي ٿو، صرف هڪ مهيني ۾ 80 کان 90 ملين رپيا روينيو طور ڪمائيندي آهي.

هاڻي پاڪستاني پاسپورٽ وارا ماڻهو دنيا جي 8 ملڪن ۾ بنا ويزا جي وڃي سگهندا، انهن ملڪن ۾ يورپ جو ملڪ آئيرلينڊ به شامل آهي، جنهن جي گاديءَ جو هنڌ Ryk Javik آهي. ان ۾ کين ايئرپورٽ تي بنا ويزا 3 مهينن جي انٽري ملي سگهندي، جڏهن ته مالديپ 3 مهينا، نيپال 3 مهينا، ٽوبيگو، ٽونگا، ٽرني ڊيڊ ۾ ڪيتري به وقت تائين انٽري ملي سگهي ٿي. ان کان  علاوه اولهه سمووا ۽ زمبيا پڻ بنا ويزا وڃي سگهجي ٿو. ان کان علاوه آفيشنل ۽ ڊپلوميٽڪ پاسپورٽ هولڊر پڻ هيٺ ذڪر ڪيل ملڪن ۾  بنا ويزا جي وڃي سگهندا، جن ۾ سفارتي پاسپورٽ وارا، برازيل، مصر، جرمني، يونان، لڪسمبرگ، ميڪسيڪو، نيدرلينڊ، فلپائن، تاجڪستان ۾ اهي ماڻهو جن وٽ سفارتي پاسپورٽ آهي ايئرپورٽ انٽري حاصل ڪري سگهندا، ۽ کين ٽن مهينن جي عرصي تائين ڪا ويزا نه وٺڻي پوندي، جڏهن ته آفيشل پاسپورٽ هولڊر چائنا، هانگ ڪانگ سميت ڊچ، ڊئنمارڪ، فنلينڊ، ايران، قازقستان، ڪرگز، مراڪش، ناروي، رومانيه، ويٽنام ۽ يمن ملڪن ۾ سفارتي توڙي آفيشنل پاسپورٽ وارا بغير ويزا جي وڃي سگهندا. پاڪستان حڪومت جو انهن 38 ملڪن سان ويزا فري داخلا جو معاهدو ٿي چڪو آهي ۽ اهو معاهدو هن وقت عمل هيٺ آهي.

memonsuhail@hotmail.com

اسلام آباد جا شاهي تعليمي ادارا ۽ سکر جو نڌڻڪو ميڊيڪل ڪاليج ليکڪ : سهيل ميمڻ

ڪنهن شاگرد جو مستقبل داءُ تي لڳل هجي ته ان جي ذهني ڪيفيت ڇا هجي ٿي؟ اهو اندازو ڪرڻ ممڪن ئي ڪونهي، ان جي خبر ته ان شاگرد کي ئي هوندي، جيڪو روز جيئي ٿو ۽ روز مري ٿو، ان جي هر گهڙي اهڙي افسرده ڪيفيت سندس سڄي گهر جي ڀاتين کي جنهن عذاب مان گذاري ٿي، اهو ڌار قصو آهي. اڄڪلهه سکر جي غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج جا شاگرد اهڙي ئي ڪيفيت مان گذري رهيا آهن، ڪو هڪ يا ٻه شاگرد نه پر پورا 425 اعليٰ تعليم سان واڳيل شاگرد سخت پريشاني واري حالت ۾ آهن، جن ۾ 186 شاگردياڻيون به آهن. حيرت جي ڳالهه اها آهي ته هو جنهن ذهني عذاب مان گذري رهيا آهن، ان لاءِ هنن ڪو ڏوهه به نه ڪيو آهي. هن ملڪ جي ادارن، سياستدانن ۽ ڪامورن جي قلم جي غلط استعمال، اسان جي مستقبل  جي معمارن جي زندگي عذاب بڻائي ڇڏي آهي. هڪ پاسي اسلام آباد ۾ علامه اقبال اوپن يونيورسٽي ۾ ٺهيل سائنس بلاڪ آهي، جنهن جو اڳ ۾ نالو عطا الرحمان ريسرچ سينٽر هو ۽ هاڻي ان کي سائنس بلاڪ جو نالو ڏنو ويو آهي، ان جي تعمير، ليبارٽري جي سامان، ڪيميڪل وغيره تي ٽوٽل خرچ 3–ارب رپيا ٻڌايو وڃي ٿو، ان سينٽر ۾ گذريل ٽن سالن ۾ صرف 26 شاگردن داخلا ورتي آهي، ته ٻئي پاسي ساڳي ئي دور ۾ قائم ڪيل 425 شاگردن وارو سکر جو غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج آهي، جيڪو پنج سال گذرڻ باوجود ريگيولر نه پيو ڪيو وڃي.

سنڌ حڪومت آڪٽوبر 2003ع کان سکر ۾ غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج قائم ڪيو، پهرين بيچ ۾ 40 شاگردن سان شروع ڪيل اداري ۾ اڄ 425 شاگرد آهن ۽ اها پهرين بيچ فائنل ايئر ۾ آهي. هن ميڊيڪل ڪاليج سان سول اسپتال سکر ۽ سول اسپتال خيرپور کي ٽيچنگ اسپتال جو درجو ڏئي ان سان  ڳنڍيو ويو، سکر سول  اسپتال، جيڪا اڳ ۾ 150 بسترن تي مشتمل هئي، جنهن ۾ هاڻي ان ڪاليج جي ڳانڍاپي ۽ پروفيسرن جو  اسپتال ۾موجود هجڻ سبب هاڻي هن اسپتال ۾ 300 بيڊن جي سهولت ڏني وئي آهي، سکر سول اسپتال کي جڏهن ميڊيڪل ڪاليج جي ٽيچنگ اسپتال بڻايو ويو ته ان  ۾ِ حيرت جوڳي تيزي سان ترقي آئي،  جتي پهرين صرف هڪ سرجن هو، اتي هن وقت 12 سرجن آهن، جتي صرف هڪ فزيشن هو، اتي هن وقت اٺ فزيشن آهن، پروفيسر، اسٽنٽ پروفيسر ۽ ايسوسيئيٽ پروفيسر، شاگردن کي نه صرف پڙهائي رهيا آهن، پر ان سان گڏوگڏ پوري اتر سنڌ جي مريضن کي علاج جي سهولت پڻ مهيا ڪري رهيا آهن، جيڪي اڳ ۾ ڪراچي ويندا هئا، پر هاڻي هر قسم جي وڏي توڙي ننڍي سرجري سکر ۾ ٿي رهي آهي، ايستائين جو پيڊيا ٽرڪ سرجن نيو ناٽل سرجري به ان اسپتال ۾ مهيا ڪن ٿا. آرٿوپيڊڪ سرجريءَ جا چار ماهر سرجن هر قسم جي ايمرجنسي ۽ عام سرجري لاءِ موجود آهن. ميڊيڪل فئڪلٽي ۽ گئاناڪالاجي جا ماهر ڊاڪٽر پڻ، موجود آهن ۽ طب جي شعبي سان لاڳاپيل ٻيا ماهر جهڙوڪ، پيڊيا ٽريشن، آپٿالاماجسٽ، اکين، ڪن ۽ نڪ جو سرجن، پلمولاجسٽ ۽ يورو لاجسٽ پڻ ان ڪاليج ۽ ٽيچنگ اسپتال ۾ موجود آهن. اهي  اعليٰ تعليم يافته ۽ اعليٰ ڊگريون رکندڙ  ڊاڪٽر ڪاليج جي  شاگردن تي تمام گھڻي محنت ڪري رهيا آهن، اهي سڀئي ايف سي پي ايس (FCPS) ايم ايس (MS) ايم ڊي (MD) ۽ ايم فل (M.Phil) جون ڊگريون رکندڙ ڊاڪٽر آهن، اهي سڀ استاد ۽ پروفيسر  ان وقت کان ڪاليج ۾ پڙهائي رهيا آهن، جڏهن هي ڪاليج نئون هجڻ سبب ڪو به اتي اچڻ لاءِ تيار نه هو، انهن استادن ۾ 7 ايم فل–ايف سي پي ايس (FCPS) هڪ (FRCS) 6 ايم ايس شامل آهن.

9 لک آبادي واري شهر ۾ قائم ڪيل غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج، شاگردن، تربيت يافته استادن، بهترين عمارت، ٽيچنگ اسپتالون، ليبارٽريون، هر شيءِ هجڻ باوجود رولڙي جو شڪار آهي. ڪراچي سميت سنڌ ۾ 26 ميڊيڪل ڪاليج آهن، جن مان 7 ميڊيڪل  يونيورسٽيون آهن، پر انهن مان جيڪڏهن ڪو ڪنهن جي نڙيءَ ۾ڪنڊو ٿي اٽڪي پيو آهي، ته اهو غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج آهي، جنهن کي پاڪستان ميڊيڪل ۽ ڊينٽل ڪائونسل ڪاليج طور رجسٽرڊ ڪرڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو آهي. پاڪستان ميڊيڪل اينڊ ڊينٽل ڪائونسل PMDC جو اعتراض آهي ته ڇاڪاڻ ته ميڊيڪل ڪاليج ۾ 16 پروفيسرن، 14 ايسوسيئيٽ پروفيسرن، 8 اسسٽنٽ پروفيسرن ۽ 11 سينيئر رجسٽرارن جي کوٽ آهي، ان ڪري PMDC ان جي رجسٽريشن نٿي ڏئي سگهي. ان کان علاوه ٻيو ڪو به اعتراض نه ٻڌايو ويو آهي. هاڻي ڪو انهن کان پڇي ته انهن استادن جي کوٽ ۾ 425 شاگردن جو ڪهڙو ڏوهه؟ جيڪڏهن پروفيسرن ۽ اسٽاف جي کوٽ آهي ته اهي پروفيسر، رجسٽرار وغيره جيڪڏهن سنڌ جا حڪمران 24 ڪلاڪن ۾ اپوائنٽ ڪري سگهن ٿا يا ٻئي هنڌان  بدلي ڪرائي آڻي سگهجن ٿا. پاڪستان ۾ هن وقت صوبي وار ميڊيڪل ڪاليج ۽ يونيورسٽيون، جيڪي پاڪستان ميڊيڪل ۽ ڊينٽل ڪائونسل وٽ رجسٽرڊ ٿيل آهن، اهي هن ريت آهن، پنجاب ۾ 14 سرڪاري ۽ 17 پرائيويٽ ميڊيڪل ڪاليج ۽ يونيورسٽيون ڪم ڪري رهيون آهن، سنڌ ۾ 10 سرڪاري ۽ 16 پرائيويٽ ميڊيڪل ڪاليج ۽ يونيورسٽيون آهن، پختون خواهه ۾ هن وقت 6 سرڪاري ۽ پرائيويٽ سيڪٽر ۾ 6 ادارا ڪم ڪري رهيا آهن، جڏهن ته بلوچستان ۾ صرف هڪ سرڪاري ميڊيڪل ڪاليج آهي ۽ ان جو ڊينٽل سيڪشن آهي، اهو تعداد هن وقت PMDC وٽ رجسٽرڊ آهي.

موجوده پيپلز پارٽي جي حڪومت کي به 8 مهينا پورا ٿيڻ وارا آهن، پر انهن شاگردن جي آواز ۽ احتجاجن جي ڪو ٻڌي ئي نٿو، جن جو مستقبل فقط انهيءَ ڪري داءُ تي لڳل آهي ته اتي استادن ۽ اسٽاف جي کوٽ آهي. جيڪڏهن حڪمران چاهين ته پي ايم ڊي سي طرفان غلام محمد مهر ميڊيڪل ڪاليج لاءِ گھربل ضرورتون پوريون ڪري سوين شاگردن جو داءُ تي لڳل مستقبل بچائي سگهن ٿا ۽ شاگردن کي ان اذيت مان ڪڍي سگهن ٿا، ان لاءِ ايڊهاڪ بنيادن تي PMDC جا گهربل پروفيسر ڪاليج لاءِ اپوائنٽ ڪري سگهجن ٿا، ان کان علاوه ڪاليج ۾ ڪم ڪندڙ ٽيچنگ فئڪلٽي کي سنڌ اسيمبليءَ مان هڪ ڏينهن ۾ ريگيولر ڪرائي سگهجي ٿو. سکر ۾ ميڊيڪل ڪاليج هئڻ سان صرف ان مان ڊاڪٽر ئي نه نڪرندا، پر اهڙن ادارن جي هئڻ سان پوري شهر جي سماجي زندگي تي اثر پوندا آهن،  سنڌ ۾ وبا جي صورت اختيار ڪري ويل هيپاٽائيٽس لاءِ هنگامي بنيادن تي پڻ ڪم ٿي سگهي ٿو، ان لاءِ اسيمبلي ميمبر جيڪي حڪومت ۾ شامل آهن يا اپوزيشن ۾ آهن، انهن کي گھرجي ته هن اهم معاملي جي حل لاءِ آواز اٿارين. جڏهن هن عوامي حڪومت کي بنا دير اهو معاملو حل ڪرڻ گھرجي، پر الائي ڇو حڪومت اڃاتائين ان معاملي جو ڪوبه نوٽيس ناهي ورتو.

memonsuhail@hotmail.com

سنڌ مان دريافت ٿيل تيل ۽ گئس جا ذخيرا ليکڪ : سهيل ميمڻ

پاڪستان جي موجوده آئين تحت سنڌ کي وسيلن جي مالڪي ۽ رائلٽي ملي ته سنڌ مالي طور خوشحال ٿي وڃي، پر سنڌ ۾ حڪومت ادارا وڪڻي رهي آهي، جنهن جو تازو مثال قادرپور گئس فيلڊ جي نجڪاريءَ جي منظوري آهي. قادرپور گئس فيلڊ جي نجڪاريءَ خلاف سنڌ مان شديد رد عمل ٿيو آهي، سياسي سماجي ڌرين ۽ پورهيتن جو احتجاج جاري آهي. سنڌ جي ڪوئلي تي به وفاق جون نگاهون آهن.  توڙي جو وفاقي حڪومت شديد عوامي رد عمل کان پوءِ ٿر ڪول اٿارٽيز وارو حڪم نامو ته واپس وٺي ڇڏيو آهي، پر ان جو مطلب اهو نه آهي ته ٿر جي ڪوئلي جي ترقيءَ جي راهه ۾ رڪاوٽن جو خاتمو ٿي ويو.

سنڌ ۾ ايترو ڪوئلو آهي جيڪو 400 کرب بيرل تيل جي برابر آهي ڪوئلي جو اهو ذخيرو 850 ٽريلين ڪيوبڪ فوٽ آهي.  ان ڪوئلي جو صرف ٻه سيڪڙو بجلي پيدا ڪرڻ لاءِ استعمال ڪيو وڃي ته به 20 هزار ميگا واٽ بجلي 40 سالن تائين پيدا ڪري سگهجي ٿي، ٿر جي ڪوئلي جو اهو مقدار ايران ۽ سعودي عرب جي گڏيل تيل جي ذخيري کان وڌيڪ آهي. ٿر جي ڪوئلي مان پيدا ڪيل بجلي ملڪي ضرورت ته پوري ڪندي پر اها ٻاهرين ملڪن کي وڪڻي به سگهجي ٿي.

سنڌ مان دريافت ٿيل گئس ۽ تيل جو رڪارڊ:

گذريل پنج سالن ۾ دريافت ٿيل گئس ۽ تيل جو رڪارڊ هن ريت آهي. سال 03-2002ع ۾ ملڪ ۾ تيل ۽ گئس جا يارهن ذخيره مليا، جن مان 10 سنڌ مان ۽ هڪ سرحد صوبي مان آهي.

سال 04-2003ع ۾ به ملڪ ۾ تيل ۽ گئس جا 11 ذخيره مليا ۽ اهي سڀئي سنڌ مان مليا آهن.

سال 05-2004ع ۾ ملڪ ۾ دريافت ٿيل ٻارهن ذخيرن مان 9 سنڌ مان، هڪ هڪ پنجاب، سرحد ۽ بلوچستان مان مليو آهي.

سال 06-2005ع ۾ ڪل اٺ دريافتون ٿيون، جن مان پنج سنڌ مان نڪتيون.

سال 07-2006ع ۾ مليل 17 ذخيرن مان 15 سنڌ مان نڪتا

انهن 5 سالن ۾ ملڪ ۾ ڪل 59 ذخيرا دريافت ٿيا، جن مان سنڌ مان 52 ۽ باقي ٽن صوبن مان 7 ذخيرا مليا. پاڪستان حڪومت سان ڪيل معاهدن تحت مختلف ڪمپنيون سنڌ مان جيڪو اربين رپين جو تيل ۽ گئس واري ملڪيت جو ذخيرو روز ڪڍيو وڃن، ڇا انهن ڪمپنين علائقي جي ماڻهن کي اسڪول، اسپتالون، روڊ رستا، روزگار وغيره به ڏنو آهي؟ پاڻ هتي صرف بدين ضلعي جو جائزو ٿا وٺون. بدين ضلعي مان سال 2005ع ۾ 2.7 ملين بيرل تيل، 2006ع ۾ 2.2 ملين بيرل تيل ۽ 2007ع ۾ 2.1 ملين بيرل تيل ڪڍيو ويو. ان تيل مان حڪومت کي 389.5 ملين ڊالر آمدني ٿي. ان آمدني جي موٽ ۾ انهن ڪمپنين جي دعويٰ آهي ته انهن ضلعي بدين ۾ ماڻهن جي فلاح بهبود لاءِ 0.60 ملين ڊالر خرچ ڪيا آهن. ڪمايا ويا تقريباً 390 ملين ڊالر ۽ خرچ ڪيا ويا هڪ ملين ڊالر جو به اڌ پر اهو اڌ ملين ڊالر به خرچ ٿيو آهي يا نه، اهو چيڪ ٿيڻ گهرجي. اين جي اوز، باشعور سياسي ورڪر، سماجي ورڪر، اهو ڪم ڪري سگهن ٿا ته بدين ضلعي ۾ 07-06-2005ع ۾ (ٽن سالن جي عرصي ۾) ترقياتي ڪمن تي 0.6 ملين ڊالر يعني 6 لک ڊالر (لڳ ڀڳ ساڍا چار ڪروڙ رپيا) خرچ ٿيا آهن يا نه.

هڪ پاسي ملٽي نيشنل ڪمپنيون اتي جي مقامي ماڻهن سان نوڪرين ۽ ٻين معاملن توڙي حڪومت سان معاهدن تحت سهولتون فراهم ڪرڻ کان انڪاري آهن، جڏهن ته حڪومت طرفان انهن کان ڪوبه پڇاڻو نٿو ٿئي، ۽ نه ئي اها جاچ ڪرڻ جي ضرورت محسوس ٿئي ٿي ته انهن معاهدن تي عمل ٿي رهيو آهي يا نه.

سنڌ ڪنهن کي دانهن ڏئي؟

پارلياماني طرز حڪومت ۾ عوام جا چونڊيل نمائندا عوامي نمائندگيءَ جو حق ادا ڪندي عوام سان ٿيندڙ نا انصافين خلاف چونڊيل ايوانن ۾ آواز اٿاريندا آهن. نا انصافين خلاف آواز اٿارڻ جو هڪ فورم قومي اسيمبلي آهي، هتي چونڊيل نمائندا سوالن ذريعي حڪومت کان پڇاڻو ڪندا آهن. ان جو باقاعدي هڪ پروسيجر آهي. ڪوبه ايم اين اي لکت ۾ پنهنجو سوال قومي اسيمبلي سيڪريٽريٽ ۾ جمع ڪرائيندو آهي ۽ اسيمبلي سڪريٽري لاڳاپيل کاتي ڏانهن اهو سوال جواب لاءِ موڪليندو آهي، ۽ مقرر ٽائيم تي کاتي جو وزير اجلاس ۾ ان جو جواب ڏيندو آهي. حيرت ان ڳالهه تي آهي ته هر انهيءَ سوال جو جواب نٿو ڏنو وڃي يا ٽاريو ٿو وڃي، جنهن ۾ صوبي يا صوبن جي حقن جي ڳالهه هجي ٿي يا صوبن سان ٿيل ناانصافين بابت پڇاڻو ڪيو وڃي ٿو. اهڙو ورتاءُ سنڌ ۽ بلوچستان جي ايم اين ايز سان مسلسل ٿي رهيو آهي. ٿورو پٺتي هلون ٿا. قومي اسيمبلي جي بند سيشن کان اڳ واري سيشن کي رڳو ڏسجي ته سنڌ  ۽ بلوچستان لاءِ پڇيل 909 سوالن جا جواب نه ڏنا ويا، جيڪو عمل آئين جي پڻ خلاف آهي. سنڌ مان چونڊيل ايم اين اي طلعت مهيسر سوال جمع ڪرائي وزير داخلا  کان پڇاڻو ڪيو ته، ڇا واقعي چيف ڪمشنر آءِ سي ٽي اي جي اسلام آباد آفيس ۾ سنڌ ۽ بلوچستان جي ملازمن جو تعداد گهٽ آهي؟ جي ها، ته ان جي پورت ڪرڻ لاءِ ڪهڙا قدم کنيا ويا آهن؟ ان سوال جو جواب ڏيڻ به ضروري نه سمجهيو ويو. ساڳئي ايم اين اي ساڳئي سيشن ۾ ٻيو سوال جمع ڪرايو ته، تعلقي ميهڙ جي ڳوٺن ۾ سوئي گئس فراهم ڪرڻ جو ڪو پلان آهي؟ جي آهي، ته ٽائيم فريم ٻڌايو؟ ان سوال جو استقبال به ”جواب موصول نه ٿيو“ جي جملي سان ٿيو. خيرپور جي ايم اين اي نواب وساڻ سوال لکت ۾ ڏنو ته، ڇا انچارج وزير صدر سيڪريٽريٽ ٻڌائيندو ته هن وقت سنڌ سان تعلق رکندڙ ڪيترا ملازم صدر سيڪريٽريٽ ۾ ڪم ڪري رهيا آهن؟ جنهن وقت اهو سوال جمع ڪرايو ويو هو، حڪومت پ پ پ جي ۽ صدارت تي مشرف هو پر پوءِ به ”جواب موصول نه ٿيو“ وارو جواب لکت ۾ اجلاس مليو. ايم اين اي نظير ٻگهئي سوال جمع ڪرايو ته، ”ڇا وزير داخلا ٻڌائيندو ته نادرا هيڊ ڪوارٽر اسلام آباد ۾ سنڌ ٻهراڙيءَ سان تعلق رکڻ وارا ملازم واقعي گهٽ آهن؟ جي گهٽ آهن، ته ان جو سبب ڇا آهي؟ ان جو تدارڪ ڪرڻ لاءِ ڪهڙا اپاءَ ورتا ويا آهن؟ اهو سوال به اسيمبلي ۾ مقرر ٽائيم تي کنيو ويو، پر ”جواب موصول نه ٿيو“ واري جواب سان ٽاريو ويو. اهڙو ئي سوال ايم اين اي عامر مگسي لکت ۾ پڇيو ته، ڇا وزير داخلا ٻڌائيندو ته داخلا ڊويزن ۽ ان سان لاڳاپيل خود مختيار ۽ نيم خود مختيار ادارن ۾ بلوچستان ۽ سنڌ ٻهراڙيءَ جي ملازمن جي واقعي گهٽتائي آهي؟ جي ها، ته سبب ڇا آهن؟ ان سوال جو به جواب ”جواب موصول نه ٿيو“ واري جملي سان مليو.  نظر اهو آيو آهي ته صوبن جي معاملن متعلق پڇيل سوالن جا جواب مسلسل نه پيا ڏنا وڃن يا ٽاريا وڃن ٿا. سوالن جا جواب تيار ڪندڙ بيورو ڪريسي نه ٿي چاهي يا حڪومت پاڻ ئي اهي معاملا ائين ئي رکڻ چاهي ٿي. اهڙي صورتحال ۾ صوبن سان ٿيندڙ نا انصافين جو آواز ڪٿي اٿارجي؟

memonsuhail@hotmail.com

اوباما جي صدارتي چونڊ مهم هلائيندڙ سنڌي ليکڪ : سهيل ميمڻ

آخرڪار آمريڪي چونڊون ڪالهه ٿي ويون. آمريڪا اهڙو ملڪ آهي، جنهن ۾ اليڪشن جا اثر سڄي دنيا تي پوندا آهن . اڳوڻين سوويت رياستن کان وٺي لاطيني آمريڪا جي ملڪن تائين، مسلم عرب رياستن کان وٺي اسرائيل جي ايوانن تائين، جاپان، ڪوريا، چين ۽ هندوستان سميت دنيا جي جدا جدا نسلن جي ماڻهن جون نظرون آمريڪا تي کتل آهن ته آمريڪا جو 44-هون صدر ڪير ٿو ٿئي؟

هن ڀيري آمريڪي چونڊن جي اهميت ۽ افاديت اڳ جي ڀيٽ ۾  وڌيڪ آهي. سڄي دنيا ۾ دهشت گرديءَ خلاف جنگ ۽ بدترين معاشي گهوٽالي سبب اهي چونڊون ان لاءِ  اهم آهن، جو سمجهيو وڃي پيو ته انهن ٻنهي معاملن ۽ مسئلن تي، يعني دهشتگرديءَ خلاف جنگ ۽ معاشي گهوٽالي تي آمريڪا ۾ صدارتي چونڊن جي ڪامياب اميدوارن سان سڌا اثر پوندا ۽ پاليسيون تبديل ٿينديون. جيتوڻيڪ اها ڳالهه طئي آهي ته آمريڪا جو پنهنجو مفاد سڀ کان اوليت تي هوندو آهي، پوءِ ڪهڙي به پارٽيءَ جو صدر چونڊجي اچي. تنهن هوندي به آمريڪي ريپبليڪن پارٽي ۽ ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ جي پاليسين، سوچڻ جي انداز ۽ عمل جي انداز  ۾ وڏو فرق آهي .

آمريڪا ۾ مشهور آهي ته ڊيموڪريٽڪ پارٽي عوام جي پارٽي آهي، اها عوام دوست،  لبرل، ترقي پسند ۽ مفاهمت پسند آهي، ان جون پاليسيون عوام جي فائدي واريون هونديون آهن. آمريڪا ۾ جڏهن به ڊيموڪريٽ حڪومت  رهي آهي، گهڻو ڪري ملڪ ۾ معاشي اڀار آيو آهي. ان سلسلي ۾ ويجهي ماضيءَ ۾ صدر بل ڪلنٽن جي حڪومت کي آمريڪا ۾ معاشي استحڪام جا بهترين سال ڪري تصور ڪيو وڃي ٿو . ٻئي طرف ريپبليڪن پارٽي لاءِ مشهور آهي  ته ان ۾ شدت پسند، ويڙهاڪ طبيعت ۽ سپريم هجڻ واري سوچ جا مالڪ ويٺل آهن. اها پارٽي آمريڪي سرمائيدارن ۽ جاگيردارن جي اڪثريت واري پارٽي تصور ڪئي ويندي آهي. آمريڪا ۾ اهو به مشهور آهي ته آمريڪا جڏهن به حالت جنگ ۾ رهيو آهي يا ڪنهن جنگ ۾ ڦاٿو آهي ته ريپبليڪن ئي حڪومت ۾ هوندا آهن .

هن ڀيري آمريڪا ۾ ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ وارن هڪ ڪاري نسل واري براڪ اوباما کي پنهنجو صدارتي اميدوار بيهاريو، جيڪو سڄي ملڪ جي پرائمري چونڊن ۾ صدارت جي عهدي لاءِ پارٽيءَ جي  ٻين سڀني اميدوارن کي هارائي، (جن ۾ نيويارڪ جي گورنر ۽ اڳوڻي صدر بل ڪلنٽن جي گهر واري هيليري ڪلنٽن به شامل هئي) ڊيمو ڪريٽڪ پارٽيءَ جو اميدوار ٿي سامهون آيو. اهو به هڪ انقلاب ئي آهي ته ڪاري رنگ وارو اوباما نه صرف آمريڪي صدارت جي عهدي جو اميدوار آهي، بلڪه هن جي آمريڪا جي 44-هين صدر ٿيڻ جا امڪان به چٽا آهن. جيتوڻيڪ گذريل ڪجهه ڏينهن ۾ سندس مقبوليت جي گيلپ پول ۾ 5 پوائنٽس جي گهٽتائي آئي آهي پر ماهر چون ٿا ته اهو سندس ڪاري نسل سان هجڻ واري تعلق سبب ٿيو آهي ۽ ائين به ٿي سگهي ٿو ته متان ان هڪڙي پوائنٽ سبب جڏهن رزلٽ سامهون اچي، ته اها ٻي هجي. باقي آمريڪا ۾رهندڙ 80 سيڪڙو ڪارا  اڳ ۾ ئي ڊيموڪريٽس کي ووٽ ڏيندا آهن ۽ هاڻي ٿي سگهي ٿو ته آمريڪا جي 95 سيڪڙو ڪارن جو ووٽ اوباما کي ملي. آمريڪا ۾ اسپينش آمريڪين جو هڪ وڏو تعداد آهي. انهن جا جيئن ته اميگريشن جا مسئلا سڀ کان وڏا معاملا آهن ۽ ڊيموڪريٽس اقتدار ۾ اچي هميشه اميگرينٽس کي رليف ڏنو آهي. ان لاءِ انهن جي اڪثريت به اوباما کي ووٽ ڏيندي. اها جدا ڳالهه آهي ته، اليڪشن مهم دوران ٻنهي اميدوارن اميگريشن معاملن تي ڪوبه واضع موقف چٽو نه ڪيو آهي.

آمريڪا ۾ رهندڙ ايشيائي ماڻهن، خاص ڪري مسلمانن جو لاڙو به هميشه  ڊيموڪريٽس ڏانهن ئي رهيو آهي. اتان جا سنڌي ته آهن ئي ڄڻ ڊيموڪريٽ. ڪجهه ته ان پارٽي ۾ مٿين سطح تائين سرگرم آهن. پنهنجي سکر جو ڊاڪٽر الهه وڌايو ڀٽي آمريڪا جو مشهور ڊيموڪريٽ آهي. اڳوڻي آمريڪي صدر بل ڪلنٽن سان سندس ويجها واسطا هئا. شهيد بينظير ڀٽو سان به ڊاڪٽر ڀٽي ويجهو هو. محترمه بينظير ڀٽو جڏهن آمريڪا ايندي هئي ته، سندس گهر ۾ رهندي هئي. ڊاڪٽر ڀٽي آمريڪا ۾ وڏو آرٿوپيڊڪ سرجن آهي.

براڪ اوباما آمريڪي رياست الينوء جو آهي ۽ اتان جو گورنر به آهي. آمريڪا جو خوبصورت شهر شڪاگو انهيءَ  رياست ۾ آهي. ڊاڪٽر ڀٽي الينوء جي ڀرسان واري رياست وسڪانسن جو رهواسي ۽  وسڪانسن رياست جو پاور فل ڊيموڪريٽ آهي. هو ڊيموڪريٽ پارٽي جو وڏو فنانسر پڻ آهي. ريپبليڪن پارٽي جي صدر جارج بش جي سڄي دور ۾ ڊاڪٽر ڀٽي جهڙوڪ غير سرگرم هو. الينوء رياست جي ويجهو هئڻ سبب ۽ سرگرم ڊيموڪريٽ هجڻ سبب سندس اوباما سان ويجها واسطا هجڻ جون خبرون آهن.

ورجينيا آمريڪا جي اها رياست آهي، جتي 1619ع ۾ پهريون ڪارو آفريڪي غلام آمريڪا آندو ويو هو. 1619ع ۾ برطانوي نو آباديءَ ورجينيا ۾ پهريون ڪارو غلام آڻي آمريڪا ۾ ڪارن جي غلاميءَ واري سسٽم جو آغاز ڪيو ويو هو. 1776ع ۾ آمريڪي گورن برطانيا کان آزاديءَ جو  اعلان ڪيو پر ان آزاد آمريڪا ۾ ڪارا وري به غلام ئي رهيا.1861ع کان 1865ع تائين آمريڪا جي ڏاکڻين علائقن ۾ غلامن جي وڪري جو ڪاروبار عروج تي هو، جڏهن ته اتر جا ماڻهو ان جا مخالف هئا. ان وقت آمريڪا ۾ چئن سالن تائين هلندڙ خانه جنگيءَ جو بنيادي سبب به غلامي ئي هئي. ان گهرو ويڙهه ۾ غلاميءَ جي مخالف اتر جي ماڻهن کي فتح حاصل ٿي هئي. اڄ انهن ڪارن جي نسل مان ئي هڪ شخص آمريڪا جي صدارت جي ڪرسي لاءِ مضبوط ترين اميدوار آهي.

مون آمريڪا ۾ ٻه صدارتي چونڊون ڏٺيون آهن. آئون ان ڳالهه تي حيران هئس ته، آمريڪا ۾ صدارتي چونڊن ۾ نه هتان وانگر جلوس نڪرندا آهن، نه ملڪ جي هر ڀت تي چاڪنگ ٿيندي آهي، نه ديوارون وال پوسٽرن ۽ اسٽيڪرن سان ڀريل هونديون آهن، ۽ نه ئي وڏين ريلين سبب شهر جا رستا بند ٿيندا آهن، نه دهل، نه جهمريون ۽ نه ئي ڀنگڙا ! مون هڪ اليڪشن شڪاگو ۾ هجڻ دوران ڏٺي، جنهن ۾ ريپبليڪن جارج ڊبليو بش، ڪلنٽن  دور جي نائب صدر ۽ دنيا  ۾ ماحولياتي معاملن بابت وڏو ڪم ڪرڻ جي حوالي سان مشهور ايلگور کي هارايو ۽ ٻي اليڪشن مون شڪاگو کان هڪ هزار ميل ڏکڻ ۾ ٽيڪساس ۾ ڏٺي، جنهن ۾ ريپبليڪن بش، ڊيموڪريٽ جان ڪيري کان کٽيو . اها اليڪشن ان لاءِ آمريڪا جي تڪراري اليڪشن چئي وڃي  ٿي، ڇاڪاڻ جو ان صدارتي چونڊ جو نتيجو ڪيترن ئي ڏينهن بعد جاري ڪيو ويو هو، جنهن سبب ڌانڌلين جا الزام گونجيا هئا. ان ٻئي اليڪشن ۾ جيتوڻيڪ آئون جارج بش جي گهر کان صرف ٻن ڪلاڪن جي ڊرائيو تي رهائش پذير هئس پر پوءِ به اتي مون کي اليڪشن وارا ملاکڙا ۽ دنگل نظر نه آيا، جيڪي اسان جي ملڪ ۾ هوندا آهن. آمريڪي ماڻهو صدارتي چونڊن واري سڄي معاملي ۽ مرحلي کي مڪمل طرح انجواءِ ڪندا آهن. خوشي خوشي ووٽنگ ٿيندي آهي، هر طرف کل ڀوڳ ۽ ٽهڪ هوندا آهن. هٿيار کڻي هلڻ يا هوائي فائرنگ وغيره جو ته تصور ئي ناهي. ڪنهن سردار جا واٺا پولنگ تي ايندا يا ڪنهن پارٽيءَ جا هٿياربند هيسائڻ لاءِ پهچندا، ان جو ته اتي تصور ئي نه آهي. ريپبليڪن پئسي وارن جي پارٽي آهي، ان جا ورڪر اجرت تي به هوندا آهن پر ڊيموڪريٽڪ پارٽي جا گهڻا ورڪر رضاڪار ئي هوندا آهن.

ريپبليڪن پارٽي جو اميدوار جان مڪين مختلف سروي ۾ اوباما کان پٺتي آهي. سندس ئي پارٽي جي جارج بش به سندس ورڪ يا کلي عام حمايت نه ڪئي آهي. اوباما کي مڪين تي 12پوائنٽس جي سرسي حاصل آهي پر پوءِ به مڪين چوي ٿو ته هن کي پڪ آهي ته آمريڪا جو ايندڙ صدر هو ئي ٿيندو . آمريڪا جو صدر ٿيڻ لاءِ  اليڪٽوريل ڪاليج جا 270 ووٽ حاصل ڪرڻ ضروري آهن. ٻئي اميدوار اليڪشن جي آخري مرحلي ۾ ڪيليفورنيا، اوهايو، ورجينيا، پينسلوانيا تي وڌيڪ توجهه ڏيئي رهيا آهن. ڪيليفورنيا آبادي جي لحاظ کان آمريڪا جي سڀ کان وڏي رياست آهي، جڏهن ته ايراضيءَ جي لحاظ کان ٽيڪساس آمريڪا جي سڀ کان وڏي رياست آهي. ڪيليفورنيا جي اهميت ان ڪري به وڌيڪ آهي ته اليڪٽورل ڪاليج جي ڪل ووٽن مان 55ووٽ ڪيليفورنيا رياست جا آهن .

بهرحال، ڪالهه ٿيل ووٽنگ بعد سڀني جون نگاهون نتيجن تي آهن. پاپولر (عوامي) ووٽ ڪير به وڌيڪ کڻي پر اليڪٽورل ڪاليج جا ووٽ جيڪو وڌيڪ کڻندو، آمريڪا جو صدر اهوئي ٿيندو. سڄي دنيا جا ماڻهو آمريڪي صدر بش جي پاليسين کان خائف نظر اچي رهيا آهن. سروي مان سندن خواهش اها سامهون آئي آهي ته براڪ اوباما آمريڪي صدر ٿئي ۽  صدارت ڊيموڪريٽڪ پارٽي کي ملي ته دنيا ۾ من ڪا تبديلي اچي.

memonsuhail@hotmail.com

بلوچستان زلزلي جا اسلام آباد پهتل اثر ۽ صدارتي محل جو اڪيلو رهواسي ليکڪ : سهيل ميمڻ

بلوچستان ۾ آيل زلزلي، اسلام آباد جي ايوانن کي به لوڏي ڇڏيو آهي. ان جا ٻه سبب آهن؛ هڪ اهو ته، ملڪ اڳ ۾ ئي تاريخ جي بدترين معاشي بحران مان گذري رهيو آحي، مٿان وري هيءَ قدرتي آفت آئي آهي، اها به بلوچستان جهڙي حساس ۽ ويڙهه جو ميدان بڻيل صوبي ۾، اتي جيڪڏهن مرڪز مناسب مدد نه ڪئي ته، ظاهر آهي ان جا نتيجا بهتر نه نڪرندا. جي وفاق وڏي پئماني تي مدد ٿو ڪري ته هوڏانهن خزانا اڳ ۾ ئي خالي آهن. ٻيو آهي امداد وارو اشو. اسلام آباد ۾ اقتدار جي ايوانن ۾ ويٺلن کي ڪن ڪاپڙين زلزلي جا جهٽڪا سندن ذهن ۾ محسوس ڪرايا آهن. اهو آهي اميد جو جهٽڪو، آسري جو جهٽڪو. زلزلي سبب ٻاهرين دنيا مان امداد گهرڻ جي ڪوشش ڪرڻ يا امداد ملڻ جو آسرو. اسلام آباد ۾ ويٺلن جو هڪ گروپ ائين به سوچي پيو ته بلوچستان معاملي کي ايترو مٿي کڻجي، جو ترت ئي سڄي دنيا مان امداد جو سمنڊ اٿلي پئي. شايد ائين ٿئي به ها، جيڪڏهن ان جا ٻه سبب نه هجن ها. هڪ اهو ته، پاڪستان جي اترين علائقن ۾ آڪٽوبر 2005ع ۾ آيل زلزلي بعد جيڪي اربين ڊالر دنيا جي ملڪن ۽ مالياتي توڙي فلاحي ادارن اتان جي زلزلي متاثرين لاءِ ڏنا، انهن کي جهڙي نموني پرويز مشرف ۽ سندس ٽيم استعمال ڪيو، اهو معاملو ۽ منظر اڃا سڄي دنيا کي ياد آهي، بلڪه زلزلي جا متاثر اڄ به اسلام آباد ۾ مظاهرا ڪندا رهن ٿا، ته کين ڪجهه به نه مليو آهي. مشرف جي ٽيم جهڙي نموني زلزلي جي امداد لاءِ آيل اربين  رپيا ”وکري انداز“ ۾ استعمال ڪري ملڪ ۽ حڪومت جي ساک خراب ڪئي، ان سان هاڻي موجوده حڪومت کي دنيا مان بلوچستان واري زلزلي لاءِ ڪنهن وڏي امداد جي توقع نه رکڻ گهرجي. پر تنهن هوندي به اهو حڪومت جي ٽيم تي منحصر آهي ته اها پنهنجي ڪارڪردگيءَ سان ڪيئن ٿا دنيا مان امداد حاصل ڪن.

! بلوچستان ۾ اڳ ئي حالتون صحيح نه آهن، بلوچن سان جيڪو وفاق جو رويو رهيو آهي، ان بي اعتماديءَ کي اڃا وڌايو آهي، ۽ جيڪڏهن حڪومت هن زلزلي ۾ بلوچستان جي مدد نه ڪئي ته اهو زلزلو اهڙو ئي ثابت ٿي سگهي ٿو، جيئن بنگال ۾ آيل 70ع وارو طوفان ۽ ٻوڏ هئي، جنهن ۾ آيل معاشي بدحالي ۽ تباهي عوامي ليگ کي ماڻهن جي مڪمل همدردي ۽ ساٿ حاصل ڪرڻ ۾ مدد ڏني. موجوده حڪومت جي ٽيم ڪيئن ٿي بلوچستان مسئلي کي حل ڪري، اهو اڄ جو اهم سوال آهي. پر جيتري قدر حڪومت جي ٽيم جي ڳالهه آهي ته اسلام آباد ۾ ته اڃا سواءِ وفاقي وزارتن جي ٻين جڳهن تي حڪومت جي ٽيم ته نظر ئي نٿي اچي. مشرف حڪومت جا سمورا سال ۽ هاڻي به اسلام آباد جي وفاقي ادارن، بورڊن، اٿارٽيز نيم سرڪاري ادارن، ٽرسٽن وغيره جا سربراهه، انهن جا نائب، مهانگي پگهارن جا ڪنسلٽنٽ، ماهر، ادارن جا سربراهه، سڀ جا سڀ اهي مشرف حڪومت وارا ئي ويٺا آهن. بيورو ڪريسي مڪمل طور تي ساڳي آهي، لڳ ڀڳ 438 کان مٿي اهي عملدار وڏين پگهارن، مراعاتن تي، وڏين پوسٽن تي ڪانٽريڪٽ، يا صلاحڪارن طور پنهنجين نوڪرين تي موجود آهن. ان سڄي صورتحال ۾ سنڌ مان صرف ٻه ماڻهو، هڪ ڊائريڪٽر جنرل ريڊيو پاڪستان جي عهدي تي مرتضيٰ سولنگي ۽ ٻيو پليسمينٽ بيورو تي  غلام قادر شاهه ڄاموٽ کي رکيو ويو آهي. مرتضيٰ سولنگي بنيادي طور تي صحافي آهي ۽ آمريڪا مان جرنلزم جي تعليم حاصل ڪري وائيس آف آمريڪا، واشنگٽن تي وڏي پوسٽ تي هو. هو ريڊيو پاڪستان يعني پاڪستان براڊ ڪاسٽنگ لاءِ پروفيشنل ماهر آهي، کيس پاڪستان براڊ ڪاسٽنگ جو ادارو بجيٽ جي خساري ۾ ڏنو ويو آهي. غلام قادر شاهه ڄاموٽ،  پي آءِ جو اڳوڻي ڊائريڪٽر ايڊمن رهيو آهي ۽ ان پي آءِ اي ۾ سنڌين کي نوڪريون ڏيڻ واري  ڪيس ۾، جيڪو ڪيس محترمه بينظير ڀٽو تي به هو، اڍائي سالن کان وڌيڪ جيل به ڀوڳيو. انهن ٻنهي صاحبان جي مقرري ميرٽ تي آهي، پر لڳي ٿو ته گاديءَ واري شهر جي حلقن ۾ ويٺلن کي 438 وڏين پوسٽن وارن مان اهي ٻه ٽي سنڌي، جيڪي پنهنجي فيلڊز ۾ ماهر آهن، اهي به راس نٿا اچن. اهڙو ئي هڪ تازو مثال اسٽيٽ بئنڪ جي گورنر ڊاڪٽر شمشاد اختر جي صورت ۾ سامهون آيو آهي. ڊاڪٽر شمشاد سنڌياڻي آهي ۽ ذات جي ڏيٿو آهي. هڪ پاسي سڄي دنيا ۾ معاشي بحران آيو آهي ۽ پاڪستان ۾ به اها لهر آهي ته به ڊاڪٽر شمشاد خلاف اهو چئي مهم هلائي وئي ته ان بحران جي ذميوار ڊاڪٽر شمشاد آهي، ان کي هٽايو وڃي. باوجود ان جي اسٽيٽ بئنڪ جي مٿئين ڪيڊر ۾ ان هڪ گورنر جي عهدي کان علاوه، ٻن ڊپٽي گورنرن، پنجن ايگزيڪيوٽو ڊائريڪٽرن ۽ 34 ڊائريڪٽرن ۾ هڪ به سنڌي ناهي، جڏهن ته 26 سينئر جوائنٽ ڊائريڪٽرن ۾ صرف ٻه سنڌي ۽ 75 جوائنٽ ڊائريڪٽرن ۾ صرف ٽي سنڌي آهن، پوءِ به اها ڳالهه همراهن کي نٿي وڻي. جيتوڻيڪ ڊاڪٽر شمشاد مشرف دور ۾ ان عهدي تي مقرر ٿيل آهي ۽ سندس مدو ٽن سالن لاءِ آهي. گورنر اسٽيٽ بئنڪ جو عهدو آئيني ٿيندو آهي ۽ جيئن اليڪشن ڪميشن جي چيئرمين کي نٿو هٽائي سگهجي، تيئن ئي اسٽيٽ بئنڪ جي گورنر کي هٽائڻ لاءِ آئين ۾ ترميم ڪرڻ جي ضرورت آهي. ائين في الحال ڊاڪٽر شمشاد جي عهدي تان هٽڻ جو ڪو امڪان ناهي، پر پوءِ به اڃا 438 کان مٿي مشرف ۽ ”ق“ ليگ حڪومت جا مقرر ڪيل همراهه اسلام آباد جي هر آفيس، اداري، وهنوار تي قابض آهن.

!انتهائي اعتماد واري ذريعي ٻڌايو ته صدر آصف علي زرداريءَ کي ٻه ڏينهن اڳ سنڌ مان آيل هڪ وفادار دوست جيڪو سنڌ حڪومت ۾ به شامل آهي، چيو آهي ته توهان صدارتي هائوس ۾ اڪيلا  آهيو، اتي ساڳيا اڳ وارا ماڻهو عهدن تي، سيڪيورٽي تي، انتظام تي، نوڪرين تي آهن. اها ڳالهه تشويش لائق آهي. ان دوست کيس صلاح ڏني آهي ته صدارتي محل ۾ صدر آصف زرداري پنهنجي ٽيم آڻي. آصف زرداري جا وفادار دوست ۽ سياسي ساٿي گهڻو ڪري سنڌ ۾ مختلف عهدن تي فائز آهن. انهن کي وفاق ۾ کڻي اچڻ جون صلاحون هلندڙ آهن. اسلام آباد ۾ ان حوالي سان ٻه خيال آهن، هڪ اهو ته، موجوده حڪومت ڪم ڪرڻ چاهي ئي نٿي، بس پنهنجو قبلو درست ڪري ويهي رهي آهي. ٻيو خيال آهي ته هي ڪم ڪندا، ٿورو پير ڄمائڻ جي پوزيشن ۾ اچن. اها ڳالهه پوءِ به سمجهه کان ٻاهر آهي ته، سڄي دنيا ۾ جيڪا حڪومت ايندي آهي، اها مک عهدن تي پنهنجا اعتماد وارا ماڻهو رکندي آهي ته جيئن حڪومت جو وهنوار هلي سگهي، هتي ملڪ ۾ معاشي گهوٽالو هجڻ سبب نئين ڀرتي نه پئي ٿئي، پر حڪومت، مشرف جا پورا اٺ سال ۽ هاڻي به وڏن عهدن جا مزا ماڻيندڙن کي هٽائي سندن جاءِ تي ته ٻيا ماڻهو رکي سگهي ٿي، ان سان خزاني تي ڪو به بار نه پوندو. ڇاڪاڻ جو پگهارن جا وڏا وڏا پيڪيج، جيڪي هينئر مشرف واري دور وارا کڻي رهيا آهن، اهي پيا کڻندا.

! اسلام آباد ۾ ڪالهه شام ”جي سيون“ جي علائقي ۾ عمران خان، تحريڪ انصاف پاران هڪ تندور جو افتتاح ڪيو. ان لاءِ باقائده تقريب جو اهتمام ڪيو ويو. ميڊيا کي گهرايو ويو ۽ تقريرن به ٿيون. ان تندور جي خاص ڳالهه اها آهي ته، ان تندور تي ماني ٻن رپين حساب سان ملندي. لڳي ٿو ته اي پي ڊي ايم، جنهن جو عمران حصو آهي، ان مان به عمران خان مايوس آهي ۽ هاڻي سندس سرگرمي وڃي تندور کولڻ تي بيٺي آهي. جيڪڏهن سندس اها اسڪيم ڪامياب وئي ته پوءِ سستين تندورن جو سلسلو هلي سگهي ٿو ۽ عمران خان جو اهو ڪارنامو ليکو ويندو.

memonsuhail@hotmail.com

پارليامينٽ جو متفقه ٺهراءُ حڪومتي ڪاميابي آهي ليکڪ : سهيل ميمڻ

قومي اسيمبلي ۽ سينيٽ ۾ موجود 16 پارٽين ۽ گروپن جي نمائندن آخرڪار گهڻن ڏينهن جي بند سيشن بعد ملڪ ۾ دهشتگرديءَ کي منهن ڏيڻ لاءِ 14 نقاطي متفقه قرارداد منظور ڪري ڇڏي آهي.  اها قرارداد، جنهن کي اپوزيشن ليڊر چوڌري نثار ”بل آف پيپلز آف پاڪستان“ سڏي رهيو آهي، موجوده حالتن ۾ هڪ اهم ڊاڪيومينٽ تصور ڪيو پيو وڃي. هڪ پاسي حڪومت، جيڪا بجلي جي لوڊ شيڊنگ، مهانگائيءَ ۾ واڌاري، بيروزگاريءَ جي خاتمي لاءِ بيوس بڻيل آهي، عوام ۾ پکڙيل بيچيني ۽ مايوسي سبب پڻ  اها پريشان آهي، ته ٻئي طرف پارليامينٽ جي ان  گڏيل اجلاس ۾ پاس ٿيل اهو 14 نقاطي ٺهراءَ پ پ پ لاءِ آڪسيجن طور سامهون آيو آهي، جيڪا في الحال ته سندن پارلياماني محاذ تي وڏي ڪاميابي آهي. پارليامينٽ جي ان گڏيل سيشن جي ڪاميابيءَ جو اندازو ان ڳالهه مان ئي لڳائي سگهجي ٿو جو حڪومت جو سخت مخالف ۽ مسلم ليگ (ن) ۾ سخت موقف رکندڙ چوڌري نثار به پريس ڪانفرنس ڪري، ان گڏيل قرارداد جي ساراهه ڪئي آهي، چوڌري نثار چيو ته اجلاس جي آخري ڏينهن تي شام جو 6 وڳي تائين اهو پئي سمجهيو ويو ۽ گهڻن ئي قومي اسيمبلي ميمبرن ۽ سينيٽرن جو خيال هو ته اجلاس ۾ ڪا به متفقه شيءِ نه اچي سگهندي، پر پوءِ آخرڪار اهڙو ٺهراءُ اچي ويو، جنهن تي اتفاق ٿي ويو. چوڌري نثار اهو به  چيو ته، مسلم ليگ (ن) جي خواهش هئي ته ان قرارداد کان به وڌيڪ مضبوط ٺهراءُ اڃا اچي، پر جيئن ته اجلاس ۾ مختلف پارٽيون آهن ۽ سندن خيال، ارادا ۽ خواهشون جدا جدا هيون، ان لاءِ گهڻو اصرار نه ڪيوسين، ان ڊاڪومينٽس کي ئي غنيمت تصور ڪيوسين. هي هڪ تاريخي دستاويز آهي. سندس چوڻ موجب، پاڪستان جو مستقبل ان دستاويز سان وابسته آهي.

قومي اسيمبليءَ جي پاس ٿيل ان قرارداد ۾ فاٽا ۽ سرحد ۾ ڳالهيون ڪرڻ وارو نقطو به شامل ڪيو ويو آهي، پر ان ڳالهه جي وضاحت ناهي ته ڳالهيون ناڪام ٿين ته پوءِ حڪومت ڇا ڪندي. ظاهر آهي ته ويڙهاڪ اڳ ۾ به حڪومت سان ڳالهيون ڪري جنگ بندي ڪندا آيا آهن ۽ انهن جي ڀڃڪڙي ڪندا آيا آهن. ٻي ڳالهه ته ڳالهيون ڪهڙي ايجنڊا تي ٿينديون؟ ويڙهاڪن جا مطالبا، نياڻين جا اسڪول بند ڪرڻ، سندن مرضيءَ وارو نظام نافذ ڪرڻ وغيره رهيا آهن. ڇا حڪومت اهي مطالبا مڃيندي؟ ٻي ڳالهه ته ڇا آمريڪا حڪومت کي ويڙهاڪن سان اهڙا ٺاهه ڪرڻ ڏيندو، ۽ ان تي اعتراض نه ڪندو، جنهن ۾ سندن دهشتگرديءَ خلاف جنگ واري معاملي تي مفاد متاثر ٿين. انهيءَ قرارداد ۾ قبائلي علائقن مان غير ملڪي دهشتگردن ڪڍڻ جو به نقطو شامل آهي. اهو نقطو نه انتهاپسند ويڙهاڪن اڳ ۾ مڃيو آهي، نه ئي وري هاڻي مڃيندا، ته پوءِ ڳالهيون ڪيئن ٿينديون؟ اهو سوال پنهنجي جاءِ تي برقرار آهي.

هڪ وڌيڪ نقطو اهو آهي ته متاثر علائقن ۾ آئنده ڪارروائي فوج بجاءِ ٻيا قانون نافذ ڪرڻ وارا ادارا ڪندا. ان مان ظاهر آهي ته ڪارروائي جاري رهندي، پر اها ڪارروائي فوج نه ڪندي. سوال اهو ٿو پيدا ٿئي ته هن مهل تائين فورسز کي انهن علائقن ۾ هوائي مدد سبب ڪاميابي ملي رهي آهي ۽ روزانو 40، 50 ويڙهاڪ هٿياربند مارجي رهيا آهن. هوائي حملي جي طاقت انهن وٽ ئي آهي، ان کان بغير ٻيا قانون نافذ ڪرڻ وارا ادارا انهن قبائلي علائقن ۾ ڪيئن جنگجوئن سان مقابلو ڪري سگهندا، جڏهن ته انهن ويڙهاڪن وٽ جديد ۽ وڏي مفاصلي تائين مار ڪندڙ سڀ هٿيار به موجود آهن. ويڙهاڪن جي هٿيار ڦٽا ڪرڻ واري نقطي تي حڪومت ۽ اپوزيشن ۾ اتفاق ٿيڻ ۾ ٿوري دير لڳي، حڪومت پاران اها پڪ ڏيڻ ته هٿيار ڦٽا ڪرڻ بعد انهن کي ”مين اسٽريم“ ۾ آندو ويندو ۽ ڪا به زيادتي نه ڪئي ويندي، جنهن بعد ان نقطي تي اتفاق ٿي سگهيو. قرارداد ۾ سرحد صوبي ۽ فاٽا ۾ دهشتگردن جو پيڇو ڪرڻ جو به نقطو رکيو ويو آهي.

قرارداد جي نقطي نمبر (7) ۾ هڪ جڳهه تي صوبي سرحد جي جاءِ تي اين ڊبليو ايف پي لکڻ بعد ڏنگين ۾ (پختونخوا) لکيو ويو آهي، جنهن سان صوبي سرحد کي پهريون ڀيرو اسيمبلي رڪارڊ جي هڪ تاريخي ۽ اهم ترين ڊاڪيومينٽ ۾ پختونخوا پڪارڻ وارو معاهدو عمل ۾ اچي ويو آهي. ان نالي کي ڄڻ ته قومي اسيمبليءَ جي گڏيل منظوري ملي وئي. اپوزيشن ليڊر مسلم ليگ نواز جي چوڌري نثار کان هڪ صحافي اهو سوال به ڪيو ته مسلم ليگ نواز ان جي مخالفت ڪندي آئي آهي، پر ان قرارداد ۾ صوبي سرحد کي پختونخوا لکيل هجڻ باوجود صحيح ڪئي آهي، ڇامسلم ليگ (ن) پنهنجو موقف تبديل ڪيو آهي؟ چوڌري نثار ان سوال کي ٽاري ويو ۽ جواب نه ڏنائين. جيتوڻيڪ حڪومت جو اهو دستاويز ڪيترن ڏينهن جي ”بند سيشن“ بعد نتيجي طور سامهون آيو آهي، پر ذريعا چون ٿا ته ان اجلاس ۾ اهڙي ڪا به شيءِ نه هئي، جو ان اجلاس جي ڪارروائي عوام کان لڪائجي ها. چوڌري نثار ته ايستائين چيو ته، ”مون اجلاس ۾ پنهنجي تقرير جي شروعات ئي ان جملي سان ڪئي ته خفيه اجلاس ۾ خفيه ڳالهه ڪهڙي هئي؟ اتي جيڪي ڳالهيون ٿيون آهن، عوام اڳ ۾ ئي ان کان واقف آهي.“

بهرحال قومي اسيمبلي ۽ سينيٽ جي ان گڏيل اجلاس مان متفقه طور پاس ڪرايل قرارداد بعد حڪومت، جيڪڏهن ويڙهاڪ ڳالهين ذريعي نه ٺهيا ته، ڀرپور ترين ڪارروائي جو اخلاقي جواز حاصل ڪري ورتو آهي. ڪجهه حلقن جو ان حوالي سان اهو به خيال آهي ته ٿي سگهي ٿو ته هاڻي حڪومت، انهن علائقن ۾ مڪمل طاقت سان آپريشن ڪري، جيئن باقائده جنگين ۾ ڪيو ويندو آهي ۽ پارليامينٽ جو هي گڏيل اجلاس ۽ ان ۾ پاس ڪيل 14 نقاطي قرارداد ڄڻ ته ان عمل جي اڳواٽ منظوري ثابت ٿيندي. موجوده پاس ٿيل متفقه قرارداد حڪومت جي پارليامينٽ اندر ٽئين وڏي ڪاميابي آهي، پهرين وزير اعظم جي چونڊ مهل کيس اپوزيشن توڙي حامين کان ووٽ مليا هئا، ٻيو ڀيرو  قومي اسيمبلي ۾ صرف 124 ووٽ هجڻ باوجود صدارتي چونڊن ۾ آصف زرداري جو سوئيپ ڪرڻ ۽ ٽيون ڀيرو هاڻي پارليامينٽ مان متفقه قرارد اچڻ.

memonsuhail@hotmail.com

اسلام آباد ڇا ٿو سوچي؟ ليکڪ : سهيل ميمڻ

گذريل سال 18- آڪٽوبر واري واقعي جي ايف آءِ آر درج ٿيڻ واري خبر اسلام آباد جي سياسي، صحافتي ۽ سماجي حلقن ۾ بحث هيٺ آهي. شهيد بينظير ڀٽو جي پنهنجي خط ۾ مٿس حملي جو ذميوار قرار ڏنل ان وقت جي پنجاب جي وزير اعليٰ چوڌري پرويز الاهي، آءِ ايس آءِ جي اڳوڻي ڊائريڪٽر جنرل ۽ ملڪ جي جهادي تنظيمن جي ڄاتل سڃاتل حامي رٽائرڊ جنرل رٽائرڊ حميد گل ۽ انٽيليجنس بيورو جي اڳوڻي ڊائريڪٽر جنرل اعجاز شاهه جا نالا ايف آءِ آر ۾ شامل ڪيا ويا آهن. چوڌري پرويز الاهي ان معاملي کي ”سياسي شعبدي بازي“ سڏيو آهي، جڏهن ته جنرل رٽائرڊ حميد گل چيو آهي ته هو مقابلو ڪرڻ لاءِ تيار آهي، اڃا تائين کيس سنڌ پوليس يا سنڌ گهرو کاتي جا ڪنهن به ٻئي کاتي جو ڪو به نوٽيس وغيره نه مليو آهي. هو چوي ٿو ته، پاڻ حڪومت وٽ پيش ٿي بيان رڪارڊ ڪرائڻ لاءِ تيار آهي. باقي اعجاز شاهه ملڪ ۾ ناهي. اعجاز شاهه، رٽائرڊ برگيڊيئر آهي ۽ هو جنرل رٽائرڊ مشرف جو خاص ماڻهو ۽ ان وقت ملڪ جي اڇي ڪاري جو مالڪ هو. وٽس انٽيليجنس بيورو جي ڊائريڪٽر جنرل جو عهدو هو. اعجاز شاهه اڄڪلهه آسٽريليا ۾ آهي. مشرف جي آخري دور ۾ هن ڪوشش ڪئي ته آسٽريليا جو سفير ٿي ملڪ مان هليو وڃي، حڪومت پڻ کيس نامزد ڪيو پر باوجود پاڪستان حڪومت جي اصرار جي، آسٽريلوي حڪومت کيس سفير طور قبول نه ڪيو. بعد ۾ هو حالتون پاڻ لاءِ ناسازگار ڄاڻندي ملڪ مان هليو ويو. ايف آءِ آر ۾ پرويز الاهيءَ جو نالو، ميان نواز شريف ۽ آصف زرداريءَ ۾ ٻيهر پيدا ٿيل ويجهڙائپ کي اڃا مضبوط ڪري سگهي ٿو ۽ مسلم ليگ (ق) پڻ پنهنجي سرگرمين ۾، جيڪي اڳ ۾ ٿڌيون آهن، وڌيڪ ٿڌاڻ آڻي سگهي ٿي.

هوڏانهن جيتوڻيڪ سنڌ جي گهرو کاتي جي وزير ڊاڪٽر ذوالفقار مرزا پاران بينظير ڀٽو جي شهادت ۾ جنرل رٽائرڊ مشرف جي ڪردار جي حوالي سان اشارن ڪناين ۾ ڏنل بيان به اسلام آباد ۾ ذڪر هيٺ آهي ته متان جنرل مشرف خلاف به ڪا ڪارروائي ٿئي، پر ائين في الحال ٿيندو نظر نه پيو اچي. جنرل مشرف هن مهل سڪون ۾ آهي ۽ آرام واري زندگي پيو گذاري. سندس رهائش اڃا آرمي هائوس راولپنڊي ۾ ئي آهي ۽ سندس پاران تازو رٽائر ٿيل فوجي جنرلن جي مان ۾ ڏنل آجياڻي ۾ موجوده آرمي چيف جنرل ڪياني به شرڪت ڪئي. اهو آجياڻو وڏو نه هو، صرف 10 ماڻهن ۽ سندن بيگمات جي دعوت تي مشتمل هو. ٻئي طرف اهي به خبرون آهن ته وفاقي حڪومت سڀني صوبن جي گهرو کاتن، آءِ جي پوليس، خفيه ادارن کي خط لکي چيو آهي ته، جنرل رٽائرڊ مشرف جنهن به صوبي ۾ وڃي، کيس مڪمل سيڪيورٽي ڏني وڃي، صحافتي حلقن ۾ ان ”سيڪيورٽي“ جو مطلب ”پروٽوڪول“ ورتو پيو وڃي. اهڙي صورتحال ۾ ڊاڪٽر ذوالفقار مرزا جو بيان گهٽ اهم لڳي ٿو.

اسلام آباد جي صحافتي حلقن جي بحث جو موضوع جتي 18- آڪٽوبر سانحي جي ايف آءِ آر آهي، اتي صدر آصف علي زرداريءَ جو چين جو دورو پڻ گفتگو جو اهم موضوع بڻيل آهي. صدر آصف علي زرداريءَ پنهنجي پهرين پريس ڪانفرنس ۾ ئي چيني رپورٽر جي پڇيل هڪ سوال جي جواب ۾ چيو هو ته، سندس پهريون سرڪاري دورو سندن ملڪ چين جو هوندو. ان کان اڳ هو آمريڪا، برطانيا ويو پر اهو دورو سندس آمريڪا جو سرڪاري دورو نه پر گڏيل قومن جي اجلاس ۾ شرڪت لاءِ هو. صدر زرداري، چين جو دورو ڪيو آهي، معاهدا ڪيا ويا آهن، توانائي، سرمايه ڪاري، گڏيل سيڙپ ڪاري، بينڪنگ سيڪٽر، ايٽمي ٽيڪنالاجي شعبو ۽ ٻين ۾ تعاون ۽ مدد جا معاهدا ڪيا ويا آهن. پاڪستان، چينين کي ڪرڪيٽ سيکارڻ جو معاهدو ڪيو آهي، دنيا جلد ئي چينين کي ڪرڪيٽ جي ميدانن ۾ ڏسندي. هونئن به ننڍي هوندي کان پڙهندا آيا آهيون ته پاڪ -چين دوستي تمام گهڻي مضبوط آهي. اهو ئي سبب آهي ته پاڪستان، چين جي ڪافي ڳالهين ۾ تقليد ڪندو رهيو آهي. اڄڪلهه اسلام آباد ۾ چين جي تقليد ڪندي، چين جي عظيم ديوار ”ديوار چين“ وانگر شهر ۾ سيڪيورٽي حساب سان حساس قرار ڏنل علائقي کي ديوار ٺاهي مضبوط ڪرڻ جو پلان غور هيٺ آهي. عظيم ديوار چين، جيڪا 10 هزار ميل ڊگهي آهي ۽ ايتري ويڪري آهي، جو مٿس هڪ ڪار هلي وڃي. 16 صدي قبل مسيح کان ڇهين صدي قبل مسيح دوران اها ديوار ٺهي، ڊهي ۽ وري ٺهي هئي. اها ديوار حملي آورن کان بچاءَ لاءِ چين جي اترين سرحد کي محفوظ ڪرڻ لاءِ ٺاهي وئي هئي. ان  ديوار جي هڪ ئي وقت 10 لک ماڻهو حفاظت ڪندا هئا ۽ مجموعي طور تي 20 کان 30 لک ماڻهو ان ڀت جي حفاظت ڪندي مختلف دورن ۾ مارجي ويا. اسلام آباد جي ”ديوارِ ريڊ زون“ 15 ڪلوميٽر ڊگهي هوندي. ڪنڪريٽ جي ان ڀت جي ڊزائين سي ڊي اي وارن تيار ڪري ورتي آهي. پارليامينٽ هائوس، وزير اعظم هائوس، ايوان صدر، سپريم ڪورٽ، پارليامينت لاجز، وزيرن جي ڪالوني، ججز ڪالوني، پنجاب هائوس، سنڌ هائوس، فرنٽيئر هائوس، ڊپلوميٽڪ انڪليو، سرينا هوٽل، فارين آفيس، ريڊيو پاڪستان، مارگلا روڊ، ايمبسي روڊ ان ديوار اندر هوندا. ان ديوار تي خرچ جو ڪاٿو 8 بلين لڳايو ويو آهي. حفاظتي ديوار جي پي سي ون حڪومت کي موڪلي وئي آهي پر حڪومت ان پراجيڪٽ تي عمل ڪرڻ کان لنوائي رهي آهي،  ڇاڪاڻ ته ان ديوار تي هڪ ته خرچ تمام گهڻو پيو اچي، ٻيو ته عوام وٽ تاثر پيو اڀري ته باقي گاديءَ وارو شهر دهشتگردن جي رحم ڪرم تي ڇڏي پاڻ حڪمران قلعا ٺاهي ويٺا آهن. ٽيون اهو ته، عوام حڪومتي معاملن، ڪمن ڪارن کان ڪٽجي ويندو، جو سڀ آفيسون وغيره ان ريڊ زون واري علائقي اندر هونديون ۽ عوام لاءِ اندر وڃڻ آسان نه هوندو. ٻيو ته ان ديوار سبب اسلام آباد شهر جي خوبصورتي پڻ ختم ٿي ويندي. ان ڪري حفاظتي ديوار ٺاهڻ جي جاءِ تي ايڪسپلوسو ڊٽيڪٽر اسڪينر مختلف انٽري پوائنٽس تي هڻڻ جي تجويز غور هيٺ آهي ۽ اهي حفاظتي ديوار جي ڀيٽ ۾ ڪافي سستا به پوندا. چيو وڃي ٿو ته، هڪ اسڪينر پنج ڪروڙ رپين جو آهي ۽ ريڊ زون ۾ شامل ٿيڻ جا 19 پوائنٽ  آهن، يعني سڀني پوائنٽس لاءِ گهرايل اسڪينرز جي ڪل قيمت 95 ڪروڙ کان وڌيڪ نه ٿيندي. ايئن 7 ارب رپيا به  بچندا ۽ ديوار ٺهڻ جي صورت ۾ مٿي ذڪر ڪيل اعتراض  پڻ رد ٿي ويندا.

اسلام آباد جي سياسي ۽ صحافتي حلقن ۾ جتي صدر مملڪت جو چين وارو دورو ۽ 18-آڪٽوبر  واري سانحي جي ايف آءِ آر بحث جو موضوع آهن، اتي اسلام آباد ۾ ڪجهه وقت جي ماٺار کانپوءِ شروع ٿيل وڪيلن جي سرگرمي به گفتگو جو موضوع بڻيل آهي. وڪيل ڪجهه سرگرم ٿيا آهن پر  سندن سرگرميءَ جو محور سپريم ڪورٽ بار جون چونڊون آهن. پيپلزپارٽي اڳواڻ اعتزاز احسن، جيڪو سپريم ڪورٽ بار جو حصو آهي، ان جي مدي پوري ٿيڻ بعد سندس پاران انهن چونڊن ۾ علي احمد ڪرد جو نالو تجويز ڪرڻ سبب ڪرد جو ان عهدي تي پهچڻ تمام آسان بڻجي ويو آهي، جيتوڻيڪ هٽايل چيف جسٽس افتخار محمد چوڌري هڪ ڀيرو ٻيهر سرگرم ٿيو آهي، پر وڪيل تحريڪ ۾ اهو جوش باقي ناهي رهيو. وفاقي سيڪريٽري قانون آغا رفيق احمد خان ته بيان به جاري ڪري ڇڏيو آهي ته، جسٽس چوڌري صاحب رٽائرڊ جج آهي. ججن جي بحاليءَ واري تحريڪ ۾ شدت ۽ غصو مشرف جي ڪري به هو پر جڏهن هاڻي  مشرف ناهي ۽ ٻئي طرف جسٽس افتخار محمد چوڌري سان گڏ تحريڪ ۾ سرگرم ڪيترا جج به ٻيهر قسم کڻي وڃي پنهنجي آفيسن ۾ ويٺا آهن، ته ججن جي بحالي واري تحريڪ نسبتن گهٽ سرگرم ٿي وئي آهي.

اسلام آباد ۾ صرف اهي ئي موضوع بحث هيٺ ناهن، بجليءَ جو بحران به بحث جو موضوع آهي. ڪجهه ماڻهو اهو سوال ڪري رهيا آهن ته رمضان جي مهيني ۾ بجلي جي لوڊشيڊنگ نه پئي ٿي ته ان مهل بجلي جي پورت ڪيئن ۽ ڪٿان پئي ٿي؟ ڪٽي هي سڀ ڪجهه هٿرادو ۽ ڪن ٻين مقصدن، جهڙوڪ ڊيم ٺاهڻ، بجلي جون قيمتون آسمان تي پهچائڻ، عوام کي ”بجليءَ“ ۾ ئي ڦاسائي رکڻ جهڙن معاملن طور تي لوڊ شيڊنگ وارو هٿيار استعمال نه پيو ڪيو وڃي؟

memonsuhail@hotmail.com

آمريڪي پريشر کان پوءِ وارو اسلام آباد جو منظرنامو! ليکڪ : سهيل ميمڻ

وزير اعظم يوسف رضا گيلاني حقيقت پسنديءَ جو مظاهرو ڪندي صاف ڳالهه ڪئي آهي ته آمريڪا سان جنگ نٿا وڙهي سگهون، ساڻس سفارتي سطح تي ڳالهيون ڪري کين چونداسين ته هو قبائلي علائقن ۾ سڌيون ڪارروايون نه ڪن. يوسف رضا گيلاني ڪالهه اها ڳالهه وزير اعظم سيڪريٽريٽ ۾ افطار ڊنر جي موقعي تي ڪئي. دهليءَ جي قلعن تي ملڪ جا جهنڊا لهرائڻ، واشنگٽن جي ڪيپيٽل هل تي فتح جا جهنڊا کوڙڻ جي ڳالهه ڪندڙ ملڪ جي اڳين حڪمرانن يا مذهبي ليڊرن لاءِ يوسف رضا جو بيان آئينو آهي. حقيقت به اها ئي آهي ته آمريڪا هن مهل دنيا جي هڪ سپر عسڪري قوت ۽ سپر پاور آهي. ٻي جنگِ عظيم بعد آمريڪا پنهنجي سڄي توجهه هوائي فوج تي ڏني ۽ اڄ نتيجي ۾ هن لاءِ دنيا جي ڪا به ڪنڊ بچيل نه آهي. آمريڪي جنگي طاقت جي حقيقت اها آهي ته  هن مهل خاص ڪري ٽين دنيا جو ڪو به ملڪ بطور ملڪ آمريڪا سان سڌي جنگ ڪندو ته ان جنگ ۾ هو آمريڪا سان 24 ڪلاڪ به نه وڙهي سگهندو. لڪيل تنظيمن پاران گوريلا ڪارروايون ڪرڻ جدا معاملو آهي. پاڪستان جا قبائلي علائقا جن لاءِ اڄ به قبائلي فخر ڪندا آهن ته اهي انگريز به فتح نه ڪري سگهيا، ان لاءِ انهن کان اها ڳالهه وسري وئي آهي ته اهو دور اڄ کان ڏيڍ سئو سال اڳ جو هو ۽ هي دور ايف 16 ۽ ايف 27 جهازن، ۽ هزارين ميل پري هٽ ڪرڻ وارن ميزائلن جو آهي. اهو ئي سبب آهي جو وزير اعظم يوسف رضا گيلاني بنهه سچ ڳالهايو آهي ته آمريڪا سان وڙهي نٿا سگهون.

اسلام آباد ۾ هن مهل ٻيو وڏو ذڪر مسلم ليگ ۽ پيپلز پارٽيءَ جي پنجاب حڪومت ۾ رهڻ يا نه رهڻ جو آهي. مسلم ليگ (ن) وارا ان معاملي ۾ ڊفينسو آهن. هوڏانهن حڪومت اها حڪمت عملي ٺاهي آهي ته مسلم ليگ نواز جي چوڻ باوجود اهي حڪومت نه ڇڏين ۽ هو زبردستي ڪن يا زوري حڪومت مان ڪڍن ته جهيڙي جي شروعات جو ڏوهه انهن تي ڏئي پوءِ سندن حڪومت ڊاهڻ جي ڪوشش ڪجي. مسلم ليگ (ن) ان جهيڙي ۾ پنهنجن انهن اڳواڻن کي بيان بازي کان روڪي ڇڏيو آهي، جيڪي وڌيڪ جارحيت سان بيان ڏئي حڪومت کي چيڙائي رهيا هئا، بلڪه ايستائين به چيو وڃي ٿو ته مسلم ليگ نواز کي ان پوزيشن تي آڻي بيهارڻ وارا ٻه ماڻهو آهن، هڪ چوڌري نثار ۽ ٻيو احسن اقبال. اهي ٻئي وڪيلن واري تحريڪ ۽ ججن واري معاملي تي پارٽي قيادت کي ايترو اڳتي وٺي آيا، جو چاهيندي به نواز شريف لاءِ ٺاهه جي گنجائش نه رهي. ان معاملي ۾ جڏهن قومي اسيمبلي عمارت جي لابي ۾ هڪ انگريزي اخبار جي صحافيءَ چوڌري نثار کان سوال ڪيو ته چيو وڃي ٿو ته نواز شريف کي هن مشڪل پوزيشن تي آڻڻ وارا توهان آهيو ته چوڌري نثار ڪاوڙ ۾ ڳاڙهو ٿي ويو ۽ صحافيءَ کي ڇڙٻ ڏنائين ته آئون پريس ڪانفرنس نه پيو ڪريان ته توکي ان سوال جو جواب ڏيان. هوڏانهن مسلم ليگ جي ٻي اڳواڻ احسن اقبال تي به اهو ساڳيو الزام لڳي رهيو آهي. احسن اقبال ماضي ۾ جماعتِ اسلامي ۾ رهيو آهي، ان لاءِ چيو وڃي ٿو ته سندس سياست جو انداز به اهو ئي آهي. انهن ٻن اڳواڻن جي اثر ۽ پريشر سبب نواز شريف جي سياست ۽ شخصيت هڪ سڪي ڪاٺيءَ وانگر ٿي وئي، جيڪا يا ٽٽي يا سڙي، ان ۾ لچڪ نه آئي. لچڪ نه هجڻ سبب جنهن جي سياست ۾ وڏي ضرورت هوندي آهي، اتي مسلم ليگ نواز جي جيڪا پوزيشن آهي، اها ان بي لچڪ پاليسي سبب ئي آهي. صدارتي اليڪشن جي رزلٽ ٻڌائي ڇڏيو آهي ته 371 واري پنجاب اسيمبليءَ جي ايوان ۾ آصف زرداريءَ جا 123 ووٽ، مشاهد جا 36 ووٽ ۽ مسلم ليگ (ن) وارن جا 201 ووٽ پيا. جيڪڏهن مسلم ليگ (ق) ۽ پيپلز پارٽي مسلم ليگ (نواز) خلاف کلي ڪري محاذ کولين ٿا ته مسلم ليگ (ن) جي حمايت ڪندڙ ق ليگ فارورڊ بلاڪ وارا به ساڻن ملي سگهن ٿا. آزاد ميمبر ته ساٿ ئي حڪومت جو ڏيندا آهن. پوءِ مسلم ليگ (ن)، پيپلز پارٽي ۽ اتحادين جي ميمبرن جي تعداد به تمام گهٽ فرق سان وڃي بچندي، جنهن جي پورت ڪرڻ لاءِ مسلم ليگ (ن) وارا چون ٿا ته ميان منظور وٽو ۽ سلمان تاثير سرگرم آهي.

گادي واري شهر ۾ مولانا فضل الرحمان تي برطانيا ۾ اچڻ تي تاحيات پابنديءَ جو به چرچو هلي رهيو آهي. جيتوڻيڪ مولانا فضل الرحمان وارن جو چوڻ آهي ته اها خبر صحيح ناهي، پر معاملو ائين آهي ته برطانيا مولانا فضل الرحمان کي ”پرسونا نان گريٽا“ يعني ناپسنديده ماڻهن جي لسٽ ۾ رکي کيس هاءِ ڪميشن سان رابطو ڪرڻ لاءِ چيو هو، پر مولانا جي رابطو نه ڪرڻ تي مٿس هميشه لاءِ برطانيا ۾ داخلا تي بندش وڌي وئي آهي. سرڪار کي چيو ٿو وڃي ته اتحاد ۾ هجڻ سبب حڪومت ڳالهيون ڪري مٿس اها پابندي هٽرائي پر في الحال ته پوزيشن اها ئي آهي. اسلام آباد جا سنڌي ڊاڪٽر پاڪستان انسٽيٽيوٽ آف ميڊيڪل سائنسز جي پيڊيا ٽرڪس ڊپارٽمينٽ جي هيڊ خلاف تحريڪ هلائي رهيا آهن. ان سلسلي ۾ هو پهريان چونڊيل عيوضن سان ملاقات ڪري رهيا آهن ۽ بعد ۾ سندن احتجاجي مظاهرو ڪرڻ جو پروگرام آهي. پنهنجو اهو ڊاڪٽر کلي عام سنڌي مخالف آهي ۽ سندس کلي عام دعويٰ آهي ته جيستائين هو ڊپارٽمينٽ جو هيڊ آهي، ڪنهن به سنڌيءَ کي پمس مان اسپيشلائيزيشن جي ڊگري نه ملندي. سندس ان دعويٰ جو ثبوت اهو آهي ته 96ع کان 22 سنڌين سندس ڊپارٽمينٽ ۾ اسپيشلائيزيشن لاءِ داخلا ورتي آهي پر انهن 22 ئي ڊاڪٽرن کي هن پاس نه ڪيو.

گاديءَ واري هنڌ تي پ پ پ حڪومت هجڻ سبب ماڻهو سنڌ حڪومت جا مسئلا کڻي به هتي پهچن ٿا. 651 ڪميشن پاس ليڪچرز اڄڪلهه اسلام آباد جي هر انهيءَ ايوان جي در تي آهن، جن وٽان کين انصاف ملڻ جي توقع آهي. سندن چوڻ آهي ته اسان ڪميشن پاس ڪئي آهي، آفر ليٽر به ڏنا ويا، بلڪه انهيءَ ڪميشن مان حڪومت ۾ اثر رکندڙن کي پوسٽنگ آرڊر به مليا آهن پر باقي ٻين جي سمري وڏي وزير قائم علي شاهه رد ڪري ڇڏي آهي. انهن ڪميشن پاس ليڪچرارن ۾ اڪثريت ٻهراڙيءَ سان تعلق رکي ٿي. ظاهر آهي ته انهن ڪميشن پاس ڪئي آهي، ان لاءِ ذهانت به رکن ٿا، اهي ذهين نوجوان ۽ خاندان اڄڪلهه پيڙا ۽ تڪليف ۾ آهن. ڏسجي ته سندن پيپلز پارٽي پاران سندن رد ڪيل حق اسلام آباد جي پيپلز پارٽي جي ايوان ۾ کين ملي ٿو يا نه؟ ميرپور خاص ۾ قتل ٿيل ڊاڪٽر وارو معاملو به هتي زيرِ بحث آهي. مشهور اردو چينل پاران قاديانين خلاف پروگرام ڊاڪٽر جي قتل سان ڳنڍيو پيو وڃي، ڇاڪاڻ ته ان پروگرام کان ستت ئي پوءِ اهو قتل ٿيو. چيو پيو وڃي ته اهو ان پروگرام جو اثر هو. ٻئي طرف اي پي ڊي ايم جي سياست ۽ ججن جي بحاليءَ جي تحريڪ وارو صدارتي اليڪشن کان اڳ وارو اعلان صرف اعلان ئي ثابت ٿيو آهي ۽ اي پي ڊي ايم مڪمل  طرح غير سرگرم ۽ خاموش آهي.

memonsuhail@hotmail.com